کلیه، دستگاه ادراری و قلب (نقش آن ها در بدن)

در طی متابولیسم محصولات زائد سمی تشکیل می‌شود که وسیله‌ای وجود داشته باشد که سلول‌های زنده را از وجود مواد زائد پاک نماید که این عملکرد در بدن بر عهده کلیه‌ها می‌باشد. به همین علت در صورت هرگونه نقصان در عملکرد کلیه‌ها این مواد زاید در بدن تجمع یافته و باعث برهم زدن تعادل و ثبات بدن می‌گردد. علاوه بر این کلیه‌ها موجود تنظیم حجم مایعات بدن، تنظیم الکترولیت‌ها و تعادل اسید و باز می‌گردد. کلیه‌ها و دیگر ساختمان‌ای سیستم ادراری نقش مهمی در تنظیم محیط داخلی بازی می‌کنند.

آناتومی و فیزیولوژی کلیه و مجاری ادرار

در یک تقسیم‌بندی مجازی ادراری را به دو قسمت زیر تقسیم می‌کنند:

1. مجرای ادراری فوقانی: (upper urinary tract) شامل: کلیه‌ها
2. مجرای ادراری تحتانی: (lower urinary tract) شامل: مثانه، پیشابراه

کلیه: کلیه‌ها دو عضو لوبیایی شکل هستند که در زیر پریتوئن پاریتال در زاویه دنده‌ای مهره‌ای یا کونتو درتمپورال (costovertebral angle) قرار گرفته‌اند. اطراف آنها را بافت همبند احاطه کرده است و در یک غشاء قطور از چربی در حفره شکمی و خارج از پرده —– قرار گرفته‌اند. کلیه‌ها از مهره دوازدهم قفسه سینه (T₁₂) تا مهره یکم تا سوم کمری (L₁-L₃) قرار گرفته‌اند. کلیه سمت راست قدری پایین‌تر از کلیه سمت چپ قرار گرفته است که این به علت وجود کبد در سمت راست می‌باشد.

قلب یک عضو توخالی می‌باشد از جنس عضلانی که در قفسه سینه در فضای بین دو ریه و بالای دیافراگم قرار دارد. اندازه قلب هر فرد به اندازه مشت بسته او می‌باشد و حدود 300 گرم وزن دارد اندازه وزن قلب تحت تاثیر سن، جنس، وزن بدن، فعالیت جسمی و بیماری قلبی قرار دارد. قلب مسئول پمپاژ خون به سمت بافت‌ها و رساندن خون اکسیژن‌دار و مواد غذایی به بافت‌ها می‌باشد. قلب در مرحله سیستول در حال انقباض و در مرحله دیاستول در حال استراحت می‌باشد.

وظایف کلیه‌ها:

1. حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها
2. کمک به تنظیم اسید و باز بدن
3. تنظیم فشار خون
4. ترشح هورمون اریتروپویتین
5. فعال کردن ویتامین D3 در بدن
6. دفع سموم و مواد زائد ناشی از متابولیسم در بدن

عفونت‌های دستگاه ادراری UTI) Urinary tract infections)

این عفونت‌ها شایعترین عفونت‌های باکتریال در طول حاملگی هستند. عفونت‌های مجرای ادراری در اثر وجود میکروارگانیسم‌‌های بیماری‌زا ایجاد می‌شود که ممکن است بدون علامت‌یابی باشد و یا همراه با علامت باشد. عفونت ممکن است در هر قسمتی از مجرای ادراری ایجاد شود و ممکن است با درگیر کردن قسمت تحتانی سیستم ادراری موجب سیستیت (عفونت مثانه) گردد و یا درگیر کردن کلیه، لگنچه کلیه موجب ایجاد پیلونفریت گردد.

عفونت مجرای ادراری در زنان: به دلیل تفاوت‌های واضح آناتومیک شیوع عفونت مجرای ادراری در زنان به میزان قابل ملاحظه‌ای بیشتر از مردان می‌باشد. عفونت مجرای ادراری به سه دلیل زیر در خانم‌ها شایعتر از آقایان می‌باشد:

1. کوتاه‌تر بودن طول پیشابراه در خانم‌ها نسبت به آقایان (در زنان cm5/4 و در مردان cm20)
2. نزدیک‌تر بودن مقعد به مجرای ادراری در خانم‌ها
3. عدم وجود مایع پروستاتیک درخانم‌ها، این مایع در آقایان وجود داشته و نقش آنتی‌باکتریال آن شناخته شده است.

انواع عفونت مجرای ادراری (uti):

1. باکتریوری بدون علامت
2. سندرم پیشابراه جار
3. سیستیت (عفونت مثانه)
4. بیلونفریت حاد (عفونت حاد کلیه)
5. بیلونفریت مزمن (عفونت مزمن کلیه)

پیلونفریت (عفونت کلیه):

نوعی عفونت باکتریال لگنچه کلیه، توبول‌ها و بافت بینابین یک یا هر دو کلیه می‌باشد که باکتری‌ها ممکن است از راه حالب صعود کنند و به کلیه برسند یا توسط جریان خون به کلیه وارد شوند که اکثر موارد به دنبال پس زدند (رفلاکس) ادرار از مثانه به حالب و از حالب به گلنچه‌ ایجاد می‌شود.

پیلونفریت در اغلب موارد با موارد زیر همراه می‌باشد.

1. حاملگی
2. سیستیت
3. انسداد مجرای ادرار
4. استفاده از وسایل مجرای ادرار

آناتومی قلب:

قلب از سه لایه تشکیل یافته است که از خارج به داخل عبارتند از:

1. اپی کارد: به عنوان خارجی‌ترین لایه قلب محسوب می‌گردد.
2. میوکارد: لایه میانی قلب می‌باشد که از فیبرهای عضلانی ساخته شده است و اصلی‌ترین لایه قلب محسوب می‌گردد که عمل پمپاژ خون برعهده این لایه یعنی میوکارد می‌باشد.
3. آندوکارد: لایه داخلی قلب می‌باشد که از سلولهای بافت اندوتلیال ساخته شده است و سطح داخلی قلب و دریچه‌ها را می‌پوشاند.

فیزیولوژی قلب: قلب پمپ یا تلمبه‌ای است که خود را در بدن به گردش در می‌آورد. قلب در حقیقت از دو پمپ تشکیل یافته است یکی قلب چپ که خون بازگشتی از ریه‌ها را به بافت‌ها می‌رساند و دیگری قلب راست که خون بازگشتی از بافت‌ها را به ریه‌ها می‌رساند. خون قلب چپ دارای اکسیژن می‌باشد که به داخل آئورت ریخته می‌شود و از آنجا از طریق شریان‌ها و شریانچه‌ها به داخل مویرگ‌ها هدایت می‌شود. خون هنگام عبور از مویرگ‌های بافتی اکسیژن خود را از دست می‌دهد و به رنگ تیره درمی‌آید. این خون تیره از طریق وریداجوف فوقانی، و ریداجوف تحتانی و سینوس کرونی به قلب راست برمی‌گردد و بطن راست از طریق شریان ریوی این خون را به ریه‌ها جهت اکسیژن‌گیری پمپ می‌کند.

آب و الکترولیت

اسدوز (Acidosis): یک نوع اختلال اسید و باز می‌باشد که با افزایش غلظت یون هیدروژن (H⁺) و به عبارتی کاهش PH مشخص می‌شود. اسدوز ممکن است تنفسی باشد یا متابولیک.

آلکالوز (Alkalosis): یک نع اختلال اسید و باز می‌باشد که با کاهش غلظت یون هیدروژن و یا افزایش PH مشخص می‌گردد. آلکالوز نیز ممکن است تنفسی باشد یا متابولیک.

دیفوزیون (Diffusion): حرکت غیرفعال اجزاء کوچک از محیط با غلظت زیاد به طرف محیط با غلشت کمتر را گویند. در واقع همان انتشار می‌باشد.

اسمنز (Osmosis) به حرکت آب از خلال یک غشاء نیمه تراوار از محیط با غلظت کمتر (مواد) به سمت محیط با غلظت بیشتر (مواد) گفته می‌شود.

فشار هیدروستاتیک: به نیرو یا فشاری گفته می‌شود که از طرف جریان خون بر جدار عروق وارد می‌شود. میزان این نیرو بستگی به حجم خون داخل عروق و قدرت انقباض قلب دارد. جهت این نیرو از طرف داخل عروق به سمت خارج عروق می‌باشد.

فشار انکوتیک: فشار انکوتیک یا اسموتیک فشاری است که توسط پروتئین‌های پلاسما بخصوص آلبومین ایجاد می‌شود. این فشار از خروج مایعات از داخل عروق جلوگیری می‌کند. در واقع کاهش پروتئین سرم موجب کاهش فشار انکوتیک خواهد شد که در نتیجه مایعات از داخل عروق خارج خواهد شد که این موجب ایجاد ادم در فرد خواهد شد.

محلول ایزوتونیک: به محلولی گفته می‌شود که به تعداد اجزای حل نشده در آن با تعداد اجزای حل شده در مایعات بعد باشد (یعنی محلولی که از لحاظ غلظت با مایعات بدن همسان باشد).

محلول هیپوتونیک: محلولی که تعداد اجزای حل شده در آن از تعداد اجزای حل نشده در مایعات بدن کمتر باشد (یعنی محلولی که از لحاظ غلظت از مایعات بدن کمتر باشد).

محلول هیپرتونیک: محلولی که اجزای حل نشده در آن از تعداد اجزاء حل شده در مایعات بدن بیشتر باشد (محلولی که از لحاظ غلظت از غلظت مایعات بدن بیشتر باشد).

مایعات بدن انسان را به «دریای درون» تشبیه کرده‌اند همانند آب دریا این مایعات نیز حاوی الکترولیت‌های حل شده در آب و دیگر ترکیبات می‌باشند. مقدار و موقعیت این آب و محتویات آن دائماً در حال تغییر می‌باشد. اختلالات سیستم مایعات و الکترولیت‌ها را می‌توان به سه صورت زیادی مایعات، کمبود مایعات و تقسیم نامناسب آنها در بین بخش‌های مختلف بدن تقسیم نمود.

مقدار و ترکیب مایعات بدن: در یک فرد بالغ حدود 60 درصد وزن بدن را مایع تشکیل می‌دهد. عواملی که روی مقدار مایع بدن تاثیر می‌گذارد عبارتند از: سن، جنس و حجم چربی بدن

به عنوان قانون کلی در افراد جوان و افراد مذکر نسبت درصد مایعات بدن در مقایسه با سنین بالا و افراد مون بیشتر می‌باشد. همچنین مایع موجود در بدن افراد چاق کمتر از افراد لاغر است زیرا سلولهای چربی آب کمتری دارند.