بورس چیست؟

دلیل پیدایش بورس :

اولین سوالی که مطرح می‌شود، دلیل پیدایش بورس در جهان امروز است. می‌توان گفت مهم‌ترین دلیل پیدایش بازار بورس تقسیم ضرر در سرمایه‌گزاری است. تجار و بازرگانان به دنبال راهی بودند تا در معاملات خود، با زیان کمتری مواجه شوند، بهترین راه حل تقسیم زیان بود!

تاریخ اولین بازار بورس :

تاریخ اولین بازار بورس بین المللی را تنها می‌توان تا اوایل قرن هفدهم عقب برد، یعنی زمان تاسیس سازمان بورس آمستردام . آنچه در سال 1553 میلادی رخ داد، ایجاد شرکتهای سهامی عام بود که در سال 1602 با تاسیس شرکت هند شرقی، شکل اصلی خود را پیدا نمود و بدین ترتیب اساس بازار سرمایه پایه‌گذاری شد. بازار سرمایه، همزمان با انقلاب صنعتی در اروپا، مانند قارچ شروع به رشد نمود و به مرور، کشورهایی نظیر آلمان، انگلیس و سوئیس را در برگرفت. هرکدام از کشورها نیز، به نوبه خود و به فراخور نیاز خویش، قوانین و مقرراتی را وضع کردند تا از تقلب و حق‌کشی و … جلوگیری کنند.

انواع بورس :

در جهان امروز سه بازار بورس وجود دارد،

بازار نفت (oil) :

که من در مورد آن در حال حاضر چیزی نمی‌دانم جزء اینکه این بازار سیاسی‌ترین بازار محسوب می‌شود، و اخبار سیاسی در این بازار تاثیر بسیاری دارد.

بازار ارز (forex) :

در این بازار، ارز خرید و فروش می‌شود و در آن اعداد جالب برای مشتریان نسبت دلار آمریکا (USD) به ارزهای دیگر است، این نسبت آنچنان نوشته می‌شود که همیشه بزرگتر یا مساوی یک باشد. یعنی صورت کسر، ارزی است که ارزش بیشتری دارد.

بازار سهام (exchange) :

دراین بازار، سهام کارخانجات تولیدی، شرکتهای خدماتی و … خرید و فروش می‌شود.

در ادامه مطلب در مورد بازار سهام در ایران توضیحاتی خواهم داد. قبل از آن بد نیست که توضیحی در مورد انگیزه شرکت مردم در این بازار بدهم.

جاذبه‌های بورس برای مردم :

مهمترین جاذبه این بازار برای مردم سود دهی بیش از اندازه آن است، البته باید به این نکته اشاره کرد که ریسک در این بازار بسیار زیاد است و به همین خاطر افرادی که وارد این بازار می‌شوند، اهل خطرند.

همچنین باید گفت این نوع سرمایه‌گزاری، هم مستقیم و هم غیر مستقیم بر اقتصاد کشور به صورت کلان تاثیرگذار است، که در یک اقتصاد سالم و بازار بورس پویا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. تجهیز منابع مالی از طریق فروش اوراق قرضه و سهام.
2. ایجاد احساس مشارکت عموم افراد جامعه در فعالیتهای تولیدی و تجاری.
3. عملکرد بازار بورس به عنوان یک بازار کامل : این بازار، دارای تمامی شرایط بازار کامل (رقابتی بودن، ورود و خروج آزاد، یکسان بودن کالاها و…) است و به عنوان بازار کامل، امکان تحرک آزادانه و سالم منابع مالی را به وجود می‌آورد.
4. امکان تنبیه و تشویق مدیران، بر اساس کارآمدی آنها و با استفاده از ساز و کار طبیعی تغییر قیمتها.

انواع بورس در ایران را می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد.

1. بورس کالا : بورس معاملات کالاها، بازار خرید و فروش دائمی و منظمی است که در آن کالاهای معینی مورد معامله قرار می‌گیرند مانند گندم, سرب, شکر, برخی مواد شیمیایی و… .
2. انواع اوراق بهادار : بورس اوراق بهادار یک بازار رسمی و دائمی است که در یک محل معین تشکیل می‌شود و در آن، اوراق بهادار مانند سهام شرکتها و واحدهای تولیدی, تجاری و خدماتی، مورد معامله قرار می‌گیرند.
3.  اوراق قرضه منتشره توسط دولت و موسسات خصوصی : این اوراق در طول دوران سررسید خود، می‌توانند توسط افراد دارنده آن و متقاضیانش مورد معامله قرار گیرند و بدین ترتیب، عده‌ای، از سود علی‌الحساب یا دائمی آنها و گروهی نیز از سود حاصل از خرید و فروش آنها نفع می‌برند.
4. اسناد خزانه : این اسناد نیز توسط دولت منتشر می‌شود و می‌تواند توسط مالکینشان، مورد داد و ستد قرار گیرند. تفاوت این اوراق با اوراق قرضه دولتی، در نیت فروشنده (دولت) است. کمبودهای مالی کوتاه مدت را معمولا با این اوراق تامین می‌کنند.

تاریخچه بورس اوراق بهادار ایران

بورس اوراق بهادار تهران در سال 1346 تاسیس گردید. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد. در پی آن شرکت نفت پارس ، اوراق قرضه دولتی ، اسناد خزانه ، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. اعطای معافیت های مالیاتی شرکتها و موسسه های پذیرفته شده در بورس در ایجاد انگیزه برای عرضه سهام آنها نقش مهمی داشته است. طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران تعداد شرکتها و بانکها و شرکتهای بیمه پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی با 2/6 میلیارد ریال سرمایه در سال 1346 به 105 بنگاه با بیش از 230 میلیارد ریال در سال 57 افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال در سال 1346 به بیش از 150 میلیارد ریال سرمایه در سال 1357 افزایش یافت.  در سالهای پس از انقلاب اسلامی و تا پیش از نخستین برنامه پنج سال توسعه اقتصادی ، دگرگونی های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار تهران را نیز در بر گرفت . نخستین رویداد ، تصویب لایحه قانون اداره امور بانک ها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن بانک های تجاری و تخصصی کشور در چارچوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند . چندی بعد و در پی آن شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی در آمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر 1358 باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند . به گونه ای که تعداد آنها از 105 شرکت و موسسه اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت . بدین ترتیب در طی این سالها بورس و اوراق بهادار دوران فترت خود را آغاز کرد که تا پایان سال 1367 ادامه یافت . از سال 1368 ، در چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی و  فرهنگی تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای سیاست خصوصی سازی ، مورد توجه قرار گرفت . بر این اساس سیاست گذاران در نظر دارند بورس اوراق بهادار با انتقال پاره ای از وظایف تصدی های دولتی به بخش خصوصی ، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه گذاری ، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش موثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیتهای اقتصادی نقش مهم و اساسی داشته باشد .