قوه قضائیه

قوه قضائیه” نهادی است که ریاست آن مستقیما از طرف “ولایت فقیه” انتخاب می شود و لذا عملکرد آن همانند صداوسیما بطور مستقیم متوجه این جایگاه -ولی فقیه- است.قوه ای که با توجه به نوع خاص ماموریتش اهمیتی فوق العاده در نظام ولایتمدار جمهوری اسلامی داراست.در واقع تحقق بسیاری از آرمانهای انقلاب اسلامی نظیر “عدالت”را می توان به نسبت زیادی مربوط به این قوه دانست.

قوه قضاییه در یک نگاه

اجرای عدالت یکی از آرمان‏ها و آرزوهای دیرین جامعه‏ی بشری است . منظور از اجرای عدالت ، یعنی حل اختلافات و منازعات افراد با یکدیگر یا افراد با دولت بر طبق قوانین مصوب . این وظیفه‏ی خطیر برعهده‏ی قوه‏ی‏قضائیه گذاشته شده است که قوه‏ای مستقل و پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخسیدن به عدالت و عهده‏دار و ظایف زیر است :

مبحث اول : وظایف قوه‏ی قضائیه

به موجب اصل یکصد‏وپنجاه‏وششم وظایف قوه‏قضائیه عبارت است از :

1. رسیدگی وصدور حکم درموردتظلمات ، تعدیات ، شکایات ، حل‏وفصل دعاوی ورفع خصومات واخذتصمیم واقدام لازم درآن قسمت از امور حسبیه ، که قانون معین می‏کند . این وظیفه عمدتاً برعهده‏ی تشکیلاتی از دستگاه قضاء است که به نام « دادگستری » خوانده می‏شود. وشامل دوتشکیلات عمده « دادسرا یا پارکه » و و « محاکم یا دادگاه‏ها » می‏شد. اصل‏یکصدوپنجاه‏ونهم مقرر می‏دارد : « مرجع رسمی تظلمات‏وشکایات ، دادگستری‏است.» تشکیل دادگاه‏ها و تعیین صلاحیت آن‏ها منوط به حکم قانون است ، بنابراین وظیفه‏ی اصدارحکم برعهده‏ی محاکم می‏باشد.
2. احیای حقوق عامه و گسترش عدل آزادی‏های مشروع :
3. نظارت برحسن اجرای قوانین : تنها اجرای قوانین هدف عمده‏ی دستگاه‏ها نمی‏باشدبلکه باید علاوه برآن حسن جرای قوانین نیز تامین گردد. نظارت برحسن اجرای قوانین در محاکم برعهده‏ی دیوان‏عالی کشور است ونظارت برحسن اجرای قوانین درادارات برعهده‏ی سازمان بازرسی کل‏کشور است. ( اصل‏یکصدوشصت‏ویک ویکصدوهفتادوچهارم‏قانون‏اساسی) ) کشف جرم وتعقیب مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزائی اسلام. وظیفه‏ی مزبور را عمدتاً تشکیلاتی به نام « دادسرا » برعهده دارند .
4. اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم واصلاح مجرمین .

وظایف رئیس‏ قوه ‏قضائیه

به موجب اصل یکصدوپنجاهوهشتم قانون‏اساسی ، وظایف رئیس‏قوه‏قضائیه به شرح زیر است :

1. ایجاد تشکیلات لازم دردادگستری به تناسب مسئولیت‏های اصل یکصدوپنجاه‏وششم.
2. تهیه‏ی لوایح قضائی مناسب با جمهوری‏اسلامی
3. استخدام قضات عادل وشایسته و عزل ونصب آن‏ها و تغییر محل ماموریت و تعیین مشاغل وترفیع آنان و مانند این‏ها از اموراداری ، طبق قانون . و به موجب اصل  یکصد و شصت‏ وچهارم محل خدمت یا سمت قاضی را بدون رضای او نمی‏توان تغییر داد ، مگر به اقتضای مصلحت جامعه با تصمیم رئیس‏قوه‏قضائیه پس از مشورت با رئیس‏دیوان‏عالی‏کشور و دادستان کل .

4. نصب رئیس‏دیوان‏عالی‏کشور و دادستان کل ، با مشورت قضات دیوان‏عالی کشور برای مدت پنج‏سال . ( اصل یکصد‏وشصت قانون‏اساسی )
5. پیشنهاد وزیر دادگستری به رئیس‏جمهور ( اصل یکصد وشصت ‏قانون ‏اساسی )
6. تعیین ضوابط برای تشکیل دیوان‏عالی‏کشور ( اصل یکصد وشصت‏ و یکم‏قانون ‏اساسی )
7. دیوان عدالت اداری زیر نظر رئیس‏قوقضائیه می‏باشد. ( اصل یکصد ‏و هفتاد وسوم  قانون ‏اساسی )
8. سازمان بازرسی کل‏کشور زیرنظر رئیس‏قوه‏قضائیه است. ( اصل ‏یکصد وهفتاد و چهارم‏ قانون ‏اساسی )

نحوه‏ی برگزیدن قاضی

در دنیا دو روش برای برگزیدن قاضی وجود دارد . یکی روش انتخاب است چنان‏که در آمریکای شمالی ، قضات به استثنای محاکم‏فدرال به‏وسیله‏ی مردم انتخاب می‏شوند یا در سویس ، چهارده‏تن قاضی فدرال را قوه‏ی مقننه انتخاب می‏کند یا در جمهوری‏مکزیک مردم قضات عالیه را انتخاب می‏کنند . دیگری روش انتصاب است . چنان‏که در انگلستان ، کلیه‏ی دادرسان با نظارت فائقه‏ی قاضی‏القضات منصوب می‏شوند .

در نظام ‏جمهوری‏ اسلامی ایران ، استخدام قضات عادل وشایسته و عزل و نصب آن‏ها از وظایف رئیس‏ قوه ‏قضائیه است . صفات وشرایط قاضی طبق موازین فقهی به‏وسیله‏ی قانون معین می‏شود. ( اصل‏یکصد و شصت ‏و سوم قانون‏اساسی).

دیوان ‏عدالت ‏اداری و سازمان بازرسی‏ کل ‏کشور

به منظور رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مامورین دولتی ، واحدهای دولتی و آیین‏نامه‏های دولتی واحقاق حقوق آن‏ها ، دیوانی به نام دیوان‏عدالت‏اداری زیرنظر رئیس‏قوه‏قضائیه تاسیس می‏گردد حدود اختیرات و نحوه‏ی عمل این دیوان را قانون تعیین می‏کند. ( اصل یکصد‏وهفتادوسوم قانون‏اساسی ) همچنین براساس حق‏نظارت قوه‏قضائیه نسبت به حسن جریان امور واجرای صحیح قوانین در دستگاه‏های اداری سازمانی به نام « سازمان‏بازرسی کل‏کشور » زیر نظر قوه‏ی قضائیه تشکیل می‏گردد.

• مقدمه 1
• قوه قضاییه در یک نگاه 2
• مطالعه‏ی مقررات مربوط به قوه‏ی‏قضائیه درقانون اساسی 2
• مبحث اول : وظایف قوه‏ی قضائیه 2
• مبحث دوم :سازمان و تشکیلات قوه قضائیه 4
• بند 1 : رئیس‏قوه‏قضائیه 4
• بند 2 : محاکم و دادسراها 6
• بند3 : وزیر دادگستری 7
• بند 4 : قضات « دادرسان» 8
• امتیاز قاضی 9
• الف : استقلال قاضی 9
• بند 5 : دیوان‏عدالت‏اداری و سازمان بازرسی‏کل‏کشور 10
• بند 6 : اصول و قواعد حاکم بر امور قضایی در نظام جمهوری‏اسلامی ایران 11
• اصل چهارم : عدم‏عطف قوانین جزایی به ماسبق 12
• قوه‏قضائیه در قانون اساسی – فصل یازدهم قانون اساسی 13
• اصل ‏یکصد و پنجاه ‏و ششم 13
• اصل‏ یکصد و پنجاه ‏و هفتم 13
• اصل یکصد و پنجاه‏ و هشتم 14
• اصل یکصد و پنجاه ‏و نهم 14
• اصل‏ یکصد و شصتم 14
• اصل یکصد‏و شصت‏ و یکم 15
• اصل‏ یکصد و شصت‏ و دوم 15
• اصل‏ یکصد و شصت‏ و سوم 15
• اصل‏ یکصد و شصت ‏و چهارم 16
• اصل‏ یکصد و شصت‏ و پنجم 16
• اصل‏ یکصد و شصت‏ و ششم 16
• اصل‏ یکصد و شصت‏ و هفتم 17
• اصل‏ یکصد ‏و شصت ‏و هشتم 17
• اصل ‏یکصد‏ و شصت‏ و نهم 17
• اصل ‏یکصد و هفتادم 17
• اصل‏ یکصد‏و هفتاد ‏و یکم 18
• اصل‏ یکصد و هفتاد و دوم 18
• اصل‏ یکصد و هفتاد و سوم 19
• اصل‏ یکصدو هفتادو چهارم 19
• توسعه قضایی 20
• بررسی چند نهاد زیر مجموعه قوه قضائیه 22
• دیوان عالی کشور 22
• نحوه رسیدگی دیوان عالی کشور : 23
• وظایف دیوان عالی کشور : 24
• دادگاههای عمومی و انقلاب 26
• اهداف: 26
• صلاحیت دادگاههای انقلاب : 26
• موارد تجدید نظر احکام : 27
• اجرای احکام : 29
• حکم غیابی و حق اعتراض به آن : 30
• حق داشتن وکیل و موارد الزامی بودن آن : 31
• دیوان عدالت اداری 32
• ارکان دیوان : 32
• اختیارات و مسئولیتهای اداری رئیس دیوان عدالت اداری : 34
• ریاست کل دیوان : 34
• ارجاع پرونده ها به شعب دیوان : 34
• ارجاع پرونده های مرتبط به شعبه مقدم الارجاع : 35
• پیشنهاد افزایش شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری : 35
• اختیارات و مسئولیتهای قضایی رئیس دیوان عدالت اداری : 35
• عضویت در هیات تجدید نظر : 36
• درخواست رای وحدت رویه : 36
• موارد امتناع : 37