آلیاژهای حافظهدار (SMAs) دارای خاصیت ویژهای از به خاطر سپردن شکل خود، پس از تغییر شکل، یا بلافاصله پس از باربرداری و یا پس از در معرض حرارت بیش از دمای بحرانی قرار گرفتن میباشند. شکل 1 اثر ثانویه یک فنر SMA، را توضیح میدهد که در ابتدا به شدت تغییر شکل پیدا میکند و سپس در آب گرم در معرض درجه حرارت بالا قرار میگیرد. به محض این که فنر با آب گرم تماس پیدا کرد، به شکل اولیه خود برگشت، و میتوان گفت شکل اصلی خود را به یاد آورد.
شکل 1: a) فنرSMA و یک ظرف آب گرم، b) فنر به شدت تغییر شکل پیدا کرده است، c) فنر زمانی که در معرض دمای بالا قرار میگیرد ‘به یاد ” شکل سابق خود میافتد.
با استفاده از این اصل، شکل 2 نشان میدهد که چگونه عناصر بتن را میتوان با استفاده از تقویتکنندههای SMA پیش تنیده کرد.عناصر SMA در ابتدا تغییر شکل داده میشوند و سپس در بتن تعبیه میگردند. هنگامی که بتن عمل آمد، عناصر SMA گرم میشوند، به عنوان مثال، با حرارت دادن مقاومتی الکتریکی، تغییر شکل آنها در بتن محدود و یک تحکیم در SMA ایجاد میگردد.از اینرو، تنش فشاری در بتن ایجاد میگردد. این اثر را می توان برای تحکیم عناصر مختلف بتن مسلح (RC)، مانند دالها، تیرهای پل و یا سازههای ساختمانی به کار برد. مزیت آن، در مقایسه با تاندونهای فولادی پیشتنیده معمولی، این است که هیچ غلاف، سر لنگر، جک هیدرولیکی روغنی و یا تزریق مجرا مورد نیاز نیست.علاوه بر این، نیروی تحکیم به علت اصطکاک در طول پیشتنیدگی کاهش نمییابد، بنابراین استفاده از SMA ها به خصوص برای تقویت ساختارهای به شدت خمیده، امیدوار کننده است.
شکل 2: شرح شماتیک از روش پیشتنیدگی بتن با استفاده از تقویتکننده FeSMA
علاوه بر اثر حافظه شکل، که در این پروژه ارائه شده استفاده میشود، آلیاژهای با حافظه شکلی خواص جالب و تواناییهایی دیگری دارند از جمله سوپر الاستیسیتی، خود محوری، میرایی و یا استفاده به عنوان سنسور و یا فعال کننده، که در این مقاله مورد بحث قرار نمیگیرند. تحقیقات بسیاری را میتوان در نگارشات در زمینه SMA ها و کاربرد آنها در صنعت ساخت و ساز پیدا کرد. خوانندگان علاقهمند میتوانند به جانک و همکاران (2005)، سانگ و همکاران (2006)، علم و همکاران (2007)، دونگ و همکاران (2011)، ازبولت و همکاران (2011)، لینگ و همکاران (2012)، کلادرا و همکاران (2014a)، و کلادرا و همکاران (2014b)[1] مراجعه کنند.
اغلب آلیاژهای حافظه دار شناخته شده از جنس آلیاژ نیکل تیتانیوم (نیکل تیتانیوم) هستند.این مواد در زمینههای پزشکی و لوازم الکترونیکی استفاده میشود. با این حال، نیکل تیتانیوم یک آلیاژ بسیار گران برای صنعت ساخت و ساز است. بنابراین، EMPA یک آلیاژ حافظهدار پایه آهن (Fe-SMA)را که مناسب برای ساخت و ساز است تولید کردکه میتواند با هزینه بسیار پایینتر تولید گردد.
در این مقاله، به طور مختصر اثر حافظه شکل Fe-SMA ها در مقیاس اتمی توضیح داده شده است. سپس، تحقیقات و تحولات توسط یک تیم چند رشتهای در EMPA در طول بیش از 10 سال در زمینه پیشتنیدگی بتن با استفاده از SMAها خلاصه شده است. در این مقاله روند ترقی از اولین آزمایش سیمهای NiTi تا تولید تسمهها و میلگردهای آجدارFe-SMA که کاربرد آنها به عنوان تقویتکننده در تیرهای بتنی مورد بحث است ارائه شده است.
[1] : Janke et al. (2005), Song et al. (2006), Alam et al. (2007), Dong et al. (2011), Ozbulut et al. (2011), Ling et al. (2012), Cladera et al. (2014a), and Cladera et al. (2014b)