کیفیت و کمیت جمعیت ژاپن

کیفیت وکمیت جمعیت، عوامل مهم در فرآیند توسعه صنعتی هستند، لذا پیگیری و تجزیه و تحلیل دقیق آماری مربوط به میزان جمعیت، نرخ رشد و طبقه بندی آن بر اساس گروه های سنی ، جنس، تحصیلات و مهارت، حیاتی ترین ابزا برای برنامه ریزان محسوب می شوند.

آمارهای جمعیت به برنامه ریزان امکان می دهد تا توان بالقوه منابع انسانی موجود را برآورد نمایند و با آموزش مناسب، ظرفیتهای جدیدی را برای نیازهای آینده فراهم آورند.

ژاپن از گذشته تا حال:

کشور ژاپن در حقیقت از چند جزیره کوچک و بزرگ تشکیل شده در منتهی الیه خاور دور قرار گرفته و با وسعتی کم جمعیتی بالغ بر یکصد و چهل میلیون نفر را در خود جای داده است.

پس از جنگ جهانی اول و شکست آلمان ژاپنی ها برای صنعتی شدن و تبدیل به یک ابرقدرت منطقه یا تلاش زیادی را مصروف داشتند و با گرفتن دانش فنی از آلمان، و دیگر کشورهای اروپایی به سرعت تبدیل به یک قدرت منطقه ای از لحاظ اقتصادی، نظامی گردید که به علت سیاست آن دوران تجاوزاتی را به کشورهای همسایه نظیر کره و چین انجام دادند تا اینکه قبل از جنگ جهانی دوم به همراه همکاری تکنولوژیکی با آلمان تبدیل به متحد یکدیگر شده و پس از شروع جنگ جهانی دوم به عنوان یکی از شرکای مهم در کنار آلمان – ایتالیا در خاور دور به جنگ با متفقین وارد شدند که همانطور که همگان می دانند با انفجار دو بمب اتمی در شهرهای هیروشیما و ناکازاکی ژاپن توسط قوای آمریکایی، ژاپن بلافاصله تسلیم و با پذیرش شکست، تسلیم قراردادهای بی قید و شرط ایالات متحده آمریکا شد.

بلافاصله پس از پایان جنگ و برقراری صلح ژاپنی ها با استفاده از مدیران قوی و ایده های نو در صدد ترمیم ساختار صنعتی – اقتصادی خود برآمدند . با اعزام کارشناسان، تکنسین ها و سایر اهل فن تحت عنوان کارگران ساده به آمریکا باعث انتقال دانش فنی در اکثر زمینه ها به کشور شده، ضمن اینکه با برنامه ریزی صحیح و خصوصی سازی بجا زمینه رشد، نوآوری و توسعه همه جانبه را در کشور بوجود آوردند.

در واقع با اتکاء به صنعت کپی برداری قوی و گرفتن ایده ها و نظرات سایر کشورها ویژه ایالات متحده و ترمیم، توسعه و بهبود این طرح ها باعث توسعه روزافزون کشور شده که تا کنون نیز این سیاست را رها نکرده اند. در حقیقت یکی از ارکان توسعه کشور ابتداء، توسعه فرهنگی و بالا بردن سطح فرهنگ مردم در کلیه زمینه ها بوده است و پس از اینکه مردم به لحاظ فرهنگی در سطحی رسیدند که بتوانند توسعه صنعتی – اقتصادی و تبعات آن را درک کنند. نسبت به انقلاب تکنولوژیکی و صنعتی اقدام شده است، در حقیقت در صورتی که سطح فرهنگ عمومی چندان بالا نبود اگر اقدام به توسعه صنعتی و انتقال دانش فنی می گردید روش استفاده بهینه توسط سایرین مقدور نبود.

آشنایی با جامعه ژاپن

مردم – جامعه شناسی

پیشینه وسایل سنگی که در سالهای اخیر در ژاپن پیدا شده است به حدود 10 تا 10 تا 30 هزار سال پیش باز می گردد.

تاریخچه قبیله جومون نیز مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد مسیح است. مردم این قبیله علاوه بر ساخت لوازم سنگی، سفالگری به ماهیگیری، شکار و تهیه غذا هم می پرداختند. در سده سوم قبل از میلاد مسیح هم تمدن «یایویی» در جنوب ژاپن شکل گرفا و حدود 600 سال عمر کرد. مردم این قبیله لوازم آهنی و تسلیحات جنگی می فروختند، این مردم شیوه های کاشت برنج را نیز رونق دادند سرانجام این قبیله توانست بر همه ژاپن مسلط شود.

جمعیت امروز ژاپن را بیشتر ژاپنی های اصیل و عده کمی کره ای و چینی تشکیل می دهند.

طبق آمار سال 1998، فقط 16 درصد از جمعیت کشور را افراد بالای 65 سال تشکیل می دهد. ولی با این وجود تدابیر اقتصادی و اجتماعی زیادی برای رفاه این قشر جامعه نیز درنظر گرفته شده است.

ژاپن یکی از پرجمعیت ترین کشورهای جهان است و اکثر جمعیت آن در مناطق توسعه یافته سواحل جنوب غرب زندگی می کنند جایی بین هیروشیما و توکیو.

مردم – زبان

زبان رسمی این کشور ژاپنی است. زبان ژاپنی از نظر تلفظ شباهت چندانی به زبان چینی ندارد ولی از همان لغات ساخته شده و از نظر نوشتاری شباهت های زیادی با زبان چینی دارد.

نشانه هایی آوایی زبان ژاپنی به دو دسته تقسیم می شوند: هیراگانا و کاتاکانا

زبان انگلیسی در همه مدارس متوسطه آموزش داده می شود و در بعضی مراودات بازرگانی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

مردم – دین

شینتو و بدائیسم دو دین عمده این کشور به شمار می روند ولی دین عامل چندان مهمی نیست و مردم الزامی در پیروی از آن ندارند و اکثراً پیرو آمیخته ای از چند عقیده هستند.

شینتو مذهبی است که پیروان آن به عناصر و پدیده های طبیعی همچون آسمان، خورشید و زمین عقیده دارند. شینتو از ابتدا در ژاپن طرفدارانی داشته است ولی بودائیسم در قرن ششم به ژاپنی ها معرفی شد. مسیحیت نیز در قرن 16 میلادی به این مردم معرفی شد ولی طرفداری از آن بیش از 2 سال بطول نیانجامید و در قرن 19 دیگر طرفداری نداشت. البته امروزه باورهای مسیحیت نیز در عقاید مردم رسوخ کرده است.

اقتصاد و صنعت ژاپن در حدود 1955

گفته می شود که اقتصاد ژاپن در خلال دهه مابین سالهای 1945 یعنی زمانی که جنگ جهانی دوم پایان پذیرفت و سال 1955 که مرکز بهره وری ژاپن تاسیس شد، تقرباً به سطح قبل از جنگ رسیده بود. با این وجود، شرایط کلی اقتصادی هنوز به دلیل اثرات بعد از جنگ ناخوشایند و بسیار دشوار بود.

بیش از هر چیز، ژاپن به دلیل جدایی دراز مدت از ملل غربی و ویرانی های ناشی از جنگ و نیز عدم داشتن فن آوری کافی، مواد خام، سیستم مدیریت علمی، مبادلات خارجی و مهمتر از همه به علت روابط نامناسب کارگر و مدیریت، دور از شرایط مطلوب بود.

هرچند تراز پرداختهای تجاری ژاپن در سال 1953 دارای کسری 2 میلیارد دلاری بود، اما روند بهبود که در سالهای بعد نمود بیشتری یافت، آغاز شده بود. با این وجود تولید ناخالص ملی سرانه هنوز بسیار اندک، یعنی 270 دلار بود و مردم به سختی قادر به سیرکردن خود وبدند.

برخی صاحبان صنایع و دانشگاهیان شروع به صحبت پیرامون بهره وری نمودند و چنین استنباط کردند که استقلال اقتصادی ژاپن تنها با افزایش بهره وری صنعتی حاصل خواهد شد.

تحلیل تاریخی جمعیت ژاپن

جمعیت ژاپن دربین سالهای 1720 و 1850 بین 28 تا 30 میلیون نفر باقی ماند. دلائل اصلی رکود جمعیت در طی این دوره عبارتند از:

1. وضعیت بد اقتصادی در سطح حداقل معیشت، وجود امراض و بیماریهای مسری مانند حصبه و وبا و حوادث مرگ بار از مهمترین دلایل سکون جمعیت بودند، یا چنانکه لاک وود (Loickwood) می گوید «خشکسالی، زمین لرزه، سیل، سوء تغذیه، امراض مسری و سقط جنین در سطح وسیع از عوامل اصلی جلوگیری از افزایش جمعیت در این دوره بودند».
2. به اجرا گذاشتن سیاست کنترل داوطلبانه جمعیت توسط دولت قدرتمند توکوگاوا به دلیل محدودیت عرضه مواد غذایی در این دوره اثر تعیین کننده ای داشته است، به طوری که محدودیت زاد و ولد در جوامع روستایی به صورت یک عرف و عادت فرهنگی درآمد و در طول دوره میجی این روند ادامه یافت.

پیری جمعیت ژاپن:

مسئولان ژاپنی برروی مساله پیری که کشور را تا پایان قرن در تهدید دارد بسیار پافشاری می کند. این موضوعی است که بیش از آنچه ظاهراً به نظر می رسد اسرارآمیز است و دو توجیه می توان برای آن ارائه داد:

اولی که کاملاً هم قابل اغماض نیست، رقبای صنعت ژاپن را مد نظر دارد. چکیده این پیام این است : حدود بیست سال دیگر شکیبایی کنید آن گاه شما شاهد از میان رفتن پویایی اقتصاد کشوری خواهید بود که جمعیت آن با سرعت شتاب زده ای به پیری می گراید. از این پس آنها که بیشتر از 65 سال دارند، 10% جمعیت را تشکیل می دهند نسبتی که ضعیف تر از نسبت دیده شده در ایالات متحده (4/.11 درصد در سال 1981) یا در فرانسه (5/13 درصد در آلمان (5/15 درصد) است. اما برای کشور ژاپن 15 سال کفایت کرده است تا این نسبت از 7 به 10 درصد برسد . حال آنکه برای همین افزایش در مورد ایالات متحده 30 سال و برای فرانسه 70 سال لازم بوده است. بنابراین پیری جمعیت ژاپن حالتی مداوم و طبیعی نیست بلکه حرکتی سریع است.

هزینه های پیری جمعیت ژاپن

دولت ژاپن در ارزیابی سالانه خود که اخیراً منتشر کرده است، اعلام کرد کاهش رشد جمعیت این کشور ژاپن را بیش از پیش با مشکلات اقتصادی رو به رو کرده است.

مسئولان ژاپنی به منظور ایجاد امکانات لازم برای رسد جمعیتی خانواده های ژاپن و حل مشکل اقتصادی این کشور راه حل جذب سرمایه خارجی ارائه کرده اند.

«جون سیتو» مدیر سیاست های اقتصادی و تحلیل دولت ژاپن که مسئول تهیه این گزارش بود گفت:

«ژاپن با مشکل پیری جمعیت رو به رو است که در تاریخ این کشور بی سابقه بوده است.»

این گزارش که برای اولین بار مشکل پیری ژاپن را مورد توجه قرار داده، خاطرنشان می کند که جمعیت افراد بین 16 تا 54 سال در حال کاهش است و تعداد بازنشستگان روند صعودی خود را آغاز کرده است.

اقتصاددانان معتقدند میزان بالای ذخایر ژاپن عامل اصلی رشد سریع این کشور پس از جنگ دوم جهانی بود. ذخایر مالی که خانواده ها در بانک های این کشور داشتند سرمایه لازم را در اختیار صنعت ژاپن قرار داد تا کارخانه ها و تجهیزات جدید ایجاد کند.

ژاپن که یک از کشورهای عمده اعتبار دهنده و طلبکار در جهان به حساب می آید تا کنون سرمایه خارجی چشمگیری را جذب نکرده است.

سیتو در این خصو گفت: همه کشورهای دنیا برای تامین بودجه خود، زمینه لازم برای جذب سرمایه های خارجی را فراهم می آورند در حالی که ژاپن هنوز اقدام مفیدی برای این کار انجام نداده است.

• مقدمه
• ژاپن از گذشته تا حال
• آشنایی با جامعه ژاپن
• مردم – جامعه شناسی
• مردم – زبان
• مردم – دین
• آداب و رسوم – ازدواج و خانواده
• وضعیت اجتماعی
• اقتصاد و صنعت ژاپن در حدود ۱۹۵۵
• انرژی در ژاپن
• تحلیل تاریخی جمعیت ژاپن
• پیری جمعیت ژاپن
• هزینه های پیری جمعیت ژاپن
• رشد از طریق عملیات ساختمانی بزرگ
• ویرانی بافت قدیمی شهرهای ژاپن؛ سوغات شهرسازی مدرن
• فهرست منابع

منابع

1. متوسلی، محمود کتاب توسعه اقتصادی ژاپن با تاکید بر آموزش نیروی انسانی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی 1374، صص: 25-18.
2. سوته، کریستین، دندانهای غول ژاپن در راه تسخیر جهان، مترجم: عباس آگاهی، آستان قدس رضوی، خرداد 1367