بررسی تاثیر در افزایش سود انباشته بر میزان تغییرات سود قبل از بهره و مالیات سال بعد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار

تشكيل سرمايه يكي از مهم ترين عوامل ورود كشورهاي در حال توسعه به فرآيند توسعه اقتصادي مي باشد .

سرمايه گذاران ايراني تا كنون بيشتر به سرمايه گذاري بر دارايي هاي فيزيكي رغبت نشان داده اند ،تا سرمايه گذاري در دارايي هاي مالي .يكي از مهم ترين اهداف سرمايه گذاران در سرمايه گذاري در اوراق بهادار كسب سود ساليانه به همراه منفعت سرمايه مي باشد ،براي اينكه سرمايه گذاران ترغيب به سرمايه گذاري در دارايي هاي مالي بشوند بايد بازدهي اين دارايي ها از بازدهي ساير دارايي ها بيشتر شود۱.

از آنجا كه كشور ما نيز به عنوان يك كشور در حال توسعه نياز فراوان به سرمايه گذاري دارد و اين طريق مي تواند مشكل بيكاري را نيز برطرف سازد و چند وقتي است نيز بحث سرمايه گذاري خارجي در كشور به صورت جدي مطرح شده است بر آن شدم تا اين موضوع را بررسي كنم كه آيا ما توانسته ايم از سرمايه هاي موجود در داخل كشور به خصوص سرمايه هاي موجود در صنايع خود به درستي استفاده كنيم يا تنها با يك ديد كوتاه مدت به فكر افزايش سود قابل پرداخت به سهامداران بوده ايم و باعث خروج سرمايه ها از چرخه توليد شده ايم .

طرح تحقیق

تشریح و بیان موضوع :

منابع تامین مالی شرکت به 2 بخش داخلی ( اندوخته ها و سود انباشته ،ذخایر استهلاک ،کاهش دارایی جاری و فروش دارایی ثابت ) و منابع خارجی ( اخذ وام ، صدور سهام ممتاز و عادی جدید ) تقسیم می شود که مدیران مالی بایستی با انجام بررسی و تجزیه و تحلیل لازم منبعی را انتخاب نمایند که اولاً از هزینه کمتری برخوردار باشد و ثانیاً در بکارگیری و استفاده از وجوه تامین شده منطق اقتصادی را مورد استفاده قرار دهد۱.

از آنجا که سود انباشته همیشه یکی از منابع مهم تامین مالی بلند مدت برای شرکت ها بوده است و در سال های اخیر ،شرکت های بزرگ صنعتی برای تامین نیازهای مالی خود اغلب از سود انباشته استفاده کرده اند۲و نه از انتشار سهام جدید .

این تحقیق به دنبال بررسی رابطه بین افزایش درصد سود انباشته شرکت ها و درصد افزایش بازده عملیاتی شرکت (EBIT) در سال بعد بوده است تا در صورت مثبت بودن این رابطه ،شرکت ها را به افزایش سود انباشته خود ،تشویق کرده و در صورت منفی بودن آن دلیل آن را یافته و راهکارهایی ارائه دهد .

اهمیت موضوع :

اگرچه تامین مالی از طریق سود انباشته موجب کاهش وجوه قابل پرداخت به شکل سود سهام می شود ،اما وجوه در دسترس برای پرداخت سود سهام به سهامداران فعلی را در آینده افزایش خواهد داد .دلیل این افزایش این است که چنانچه واحد انتفاعی به جای سود انباشته از منابع تامین مالی خارج از واحد  انتفاعی استفاده کند لازم است نوعی بازده برای این منابع فراهم نماید .مثلاً چنانچه از اعتبار ، استقراض و تسهیلات مالی استفاده شود لازم است هزینه استقراض یا سود متعلق به آن به اعطاء کنندگان وام ،اعتبار و تسهیلات مزبور پرداخت شود که پول در دسترس برای پرداخت آتی سود سهام را کاهش خواهد داد .

استفاده از سهام ممتاز نیز پرداخت سود سهام ممتاز را در آینده ایجاب می کند . تامین مالی از محل انتشار سهام عادی نیز مستلزم پرداخت سود سهام به سهامداران سابق و سهامداران جدید در آینده خواهد بود با توجه به مزایای ذکر شده این تحقیق به دنبال این موضوع بوده است که آیا شرکت های ایرانی از این منبع مالی به درستی استفاده کرده اند یا خیر۱.

هدف و علت انتخاب موضوع :

روند تامین مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران در چند سال اخیر گویای این واقعیت است که این شرکت ها گرایش فراوانی به انتشار سهام عادی به عنوان روشی جهت به دست آوردن سرمایه لازم به منظور اجرای طرح های توسعه و یا حتی جبران کمبود نیازهای مالی کوتاه مدت خود داشته اند ۲. با توجه به مطالب و دلایل ذکر شده در قسمت های قبل و از آنجا که انتشار سهم جدید مشکلات و مسائل مربوط به خود را دارد ،به نظر محقق استفاده از روش سود انباشته اقتصادی تر خواهد بود و در همین راستا این تحقیق به منظور بررسی تاثیر افزایش سود شرکت ها بر درصد افزایشEBIT  آن ها در سال بعد انجام شد .

فرضیات تحقیق :

فرضیه اصلی : بین درصد افزایش سود انباشته شرکت ها و درصد رشد سود عملیاتی EBIT  آن ها در سال بعد رابطه معنی داری وجود دارد .

علت استفاده ازEBIT   نیز به عنوان متغیر وابسته ،از بین بردن اثر منابع خارجی تامین مالی مانند هزینه بهره و …بر بازده بوده است .

فرضیه فرعی : رابطه بین درصد افزایش سود انباشته و درصد افزایش سود عملیاتی در سال بعد در صنایع مختلف متفاوت است .

روش تحقیق :

روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق روش همبستگی بوده است که بر طبق آن ،وجود ، میزان و جهت همبستگی 2 عامل ( سود انباشته و EBIT ) نسبت به هم بررسی شده است .

قلمرو تحقیق :

• الف- قلمرو موضوعی تحقیق : در این تحقیق رابطه بین درصد افزایش سود انباشته و درصد افزایش EBIT سال بعد شرکت ها بررسی شده است .
• ب- قلمرو زمانی : قلمروی زمانی تحقیق از سال 1377 تا سال 1380 می باشد و علت انتخاب آن نیز این بود که این سال ها جدیدترین اطلاعات موجود در این زمینه می باشد .
• ج- قلمرو مکانی تحقیق : چارچوب مکانی تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد .

تعریف واژه ها و اصطلاحات کلیدی ( ترتیب حروف الفبا ) :

• الف- تامین مالی (Financing  ) : مدیریت منابع سرمایه می باشد که به دو روش داخلی و خارجی تقسیم می شود .
• ب- درصد سود تقسیمی (Payout ratio ) : یک نسبت سودآوری است و برای محاسبه آن سود تقسیمی هر سهم را بر سود سهم تقسیم می کنند یعنی : DPS –  EPS
• ج- سود انباشته (earnings  Retained ) : سودهای یک شرکت است از بدو تاسیس که به عنوان سود سهم به سهامداران پرداخت نشده و برای سرمایه گذاری در شرکت ، تحت عنوان سود انباشته ،نگهداری شده است .
• د- سود تقسیمی هر سهم ( Dividends per share ) : برای محاسبه این نسبت ، سود تقسیمی سهامداران عادی بر تعداد سهام عادی که در دست سهامداران است تقسیم می شود .
• ﻫ- سود عملیاتی ( EBIT ) : درآمد (سود) قبل از کسر بهره و مالیات .
• و- هزینه سرمایه (Cost of capital  ) : متوسط هزینه منابع سرمایه مورد استفاده شرکت ،این نرخ نشان دهنده حداقل نرخ بازده مورد توقع شرکت از  سرمایه گذاری- های خود است۱.

تحقیقات انجام شده پیرامون موضوع تحقیق :

با توجه به جستجو در مجلات در دسترس و اینترنت تحقیق و یا پایان نامه ای دقیقاً با این عنوان و در این زمینه در سال های اخیر یافت نشد .

مشکلات و موانع تحقیق :

از جمله مشکلات انجام این کار تحقیقی ،نبود اطلاعات مناسب و به روز شرکت ها بود ،بطوریکه در بورس مشهد تنها اطلاعات سال های 1379-1377 شرکت ها به طور کامل وجود داشت و اطلاعات سال 1380 آن ها نیز بصورت کامل نبود .

در زمینه ادبیات موضوع نیز تلاش فراوانی شد تا مطالب جدیدی در این زمینه از اینترنت پیدا کرده و ترجمه کنم که علیرغم فراوانی مطالب ،مطالب موردی بوده و به نظر اینجانب ارزش علمی نداشتند که از ذکر آن ها خودداری کردم .

ادبیات موضوع

بورس اوراق بهادار :

تعریف بورس اوراق بهادار :

بورس اوراق بهادار به معنی یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت ها یا اوراق قرضه دولتی یا موسسات معتبر خصوصی ،تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می شود . مشخصه مهم بورس اوراق بهادار حمایت قانون از صاحبان پس اندازها و سرمایه های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سزمایه است .

بورس اوراق بهادار ،از سویی مرکز جمع آوری پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری بلند مدت است و از سوی دیگر ، مرجع رسمی و مطمئنی است که دارندگان پس اندازهای راکد ،می توانند محل نسبتاً مناسب و ایمن سرمایه گذاری را جستجو و وجوه مازاد خود را برای سرمایه گذاری در شرکت ها به کار انداخته و یا با خرید اوراق قرضه دولت ها و شرکت های معتبر از سود معین و تضمین شده ای برخوردار شوند۱.

تاریخچه بورس در جهان :

واژه بورس از نام خانوادگی فردی به نام « واندر بورس » اخذ شده که در اوایل قرن پانزدهم در شهر بروژ بلژیک می زیسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد می آمدند و به دادوستد کالا و پول و اوراق بهادار می پرداخته اند .

تشکیل اولین بورس اوراق بهادار در جهان ،در سال 1460 روی داده است .در این سال در شهر « آنورس » بلژیک که موقعیت تجاری قابل ملاحظه ای داشت اولین بازار متشکل سرمایه به وجود آمده است۲.

رشد بورس سهام و جا افتادن آن در عملیات تجاری و اقتصادی ،با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن قاره از کشاورزی به صنعتی همراه بوده است .

اولین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن هفدهم در شهر آمستردام تشکیل گردید و کمپانی معروف استعماری « هند شرقی » سهام خود را در آن بورس عرضه نمود .بورس آمستردام امروزه نیز یکی از مناابع مهم تامین سرمایه در سطح بین- المللی است .دومین بورس معتبر دنیا ،بورس لندن است که از سال 1801 میلادی با انتشار 4000 سهم 50 پوندی به مبلغ 200 هزار پوند و با عضویت 500 نفر افتتاح گردید .

بورس نیویورک در اواخر قرن هجدهم تاسیس شده و با وجود رقیب دیگری به نام بورس امریکن ،از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا در مقام اول قرار دارد .بورس نیویورک در حال حاضر ( 1995 ) بزرگترین بازار سرمایه دنیا است .

در آمریکا از حدود 250 میلیون نفر جمعیت آن کشور ،55 میلیون نفر سهامدار بورس و در انگلستان از حدود 50 میلیون نفر جمعیت، 21 میلیون نفر سهامدار بورس هستند۱.

سابقه ایجاد بورس در ایران :

به دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه 1340 و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران آن دوره با نظام اقتصاد سرمایه داری غربی ،بورس ایران به عنوان یکی از ابزارهای استراتژی وابستگی به غرب متولد شد۲.

نتیجه گیری و پیشنهادها

با توجه به نتایج به دست آمده از دو نمونه مشخص می گردد که نمی توان این فرضیه را که رابطه مستقیم و یا معکوسی بین درصد افزایش سود انباشته و درصد افزایش EBIT  سال بعد به کل شرکت های موجود در بورس تعمیم داد و در صنایع مختلف با توجه به شرایط مختلف نتایج متفاوتی به دست آمده است .ولی با توجه به دلایل زیر و با توجه به اهمیت سود انباشته در سرمایه گذاری در سطح جهانی (جدول شماره 5 ) متاسفانه در شرکت های ایرانی توجه بسیار کمی به آن شده است .و شرکت های ایرانی تنها به نتایج کوتاه مدت توجه کرده اند و هرگاه با کسری و یا زیان مواجه شده اند و یا حتی سود داشته اند ،نه تنها سود انباشته نکرده اند بلکه از سودهای انباشته گذشته نیز برداشت کرده اند .با توجه به دلایل زیر توصیه می شود که مدیران مالی شرکت های داخلی به سود انباشته اهمیت بیشتری بدهند :

1. چنانچه واحد انتفاعی به جای پرداخت سود سهام ،سود شرکت را نگه دارد ،قیمت هر سهم عادی در بازار بالاتر خواهد رفت .
2. در صورت پرداخت سود سهام ،قسمت زیادی از آن بایستی به عنوان مالیات پرداخت شود در صورتی که سود انباشته می توان مقدار زیادی از هزینه مالیاتی سهامداران بکاهد .
3. افزایش میزان سود انباشته باعث افزایش قابلیت انعطاف مالی و ثبات اقتصادی شرکت می شود١.

• تقدیر و تشکر
• فهرست مطالب
• فهرست جداول و نمودارها
• مقدمه

فصل اول : طرح تحقیق

• 1-1) تشریح و بیان موضوع
• 2-1) اهمیت موضوع
• 3-1) هدف و علت انتخاب موضوع
• 4-1) فرضیات تحقیق
• 5-1) روش تحقیق
• 6-1) قلمرو تحقیق
• 7-1) تعریف واژه ها و اصطلاحات کلیدی
• 8-1) تحقیقات انجام شده پیرامون موضوع تحقیق
• 9-1) مشکلات و موانع تحقیق

فصل دوم : ادبیات موضوع

• 1-2) بورس اوراق بهادار
• 1-1-2) تعریف بورس اوراق بهادار
• 2-1-2) تاریخچه بورس در جهان
• 3-1-2) سابقه ایجاد بورس در ایران
• 4-1-2) نحوه خرید و فروش سهام در تالار بورس اوراق بهادار تهران و مشهد
• 2-2) ویژگی های روش های تامین مالی
• 1-2-2) استقراض
• 2-2-2) سهام ممتاز
• 3-2-2) سهام عادی
• 4-2-2) سود انباشته
• 3-2) هزینه سرمایه
• 1-3-2) مفهوم هزینه سرمایه
• 2-3-2) هزینه بدهی ها
• 3-3-2) هزینه سهام ممتاز
• 4-3-2) هزینه سهام عادی
• 5-3-2) هزینه سرمایه مربوط به سود انباشته
• 6-3-2) محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه
• 4-2) خط مشی تقسیم سود
• 1-4-2) اهمیت خط مشی تقسیم سود
• 2-4-2) عوامل موثر بر سیاست تقسیم سود
• 3-4-2) روش های تقسیم سود

فصل سوم : روش های تحقیق

• 1-3) روش تحقیق
• 2-3) قلمرو تحقیق
• 3-3) جامعه آماری
• 4-3) نمونه آماری
• 5-3) آزمون های آماری مورد استفاده در تحقیق
• 1-5-3) آزمون همبستگی و رگرسیون
• 2-5-3) آزمون معنی دار بودن r
• 6-3) روش های جمع آوری اطلاعات

فصل چهارم : یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن ها

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادها

• فهرست منابع

منابع

1. آذر ،عادل ،مومنی ،منصور ،آمار و کاربرد آن در مدیریت ،جلد دوم ،انتشارات سمت ،1380 .
2. پی نِوو ،ریموند ،مدیریت مالی ،جلد دوم ،دکتر علی جهانخانی و دکتر علی پارساییان ،انتشارات سمت ،1374 .
3. تریولا ،ماریو ،آمار کاربردی ، محمد صادق تهرانیان و ابوالقاسم بزرگ نیا ، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد ،1374 .
4. دوانی ،غلامحسین ،بورس ،سهام و نحوه قیمت گذاری سهام شرکت ها ، انتشارات نخستین ،چاپ اول ،1375 .
5. شباهنگ ،رضا ،مدیریت مالی ،جلد اول ،سازمان حسابرسی ،1372 .
6. صفرزاده ،حسین ،بررسی انتشار مجدد سهام عادی به منظور افزایش سرمایه بر بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1377-1372 ،پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه فردوسی مشهد ،1379 .
7. عبدالله زاده ،فرهاد ،مدرس سبزواری ،احمد ،مدیریت مالی ،جلد دوم ،نشر پردازش ،چاپ اول ،1373 .
8. قلی پور ،علی ،بررسی تاثیر سیاست های تقسیم سود و توزیع سهام جایزه بر ارزش سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ،تحقیقات مالی ، شماره 9و10 ،زمستان 74 و بهار 75 .
9. صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ،برای دوره منتهی به 29 اسفند 1377 الی 1379 .