مدل حسابداری مبتنی بر ارزش جاری – واحد پول دارای قدرت خرید

در این روش برای تعدیل صورتهای مالی هم از ارزشهای جاری و هم از شاخص قیمتها استفاده می شود. بدین ترتیب که بهای تمام شده تاریخی به وسیله ارزش جاری پایان دوره جایگزین می شود و سود نیز به دو بخش ناشی از تورم و خالص از تورم تقسیم می شود که برای تفکیک این دو بخش از شاخص قیمت ها استفاده می شود.

نحوه عمل به این صورت است که ارزش جاری اول دوره به وسیله شاخص قیمتهای پایان دوره تعدیل می شود و تفاوت بین ارزش جاری اول دوره تعدیل و ارزش جاری پایان دوره نشان دهنده بخش سود خالص از تورم می باشد و تفاوت بین ارزش جاری اول دوره تعدیل شده و ارزش جاری دوره نشان دهنده بخش سود ناشی از تورم می باشد.

مدل حسابداری بهای تمام شده تاریخی:

در یک نظام مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی ، داراییها و بدهیها به ارزش زمان تحصیل اندازه گیری می شود و این ارزش معمولاً بهای تحصیل است. بدین ترتیب، بهای تمام شده تاریخی دارای دو خاصیت مهم است خاصیت اول مبتنی بودن آن بر معادلات است و خاصیت دوم این است که بهای تمام شده تاریخی بیانگر ارزش جاری در زمان تحصیل است و سود محاسبه شده در این روش بر اساس واحد اسمی پول می باشد و هیچ تعدیلی روی آن انجام نمی شود.

مقایسه نظام بهای تمام شده تاریخی و ارزش جاری:

مزیت اصلی مبنای بهای تمام شده تاریخی، عینی بودن و اتکا پذیری آن است که ناشی از مبنای معاملاتی آن می باشد ولی مهمترین مزیت ارزش جاری، مربوط بودن آن به تصمیمات استفاده کنندگان است.

عیب اصلی مبنای بهای تمام شده تاریخی، مربوط نبودن آن با وضعیت جاری واحد تجاری است در حالی که عیب اصلی ارزش جاری، ذهنی بودن بیشتر و اتکا پذیری کمتر آن در مقایسه با بهای تمام شده تاریخی است.

تاثیر تغییر سطح قیمتها بر ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری:

حسابداری رشته ای از علوم است که آثار مالی ناشی از تصمیم گیری های اقتصادی را منعکس می کند و آنها را در قالب ارقام و اعداد ارائه می دهد و همانطور که می دانید هدف اساسی صورتهای مالی کاربرد اقتصادی آن است، یعنی استفاده کنندگان از این صورتها باید قادر باشند با مطالعه صورتهای مالی اساسی و یادداشتهای توضیحی ضمیمه آن از نظر اقتصادی تصمیم گیری کنند.

بر اساس آنچه که از تعاریف رایج حسابداری در ذهن داریم، حسابداری گزارش (درست) از اتفاقات مالی به استفاده کنندگان ارائه می کند. هنگامی که بر واژه (درست) تاکید می کنیم باید بدانیم که منظور چه نوع گزارشی است. گزارش درست، گزارشی است که اطلاعات آن مفید باشد و دارای دو خصیصه کیفی تا حدودی متضاد، یعنی مربوط بودن و قابل اتکا بودن باشد.

قوانین حاکم در ایران در مورد تورم:

همان طور که در بالا اشاره شد سیر تحولات حسابداری تورمی در ایران به ترجمه چند استاندارد از کمیته استاندارهای بین المللی حسابداری و نیز ترجمه چند مقاله تحقیقی و آموزشی بر می گردد. تا اینکه در اواخر سال 73 کمیته تدوین رهنمودهای حسابداری تعداد 10 رهنمود را ارائه داد. بیانیه شماره 1 که چارچوب تهیه و ارائه صورتهای مالی را منتشر کرد اما این رهنمودها با تدوین بسیار خوب نتوانست راه حلی برای ارائه اطلاعات حسابداری در شرایط تورمی در ایران ارائه دهد در بیانیه شماره 1 این رهنمود ازعان گردید که مدل حسابداری مورد استفاده با توافق عمومی مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی بازیافتنی و مفهوم سود در قالب نگهداشت سرمایه رسمی در نظر گرفته شده است به این ترتیب مدیران مالی بق مدل 10-15 ساله اخیر به ناچار باید داراییهای ثابت و کالاهای خریداری شده سود و زیان مبتنی بر مصرف همین مواد مستهلک کردن همین داراییها جهت حسابرسی در اختیار حسابرسان قرار دهند و حسابرسان ما هم خشنود از رعایت اصل ازلی و تغییر ناپذیر بهای تمام شده تاریخی از جانب مدیران مالی عمدتاً اظهار نظر کنند که صورتهای مالی ارائه شده وضعیت شرکت را در تاریخ ترازنامه و نتایج عملیات آن را برای سود منتهی به تاریخ ترازنامه طبق اصول پذیرفته شده حسابداری که اساس آن با سال گذشته یکسان بوده و به نحو درست و منصفانه نشان می دهد از طرف دیگر مدیران شرکت ها که کماکان سودهای 300 درصد یا بیشتر را تقسیم می کنند و این وضعیت را گهگاه نتیجه مدیریت درخشان خود قلمداد می کنند و بدیهی است وزارت دارایی به این سودهای ابرازی نیز قناعت نکرده و با چند برابر کردن آن حقوق مردم را به ویژه از شرکتهای تحت پوشش استیفا می کند.

نتیجه گیری

علی رغم تورم پیوسته و مستمری که در اقتصاد ایران وجود دارد حسابداری تورمی در شرکت های ایرانی اجرا نمی گردد که ناشی از عوامل عمده ای است که در فصل قبل به تفسیر به آن پرداختیم و بطور خلاصه به شرح زیر است:

1. عدم آشنایی با مفاهیم حسابداری تورمی، باعث عدم به کارگیری حسابداری تورمی در ایران است.
2. ناکافی و غیر قابل اعتماد بودن شاخص های تغییر سطح قیمت در ایران، باعث عدم به کارگیری حسابداری تورمی در ایران می باشد.
3. عدم وجود استانداردهای مطابق با شرایط موجود در ایران به عنوان راهنمای عمل یکی دیگر از علل عدم به کارگیری گزارشگری تغییر قیمت در ایران.
4. به دلیل مشکلات فراوانی که در تجدید ارزیابی دارایی ها مشکلات مالیاتی آنهاست که به نظر اینجانب مهمترین مشکل نیز می باشد.

پیشنهادات:

با توجه به عدم درک صحیح دیگران از مسائل ما، فقط خود ما هستیم که می توانیم این مشکل را حل کنیم اما متاسفانه در کشور ما بر خلاف کشورهای غربی دهه 70 میلادی، هیچ گونه واکنش جدی نسبت به این موضوع بروز نکرده است. و این مشکل حل شدنی نیست مگر اینکه مجموع متخصصان حسابداری اعم از دانشگاهی، حرفه ای و مدیران مالی از دید علمی و عملی به این مهم بپردازند.

1. پور حیدری، امید (1376-1375) حسابداری ارزش جاری بررسی ها و حسابداری حسابرسی شماره 18 و 19
2. دستگیر، محسن 1372 حسابرسی تئوری، علوم دانشگاه چاپ اول
3. عرسبازار یزدی، محمد، 1371، حسابرسی تورمی و تاثیر آن در تصمیم گیری اقتصادی بررسی های حسابداری و حسابرسی جلد 1
4. شباهنگ، رضا، 1384، بررسی تاثیر افشای اطلاعات حسابداری تورمی بر قیمت سهام – مجله اقتصاد و مدیریت رویای رمضانعلی (مظفر) حسابداری تورمی و توسعه حسابداری در ایران – مجله حسابدار شماره 5-6 سال 9
5. سلامی، غلامرضا، مسائل علمی حسابداری در شرایط تورمی مجله حسابدار شماره 119، سال 11
6. دستگیر، محسن 1383، بررسی موانع استفاده از حسابداری تورمی در ایران بررسی های حسابداری و حسابرسی شماره 35 سال 11
7. همتی، حسن ، 11384، مباحث جاری در حسابداری ، انتشارات ترمه.