طبقه بندی بودجه

بودجه موارد استفاده متعدد و گوناگونی دارد، بودجه می تواند به عنوان ابزار برنامه ریزی ، عامل کنترل و یا به عنوان وسیله ای جهت برقراری ارتباط بین دستگاههای دولتی مورد استفاده قرار گیرد. به طور کلی سیاستهای کوتاه مدت و بلند مدت دولت در سند بودجه اعلام  می شود. برای تامین نیازهای اطلاعاتی هر یک از موارد استفاده فوق، اطلاعات مربوط پیش بینی درآمد و هزینه به انحاء و اشکال مختلف در لایحه بودجه طبقه بندی می شود . طبقه بندی هزینه ها و درآمدها زمینه لازم را برای تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری فراهم می کند و به طور کلی طبقه بندی بودجه سبک و ترتیب ادامه اطلاعات را در سند بودجه مشخص می کند.

اهداف طبقه بندی بودجه ای

برقراری یک سیستم طبقه بندی نتایج زیر را در بر دارد:

• به لحاظ تفکیک برنامه مه ، عملیات ، درآمد ها و هزینه های دولت و همچنین مشخص شده دستگاههای اجرایی خاص که عهده دار وظایف مشخص هستند، برنامه ریزی و تصمیم گیری امکان پذیر می شود.
• با ایجاد طبقه بندی درآمد ها و هزینه ها و تفکیک برنامه ها و عملیات در دستگاههای اجرایی ، ضمن فراهم آمدن امکانات لازم برای برقراری یک سیستم حسابداری صحیح در جهت کنترل و نظارت مالی و غیر مالی و مقایسه کارآیی دستگاهها با برنامه های مصوب ، مدیریت نیز به طور چشم گیری بهبود می یابد .
• طبقه بندی بودجه ای اطلاعات لازم را به منظور تجزیه و تحلیل عملیات اقتصادی دولت فراهم می نماید. به طوری که دولتها از این اطلاعات در زمینه برقراری سیاستهای اقتصادی خاص و جهت دستیابی به اهداف و وظایف خویش سود می جویند .
• طبقه بندی بودجه ای به لحاظ مشخص نمودن وظایف ، برنامه و عملیات و همچنین درآمد ها و هزینه های دولت ، مکانیزم لازم را برای نظارت بر عملیات دولت مهیا می سازد .

طبقه بندی بودجه در سیر تکوین بودجه

بررسی اجمالی تاریخ تکامل بودجه بندی نشان می دهد که به موازات افزایش نقش های گوناگون دولت و به تبع آن تغییر تکامل نقش بودجه، همانطور که تعاریف مختلف بودجه شکل گرفته است، طبقه بندی جدیدی نیز در بودجه نویسی پدید آمده است و هر کدام از این طبقه بندی ها به دلایل خاصی معرفی شده و توسعه یافته اند.

از شروع بودجه بندی تا سال 1965 بودجه دولت به صورت سنتی یا متداول تهیه می شد و تاکید عمده روی کنترل هزینه های هر وزارتخانه یا سازمان معطوف بود.

زمانی که از بودجه فقط کنترل مالی منظور بود، طبقه بندی هزینه ها و طبقه بندی سازمانی عمده ترین طبقه بندی بودجه ای به شمار می رفت . وقتی که عامل مدیریت و بهبود و کفایت در اداره امور بودجه نویسی وارد شد، طبقه بندی برنامه ای و عملیاتی پدیدار شد و با پیشرفت استفاده از بودجه در اداره اقتصادی ملی و ارتباط بودجه با برنامه ریزی و حسابداری ، طبقه بندی اقتصادی معرفی شد.

انواع طبقه بندی بودجه ای

به طور کلی طبقه بندی بودجه ای را می توان به شرح زیر تقسیم بندی نمود:

• طبقه بندی درآمد ها و سایر منابع تامین اعتبار
• طبقه بندی هزینه ها
• طبقه بندی عملیاتی
• طبقه بندی سازمانی
• طبقه بندی اقتصادی

طبقه بندی بر اساس مواد هزینه

در این طبقه بندی ، که هدف اصلی آن کنترل هزینه ها در سطح واحد های سازمانی و ایجاد ارتباط مستقیم میان سیستم حسابداری دولتی و سیستم بودجه ریزی است ، هزینه های مربوط به هر فصل ، برنامه یا فعالیت سازمانهای دولتی ، بر حسب نوع هزینه ها گروه بندی می شوند، به ترتیبی که هزینه های متجانس و متشابه در طبقه بندی واحدی قرار گیرند( مانند هزینه حقوق ، هزینه ملزومات و مواد مصرفی ، هزینه خرید اثاثه ، هزینه ایجاد ساختمان ، و غیره ) در طبقه بندی متحد الشکلی که برای مواد هزینه سازمانهای دولتی در هر کشور وجود دارد، مشخص می شود که هر سازمان دولتی ، با توجه به وظایف و خدماتی که انجام داده است ، چه کالاها و خدماتی را دریافت و چه نوع هزینه هایی را به منظور اجرای برنامه های خود پرداخت نموده است . این طبقه بندی سیستمی را در حسابداری دولتی ایجاد می نماید که حسابهای مربوط به هزینه های انجام شده طبق مقررات مالی و اصول حسابداری نگهداری شده و قابل کنترل و حسابرسی باشند، زیرا تعهدات فقط برای اعتبارات مشخص ، بر حسب ماهیت و نوع هزینه ها ، ایجاد می شوند و هر یک از مواد هزینه ها باید متضمن اسناد و مدارک خاص خود باشد.