آموزش به کمک روش های تغییر رفتار

تغییر رفتار به کاربرد مجموعه ای از اصول و فنون یادگیری گفته می شود که هدف آن اصلاح رفتار فرد است و در ان هم ایجاد و افزایش رفتارهای مطلوب مورد نظر است و هم کاهش و حذف رفتارهای نامطلوب.تغییر رفتار اغلب با رفتاردرمانی معادل به کار می رود زیرا هر دو روش بر اصول مشترکی مبتنی هستند.با وجود این هدف رفتاردرمانی غالبا درمان اختلالات رفتاری بیماران روانی است در حالی که هدف تغییر رفتار به طور عمده آموزش مهارتهای تحصیلی و اجتماعی به کودکان عادی و عقب مانده و اصلاح مشکلات رفتارهای تحصیلی و اجتماعی انان و نیز کمک به رفع مشکلات رفتاری نوجوانان بزهکار و ناسازگار است.

فرض بنیادی روشهای تغییر رفتار و رفتار درمانی این است که رفتارهای بهنجار و نابهنجار هر دو از اصول روانشناختی مشابهی پیروی می کنند.

برنامه تغییر رفتار:

تغییر دهنده رفتار پیش از ان که عملا دست به کار شود باید برنامه کار خود را مشخص کند و در این برنامه هدف روش و سایر مراحل کار خود را به دقت تعیین نماید بنابراین پیش از معرفی فنون مختلف تغییر رفتار ابتدا برنامه تغییر رفتار را توضیح می دهیم.برنامه تغییر رفتار دارای مراحلی به شرح زیر است:

تعیین هدف:

نخستین مرحله تنظیم برنامه تغییر رفتار تعیین هدف برنامه است.برای تعیین هدف برنامه ابتدا باید رفتاری را که قرار است در ان تغییر ایجاد شود مشخص کرد.در اصطلاح تغیر رفتار به این رفتار رفتار آماج گویند.

انتخاب روش تغییر رفتار:

تغییر رفتار جنبه های گوناگون دارد.زمانی هدف از اجرای ان افزایش دادن یا نیرومند ساختن یک رفتار ضعیف است گاه منظور ان گسترش یا تعمیم رفتار به موقعیتهای تازه است زمانی قصد ان محدود کردن رفتار به زمینه ای مشخص است بعضی اوقات هدف ان نگهداری و ادامه رفتاری است که نشانه هایی از ضعف در ان دیده می شود و بالاخره گاه منظور از ان کاهش دادن رفتارهای ناخواسته است.برای هر یک از این منظورها تعدادی روش یا فن تغییر رفتار وجود دارد که معلم می تواند از میان آنها روش یا روشهایی را که برای هدف برنامه خود مناسب  می داند انتخاب کند.

یادگیری از راه مشاهده یا سرمشق گیری:

یادگیری از راه مشاهده یا سرمشق گیری را در رابطه با آموزش رفتارهای مختلفی به دانش آموزان اشاره می کنیم.

یکی از راههای بسیار متداول یادگیری به ویژه د مورد کودکان روش سرمشق گیری یا تقلید ا رفتار دیگران از طریق مشاهده رفتار آنان است.بسیاری از اعمال و رفتار کودکان شبیه به اعمال و رفتار والدینشان است که این خود نشان می دهد که مقدار زیادی از یادگیری کودکان از طریق مشاهده رفتار بزرگسالان صورت می پذیرد.

تنبیه :

تنبیه خشن ترین و نامطلوب ترین روش رفتار است . ارائه یک محرک آزارنده بعد از یک رفتار نا مطلوب به منظور کاهش دادن نیرومندی ان رفتار تنبیه نام دارد . محرک آزارنده ارائه شده بعد از رفتار نامطلوب را محرک تنبیه کننده یا تقویت کننده منفی نیز می نامند .

مشکلات ناشی از تنبیه :

تنبیه در کاهش دادن رفتار نا مطلوب به طور موقت موثر است باید توجه داشت که تنبیه باعث نابودی رفتار تنبیه شده نمی شود بلکه تنها اثر ان این است که رفتار نا مطلوب را موقتا واپس می زند . در واقع تنبیه عکس تقویت عمل نمی کند . تقویت رفتار تقویت شده را نیرومند می سازد و به ایجاد رفتار تازه کمک می کند و خزانه رفتار فرد را غنی می سازد اما رفتار تنبیه شده پس از تنبیه همچنان در خزانه رفتاری فرد باقی می ماند . تنبیه برای حذف رفتار نادرست خطرناک یا نا مطلوب از خزانه رفتار فرد طرح و اجرا می شود و فرض این است که کسی که به خاطر انجام رفتاری نا شایست تنبیه می شود با احتمال کمتری ان رفتار را انجام خواهد داد . متاسفانه موضوع به این سادگی نیست . پاداش{ تقویت} و تنبیه از لحاظ  تغییری که در رفتار ایجاد می کنند صرفا در جهت ایجاد تغییر در رفتار با هم متفاوت نیستند .

کودکی که به خاطر بازی جنسی به شدت تنبیه می شود الزاما تمایل کمتری نسبت به انجام این کار از خود نشان نخواهد داد … پس از ان که وابستگی های تنبیهی از میان رفتند رفتار تنبیه شده مجددا ظاهر می شود .

بندورا ووالترز (1963) شواهدی به دست داده اند که نشان می دهند کسانی که شاهد تنبیه شدن افراد به توسط دیگران بوده اند در مواقع و مکانهای دیگر خود به تنبیه کسان دیگر اقدام کرده اند .

• آموزش به کمک روش های تغییر رفتار
• برنامه تغییر رفتار
• تعیین هدف
• تعیین وضع فعلی رفتار و رسم خط پایه
• انتخاب روش تغییر رفتار
• انتخاب وابستگی های رفتار
• روش های افزایش رفتار
• تقویت مثبت
• تقویت منفی
• روش های ایجاد رفتارهای تازه
• یادگیری از راه مشاهده یا سرمشق گیری
• تقویت تفکیکی و شکل دهی رفتار
• زنجیره کردن رفتار
• کنترل محرکی
• نظام های کنترل رفتار
• کنترل محرک های پیشایندی
• کنترل محرک های پیامدی
• کنترل نمادی
• زنجیره کردن وارونه
• روش های نگهداری رفتار
• روش های کاهش دادن رفتار های نامطلوب
• روشهای مثبت کاهش رفتار
• تقویت رفتار های دارای فراوانی کم
• تقویت رفتار های دیگر
• تقویت رفتارهای ناهمساز
• سیری
• روش های منفی کاهش رفتار
• خاموشی
• محروم کردن از تقویت
• جریمه کردن
• روش جبران کردن
• تنبیه
• مشکلات ناشی از تنبیه
• منابع