کشور بحرین

جغرافیای طبیعی و اوضاع اقلیمی

خلیج فارس از نظر زمین شناسی در نتیجه انفعالات اواخر دوران سوم زمین شناسی که سبب پیدایش جبال زاگرس و رشته های جنوبی ایران گردیده است، به وجود آمده و قبل از این دوره به صورت زبانه باریکی بوده است. در همین دوران بر اثر پیدایش جبال زاگرس در غرب فلات ایران و فرورفتگی جنوب فلات ایران، آب اقیانوس هند از طریق خلیج عمان به طرف غرب آمده و خلیج فارس را ایجاد کرده است. در نتیجه ایجاد چین خوردگی و به وجود آمدن طاقدیس ها و ناودیس ها در کف این دریا و در نتیجه رسوبات ته دریا و مواد آلی و بسیاری عوامل دیگر، ذخایر عظیمی از نفت در تمامی کف خلیج فارس و حواشی و جزایر آن از جمله جزایر بحرین به وجود آمده است. به طور کلی جزایر بحرین از نظر ساختمانی دنباله فلات ایران بوده که از زیر آب های خلیج فارس سربرآورده و ظاهر شده است. بدین ترتیب، بحرین در نیمکره شمالی ، نیمکره شرقی، در جنوب غربی قاره آسیا در منطقه خاورمیانه، به صورت مجمع الجزایری در جنوب خلیج فارس واقع شده است و در سمت راست آن در فاصله 27 کیلومتری، کشور امیرنشین قطر و در سمت مغرب آن در فاصله 24 کیلومتری عربستان سعودی و در شمال آن با فاصله نسبتاً دوری، ایران قرار دارد. نزدیکترین شهر ایران به بحرین بندر بوشهر است که تا لنگرگاه بحرین 361 کیلومتر فاصله دارد.

مجمع الجزایر بحرین با وسعت 26/695 کیلومتر مربع از سی و پنج جزیره بزرگ و کوچک تشکیل شده که بین 5/25 درجه و 5/26 درجه عرض شمالی و بین 50 درجه و 52 درجه طول شرقی واقع شده است. بزرگترین این جزایر بنام جزیره بحرین (جزیره منامه) موسوم است که گاهی «اوال» و در قدیم به تیلوس معروف بوده است. طول این جزیره از شمال به جنوب 50 کیلومتر (30 مایل) و عرض آن بین 13 و 25 کیلومتر (15-8 مایل) است و شهر منامه، پایتخت بحرین در همین جزیره واقع شده است. در انتهای جنوبی جزیره، دماغه ای به نام «راس البر» وجود دارد. این جزایر در قسمت جنوب ماسه ای و هموار، در قسمت های مرکزی بیابانی و لم یزرع و در قسمت شمال آباد و حاصلخیز است.

بحرین فاقد مرز زمینی است، تنها می توان گفت با احداث پلی که بحرین را به عربستان سعودی متصل می کند، توانسته است از طریق زمینی با کشور دیگری مرتبط شود؛ در حالی که خط ساحلی آن به طول 161 کیلومتر است. خط مرزی کرانه های ایران و بحرین شامل نقطه گردش های زیر است:

نقطه گردش 1: این نقطه گردش، اولین نقطه در انتهای خاوری این مرز دریایی است و بین عرض شمالی 27 درجه و صفر دقیقه و 35 ثانیه و خط آزیموت 278 درجه و 14 دقیقه و 27 ثانیه در جائی که خط مرزی دریایی بحرین و قطر شروع می شود، قرار دارد.

نقطه گردش 2: روی عرض شمالی 27 درجه و 2 دقیقه و 46 ثانیه و طول شرقی 51 درجه و 5 دقیقه و 54 ثانیه واقع شده است.

نقطه گردش 3: واقع در عرض شمالی 27 درجه و 6 دقیقه و 30 ثانیه و طول شرقی 50 درجه و 57 دقیقه و صفر ثانیه.

نقطه گردش 4: واقع در عرض شمالی 27 درجه و 10 دقیقه و صفر ثانیه و طول شرقی 50 درجه و 54 دقیقه و صفر ثانیه.

این مرز 3/28 مایل دریایی طول دارد و نقاط پایانی آن بین 5 تا 10 مایل به کرانه های ایران نسبت به کرانه های بحرین نزدیک است.

منطقه نظارت بحرین 24 مایل دریایی است. فلات قاره مشخصی ندارد و دریای سرزمینی آن (آب های منطقه ای بحرین در خلیج فارس) 12 مایل دریایی است.

از لحاظ وسعت، بحرین 112 برابر از ابوظبی، 17 برابر از قطر و 7 برابر از دوبی کوچکتر است. بحرین عمدتاً سرزمینی بیابانی و شوره زار است که غالباً هموار و خاکی از کوهستان می باشد و از نظر طبیعی به سه بخش متمایز تقسیم می شود:

• بخش حاصلخیز شمالی

از ابتدای کناره های شمالی جزیره تا مسافت نسبتاً زیادی کشیده شده است. پهنای این بخش گاه تا 5 کیلومتر می رسد. این منطقه دارای موقعیت مناسبی از جهت کشاورزی است. آب نسبتاً فراوان و زمین حاصلخیز، باغ ها و مزارع سرسبزی به وجود آورده که در بین امارات خلیج فارس بی نظیر است.

• بخش مرکزی

صحرای خشک است، در جنوب منطقه اول قرار گرفته و تا کناره های دو طرف گسترش یافته است. این بخش به کلی با بخش شمالی مغایرت دارد. زمین هایش خشک و کویری است و از کشت و زرع در آن خبری نیست. زمین پوشیده از گیاهان صحرایی است که انواع آن گاهی به 200 گونه می رسد.

• بخش جنوبی

صحرایی شنی و ماسه ای است و مابقی جزیره اصلی بحرین را تا راس البر، یعنی تا انتهای جزیره را پوشانده است. در این بخش ارتفاعاتی کم و بیش دیده می شود که غالباً به صورت تپه های شنی و سنگی است. کلاً از لحاظ طبیعی می توان گفت: 2% کل این سرزمین حاصلخیز، 2% دارای محصولات دائمی، 6% علفزار و مرتع و 90% مابقی آن را خاک تشکیل می دهد. مساحت کشت آبی بحرین، 10 کیلومتر مربع می باشد.

آب و هوا

از آنجا که این کشور به صورت جزیره است تا حدودی دارای آب و هوای نسبتاً مرطوب است، ولی به سبب نزدیکی با منطقه حاره، دارای تابستان های بسیار گرم و مرطوب و زمستان های نسبتاً معتدل است. به طوری که می توان گفت از آبان تا اردیبهشت ماه، هوایی مطبوع دارد و از خرداد تا مهرماه گرم و مرطوب است. در ماه های تیره و مرداد، درجه حرارت غالباً از 40 درجه سانتیگراد تجاوز می کند.

در بحرین تنها دو فصل وجود دارد: فصل گرما و فصل معتدل. معمولاً فصل اعتدال و خنکی هوا از حدود پائیز تا اواخر زمستان ادامه دارد. حداکثر میزان رطوبت در روز به 95% می رسد که این نسبت در زمستان کاهش می یابد.

میزان بارش باران نیز نادر است و در ماه های فصل اعتدال صورت می گیرد و میزان متوسط سالانه آن 130 میلیمتر است، از این رو از لحاظ میزان بارش سالانه، کشوری خشک محسوب می شود و لذا مسئله کم آب و لزوم صرفه جویی در مصرف آن برای این منطقه بسیار حائز اهمیت است. کم ارتفاع بودن بحرین و مجاورت آن با بیابان ها و شنزارهای عربستان سعودی باعث وزش بادهای موسمی در این سرزمین می شود. سرعت وزش باد به ندرت از 14 گره (7 متر در ثانیه) تجاوز می کند اما در مواردی استثنائی وزش بادهایی به سرعت 51 گره (26 متر در ثانیه) نیز به ثبت رسیده است. در منطقه شمال بحرین، بادهایی موسوم به باد شمال می وزد که در آب و هوای منطقه موثر بوده و از گرمای شدید آن می کاهد. درحالی که در مناطق جنوب، بادهای موسمی از سوی بیابان های عربستان می وزد که گرم و خشک است و اغلب ذرات شن و ماسه های صحراهای مجاور را به همراه دارد.

آب های داخلی

در شمال شرقی جزیره بحرین، خلیج کوچکی به نام ستره وجود دارد که به سبب نزدیکی با جزیره ستره به این نام موسوم شده و اسکله های بارگیری نفت در کنار همین خلیج قرار دارد.

سرزمین بحرین فاقد رودخانه است ولی از منابع سرشاری نظیر چشمه های آب زیرزمینی برخوردار است که کمتر در منطقه خلیج فارس بدین اندازه وجود دارد. تعداد تقریبی چشمه های آب شیرین، در قعر دریا به 200 چشمه و در ساحل به 25 چشمه می رسد. این چشمه ها نقش مهمی را در زندگی مردم ایفا کرده و یکی از دلایل شهرت مروارید بحرین به خاطر وجود همین چشمه های آب شیرین است. علاوه بر اینها دریاچه های کوچکی در این کشور وجود دارد که به «عیون» یعنی «چشمه» معروف است. مهمترین آن ها عبارت است از: عذاری، ام الشعوم، ابوزیدان، الجزیره، الرهاء، والسفاحیه. این دریاچه ها در گذشته در پیشبرد کشاورزی منطقه نقش موثری داشته اند، ولی به مرور زمان دچار آلودگی با آب دریا شده اند و میزان املاح در آن ها افزایش یافته و کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. گفته می شود منابع اصلی این چشمه ها در منطقه شرقی عربستان سعودی قرار دارد.

کوه ها و آتشفشان ها

چون بحرین سرزمینی سنگلاخی و شنی است و به طور کلی منطقه ای بیابانی محسوب می شود، لذا ارتفاعات زیادی ندارد. تنها در بخش جنوبی جزیره یعنی از جنوب جزیره اصلی بحرین تا راس البر، ارتفاعاتی کم و بیش دیده می شود. بلندترین ارتفاع این ناحیه جبل الدخان به ارتفاع 142 متر است که قله آتشفشانی خاموش است و در اطراف آن همواره دودی مشاهده می شود که گویا از احتراق منابع گاز می باشد.

جزایر مهم

مهمترین چزایر بحرین عبارت است از: محرق، ستره ، بنی صالح، جده، ام نعسان، حوار، ام سویان، در شمال شرقی جزیره اصلی بحرین، جزیره محرق واقع شده که توسط پلی به طول 5/1 مایل به هم متصل می باشند. طول این جزیره 4 مایل و پهنای آن یک مایل است و دومین جزیره از لحاظ اهمیت محسوب می شود. همچنین جزیره بحرین با پل دیگری به جزیره ستره مرتبط است. این جزیره به طول 3 مایل و عرض یک مایل می باشد و در شرق جزیره بحرین واقع شده و مرکز نخلستان های این کشور است. بنی صالح نیز در شرق بحرین می باشد و به وسیله راهی فرعی به پل ارتباطی منامه- ستره متصل است، و مرکز صادرات نفت آن محسوب می شود. مساحت این جزیره 74/0 کیلومتر مربع برآورد شده است. جزیره جده با طول یک و پهنای نیم مایل خالی از سکنه بوده و جزیره ام نعسان به ترتیب با طول و پهنای 3 و 2 مایل، هر دو در غرب بحرین قرار دارد. ام نسعان از نظر وسعت دومین جزیره پس از جزیره بحرین محسوب می شود، حوار، خود مجمع الجزایری است متشکل از 16 جزیره بزرگ و کوچک که در جنوب شرقی و نزدیک به کرانه های غربی قطر قرار دارد. بزرگترین این جزایر حوار می باشد که نزدیک قطر واقع شده و دو جزیره کوچک آن به نام های دیبال و جراوه معروف بوده و برخی از جزایر آن نیز غیرمسکونی است. سطح جزیره از سنگ های مرجانی پوشیده شده و مساحت این مجمع الجزایر 29/19 مایل مربع است. فاصله این جزایر از آب های بحرین حدود 2 مایل و از آب های قطر فقط یک مایل است. دورترین این جزایر از سواحل قطر 3 مایل فاصله دارد. به نظر کارشناسان نفتی، در این جزایر منابع نفت موجود است که نوع آن جزو مرغوب ترین نفت جهان محسوب می شود. برخی از جزایر شانزده گانه حوار، فقط هنگام جزر آب کاملاً نمایان است و بسیاری از آن ها به هنگام مد کاملاً در آب غوطه ور می شوند.

رشد جمعیت

عواملی که در رشد جمعیت یک کشور تاثیر دارند، نسبت بین میزان تولید و مرگ و میر در آن کشور و میزان مهاجرت به داخل و خارج از آن کشور است.

بر اثر گسترش درمانگاه ها و بیمارستان ها در سراسر بحرین و با وجود افزایش برنامه های بهداشتی و کنترل بیماری های مسری، عواملی محیطی و ایمنی، میزان مرگ و میر تا حدود زیادی کاهش داشته است.

همچنین عوامل بسیاری در کاهش میزان باروری و در نتیجه کندتر شدن روند رشد جمعیت در این کشور چشمگیر بوده است، از آن جمله: بالا رفتن آگاهی مردم توسط آموزش و پرورش همگانی، آموزش خانواده توسط مراکز بهداشتی و رسانه های گروهی ، ایجاد تسهیلات لازم برای جلوگیری از بارداری، افزایش ورود زنان به بازار کار، تاخیر در ازدواج و سن بارداری، تک همسری، افزایش هزینه زندگی و ارائه یک مقرری تامین اجتماعی و پرداخت غرامت کارگری.

در بحرین در خانواده هایی که از تحصیلات بالاتری برخوردارند و حقوق سالانه بالایی دارند میانگین تعداد فرزندان 8/2 در هر خانواده است، در صورتی که میانگین کل تعداد فرزندان بحرینی 4 تا 5 فرزند است.

سابقه تاریخی تشکیل جمعیت

حفاری های باستان شناسان و آثار مکشوفه، معرف وجود تمدن های بسیار قدیمی در خلیج فارس به خصوص در برخی از جزایر آن، از جمله بحرین است، که قدمت آن به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح می رسد.

لااقل می توان از زمانی که شواهد و آثار تاریخی بیشتری به جای مانده، چنین استنباط کرد که بحرین در فراز و نشیب تاریخی خلیج فارس بدان اندازه واجد اهمیت بوده که توجه و علاقه کلیه قدرت های دریایی قدیم را که زمانی سیادت نسبی و یا مطلق به این دریا داشته اند، جلب کرده است.

خلیج فارس تا قبل از ظهور دولت آریایی هخامنشی در  حقیقت جولانگاه کشتی های فینیقی، ایلامی، کلدانی و سومری بوده و از آثار پراکنده ای که به جای مانده، چنین برمی آید که کشتی های این اقوام به بحرین مسافرت هایی می کردند و گاهی نیز از آن به عنوان پایگاه دریایی استفاده می نمودند.

از 538 قبل از میلاد که سربازان کورش کبیر، یمن و عمان را به امپراطوری هخامنشی منضم ساختند، اقتدار ایران بر سراسر خلیج فارس و جزایر و سواحل شمالی جنوبی نیز تثبیت شد و ارتباط بین خاک ایران و خلیج فارس به وجود آمد. در دوره سلوکیان، بحرین، محل زدو خورد سلوکیان و رومیان و در دوره اشکانیان، بارانداز و شاهراه بازرگانی اشکانی بوده و در دوره ساسانیان، منطقه اصلی بحرین زیر نظر دربار ساسانی اداره می شده است. در زمان اشکانیان، عرب ها همه در حجاز و بادیه و مکه و یمن بودند. آنان که در حجاز و بادیه بودند، به دلیل کمی آذوقه و چون از ترس اشکانیان نمی توانستند به عراق بروند، راهی بحرین شدند که در آن زمان جزو قلمرو ایران بوده است.

بعضی از خاندان های عرب وقتی به ناحیه «هجر» در بحرین رسیدند، با ممانعت مردم روبرو شدند، از این رو جنگی درگرفت و درنتیجه اعراب غالب شدند و در بحرین ماندند. کلیه این اعراب که در ناحیه «هجر» سکونت گزیدند از اتباع ایران به شمار می آمدند.

در 1209 (1792 م) ، طایفه ای از اعراب بنی عتبه بالغ بر چهار هزار خانوار از عربستان به بحرین آمدند. اکنون، در بحرین اکثریت جمعیت را اعراب تشکیل می دهند و دومین رده آمار شامل ایرانیان می شود.

درباره ایرانی های مقیم بحرین یادآوری این نکته لازم است که آمار حاصل از سرشماری های متعدد فقط شامل آن دسته می شود که هویت ایرانی خود را حفظ کرده اند، وگرنه شمار مردم ایرانی الاصل بحرین بیش از اینهاست.

اقوام و نژادها و روابط آنها

گفته می شود که در دوران های قبل از تاریخ میلادی، قبایل عربی که از نژاد سامی بودند. در جزایر بحرین سکونت یافتند، این جزایر در قرن سوم قبل از میلاد به نام «اوال» که وجه تسمیه آن به «بت اوال» بت مورد پرستش قبیله بنی وائل باز می گردد، معروف بوده است. قبل از فتوحات اسلامی، اکثر ساکنان مناطق بحرین از قبایل عدنان، قحطان، ربیعه، وائل و عبدقیس که حاکمیت این کشور را به عهده داشتند، بوده اند. از طرفی برخی از تاریخ نویسان، فینیقی ها را نخستین ساکنین جزایر بحرین می دانند.

با این حال نباید از نظر دور داشت که بحرین از دیرباز جزو خاک ایران بوده، و هر دو نژاد ایرانی و عرب در این سرزمین، مسلمان می باشند. سایر نژادهایی که در این کشور به سر می برند اغلب ریشه آن ها مربوط به آسیای جنوبی می شود، از جمله: پاکستانی، هندی و عمانی. اتباع  غربی ساکن در این کشور برخی به دلیل تجاوزاتی که در این خطه صورت گرفته، در آنجا ماندگار شده اند و برخی نیز در بحرین کنونی، کارگران متخصص و مهندسین و تکنسین ها هستند که جهت انجام امور اقتصادی و فنی مقیم این کشور شده اند. به طوری که 8000 انجمن انگلیسی و حدود 1400 انجمن آمریکایی در این کشور وجود دارد.

• بحرین Bahrain
• مشخصات آماری بحرین
• جغرافیای طبیعی و اوضاع اقلیمی
• آب های داخلی
• کوه ها و آتشفشان ها
• جزایر مهم
• بنادر و شهرهای مهم
• جغرافیای انسانی
• رشد جمعیت
• مهاجرت
• تابعیت
• سابقه تاریخی تشکیل جمعیت
• اقوام و نژادها و روابط آنها
• زبان و خط
• مردم – جمعیت شناسی
• مردم – زبان
• مردم – دین
• آداب و رسوم – ازدواج و خانواده
• آداب و رسوم – خورد و خوراک
• آداب و رسوم – روابط اجتماعی
• آداب و رسوم – تفریحات
• آداب و رسوم – اعیاد و تعطیلات
• اقتصاد
• جغرافیای سیاسی
• بحرین و پایگاه های نظامی آمریکا
• نقش تعیین کننده هر یک از عوامل جغرافیایی و منابع طبیعی
• حکومت
• ادیان و مذهب
• نفوذ ادیان در اوضاع سیاسی و فرهنگی جامعه
• سیاست مذهبی حکومت
• حوزه های دینی و میزان پایبندی مردم به مذهب
• مسیحیت
• اطلاعات کلی فرهنگی
• طرز لباس
• سیر تحولات فرهنگی
• تأثیر و تأثر فرهنگ ها
• مهاجرت به شهر
• تغییرات در زندگی خانوادگی
• روابط عاطفی و روانی مردم با یکدیگر
• مهمترین مسائل و معضلات فرهنگی و اجتماعی
• بهداشت و تاریخچه آن
• تغذیه
• رفاه اجتماعی
• بیمه های اجتماعی
• ایمنی و امنیت
• قوانین، آداب و رسوم
• الزامات ورود و اقامت
• بهداشت
• شرایط سفر و اطلاعات سودمند
• وضعیت زنان در جامعه
• سطح علمی و فرهنگی جامعه
• سیستم آموزشی و نظام آموزشی
• میزان باسوادها
• مراکز فرهنگی
• انجمن وکلای بحرین
• انجمن کامپیوتر بحرین
• انجمن هنرهای معاصر بحرین
• انجمن تاریخی و باستان شناسی بحرین
• انجمن پزشکی بحرین
• انجمن مهندسی بحرین
• انجمن جامعه شناسان بحرین
• مؤسسات تحقیقاتی
• کتابخانه مرکز ملی
• موزه ها
• دانشگاه ها
• آثار مهم فرهنگی و تاریخی
• مؤسسات فرهنگی خارجی و فعالیت آنها
• مراکز تفریحی
• تعطیلات و اعیاد رسمی
• توریسم
• اوضاع مالی و شاخص های اقتصادی
• بانکداری ۸۹
• جاده ها
• فرودگاه
• حمل و نقل دریایی
• خطوط مخابراتی
• ساختار سیاسی
• پرچم