سیستم های اطلاعاتی حسابداری برای سازمان های خدماتی و غیر انتفاعی

تا اندازه ای هم به سازمانهای خدماتی ( نظیر دفاتر حقوقی ، دفاتر حسابداران مجاز ، دفاتر مشاوره ، کلینیکهای پزشکی ، بانکها و رستورانها ) و هم به سازمانهای غیر انتفاعی ( نظیر دانشگاهها ، ارتش و پلیس ) توجه کمتری شده است . به طور معمول یک نهاد خدماتی به جای « کالاهای ملموس » ، « خدمات ناملموس » را به مشتریان خود ارائه نموده و یک سازمان غیر انتفاعی است. از آنجائیکه یک سازمان غیر انتفاعی ( که گاهی اوقات یک سازمان سود ناخواه نامیده می شود ) نیز عمدتاً « خدمات ناملموس » را به مشتریان خود عرضه می دارد ، سازمان غیر انتفاعی نوعی سازمان خدماتی است . با این حال براساس تعریف ، سازمانهای غیر انتفاعی سود محور نیستند . دستاوردها و موفقیت این سازمانها بر اساس سهم آنها در رفاه عمومی جامعه مورد ارزیابی قرار  می گیرد .

در این فصل برخی از جنبه های عملیاتی عمده سازمانهای خدماتی و سازمانهای غیر انتفاعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . از آنجائیکه بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاهها سرانجام از سوی یکی از این سازمانها به خدمت گرفته می شوند ، پوشش این نهادها در این فصل ضروری است . توجه عمده, به بحث و بررسی ویژگیهای سیستم های اطلاعاتی حسابداری که منحصر به نهادهای خدماتی و غیر انتفاعی است اختصاص خواهد یافت . همچنین نمونه های عملی از کاربرد کامپیوتر در سازمانهای خدماتی و غیر انتفاعی فراهم گردیده است .

سازمانهای خدماتی

اصطلاح سازمانهای خدماتی ، محدوده گسترده ای از موسسات تجاری را در بر
می گیرد که خدماتی را به مشتریان خود ارانه می نمایند .

رستورانها ، هتلها ، مغازه های آرایش و زیبایی ، دفاتر حقوقی ، دفاتر حسابداران مجاز ، دفاتر حمل و نقل ، کلینیکهای پزشکی ، دفاتر مشاوره ، استودیوهای تلویزیونی و نهادهای ورزشی نظیر تیمهای حرفه ای بیسبال و فوتبال در گروه تجاری سازمان های خدماتی قرار می گیرند .

ویژگیهای منحصر به فرد سازمانهای خدماتی

سازمانهای خدماتی در مقایسه با سازمانهایی که کالاهای ملموس ( نظیر تولید کنندگان اتومبیل) به مشتریان خود عرضه می کنند ، دارای خصوصیات عملیاتی منحصر به فردی می باشند . ویژگیهای متمایز کننده اغلب نهادهای خدماتی عبارتند از (1) عدم وجود موجودی کالای قابل فروش ، (2) اهمیت کارکنان حرفه ای ، (3) دشواری اندازه گیری کیفی و کمی محصول و فرآورده و (4) کوچکی اندازه .

ویژگیهایی بودجه ای سازمانهای خدماتی

سیستمهای برنامه ریزی و کنترل بودجه اغلب موسسات خدماتی به اندازه سیستمهای بودجه ای شرکتهای تجاری که کالای ملموسی را تولید کرده و به فروش می رسانند ، موثر و کارآمد نیست. از دلایل عمده ناکارایی سیستمهای برنامه ریزی و کنترل بودجه ای موسسات خدماتی عبارنتد از (1)سرمایه گذاری کمتر بر روی دارایی های مشهود بلند مدت (2) دشواری در تعریف اهداف عملیاتی (3) دشواری در انجام ارزیابی عملکرد .

جمع بندی نهایی در مورد سازمانهای خدماتی

سیستمهای اطلاعاتی حسابداری به خاطر ویژگیهای منحصر به فرد مؤسسات خدماتی ، با چالشی عمده مواجه اند . علت اصلی این چالش این است که اغلب مؤسسات خدماتی ، محصولات ناملموسی را به مشتریان خود ارائه می نمایند که اندازه گیری استانداردهای کیفی وکمی آنها ، دشوار است . مشکلات اندازه گیری مربوط به سازمانهای خدماتی تا حدودی نتیجه توسعه تاریخی سیستمهای حسابداری بهای تمام شده است . رشته حسابداری صنعتی با هدف یاری رساندن به کمپانی های تولیدی در انباشت بهای تمام شده کار درجریان ساخت و موجودی کالا آنها برای گزارش در صورت های مالی ، توسعه یافته است . شیوه های پی ریزی استانداردها وگزارش انحرافات از این استانداردها, برای اقلام موجودی کالا شرکت های تولیدی طراحی شده اند .

تنها در طی چند سال اخیر ، حسابداران به تدریج به بررسی مشکلات اندازه گیری در سازمانهای خدماتی وشناسایی نیاز به سیستمهای حسابداری مؤثرتر در این نوع شرکتهای تجاری که دارایی های اصلی آنها غالباً مهارت کارکنان آنهاست ، پرداخته اند . برخی از حسابداران تلاش کرده اند تا ارزش منابع انسانی سازمان خدماتی را اندازه گیری نمایند . در آن دسته از سازمانهای خدماتی که مهارت حرفه ای کارکنان به عنوان محصول اصلی فروخته شده است ، منابع انسانی که به لحاظ پولی سنجیده شده ، معادل موجودی کالای شرکتهای تولیدی است که به لحاظ نقدی اندازه گیری شده اند . همانطور که در قسمت قبلی این فصل عنوان شد ، کامپیوتر در بسیاری از سیستمهای اطلاعاتی حسابداری سازمانهای خدماتی ، ادغام شده اند . در پی کامل نمودن مبحث مؤسسات خدماتی اکنون به سازمانهای غیرانتفاعی وبرخی از ویژگیهای اصلی مربوط به این نوع سازمانها خواهیم پرداخت .

سازمانهای غیرانتفاعی

در مورد سازمانهای مختلفی که در سراسر این کتاب مورد بحث وبررسی قرار گرفته اند ، چنین فرض شده که کسب سود خالص قابل قبول یکی از اهداف آنهاست . از سوی دیگر سازمانهای غیرانتفاعی (یعنی مؤسسات دولتی نظیر بیمارستانهای عمومی ، دانشگاههای دولتی ، مراکز پلیس ، کلیساها یا ایستگاههای آتش نشانی ) با هدف ارائه خدمات برای حمایت وبهتر شدن جامعه بوجود آمده وفاقد هدف سودآوری می باشند .

در تحلیل قبلی سازمانهای خدماتی ، از ویژگیهای منحصر به فردی سخن به میان آمد که سازمان خدماتی را از سازمانی که کالای ملموس می فروشد ، متمایز می سازد . مجدداً از همین شیوه در بررسی سازمانهای غیرانتفاعی استفاده خواهد شد . بنابراین اکنون به بررسی ویژگیهای خاصی خواهیم پرداخت که سازمان غیرانتفاعی را از شرکت های تجاری انتفاعی جدا می سازد .