مواد مخدر (دلایل، انواع، تاثیر و راهکار)

افزایش توانایی جسمی : بدلیل اثرات ذهنی نشئه آور مصرف مواد باعث کاهش خستگی و احساس افزایش توانایی جسمی می شود غافل از آنکه، مصرف مواد باعث از دست رفتن نتیجه اقتصادی کار آنها و حالت خستگی و رخوت و افسردگی می شود. افزایش توانایی جنسی : مصرف اپیوئیدها در ابتدای مصرف باعث تاخیر انزال و طولانی شدن زمان مقاربت می شود که از نظر افرادی که از روابط جنسی سالم بی اطلاعند مطلوب تلقی می شود و با مصرف تریاک از روابط جنسی خود رضایت پیدا می کنند غافل از آنکه این سوء مصرف به زمانهای دیگر نیز سرایت نموده و وابستگی به اپیوئید پیش می آید که مصرف مداوم آن به کاهش میل جنسی و ناتوانایی جنسی می انجامد. اختلالات روانپزشکی درمان نشده : بیماریهای روانپزشکی شیوع زیادی دارد و 25% جمعیت در هر مقطع زمانی نیاز به درمان روانپزشکی دارند اما به دلایل متعدد این افراد درمان صحیحی دریافت نمی کنند و اقدام به سوء مصرف مواد مخدر می کنند. برخی از این اختلالات عبارتند از : اختلالات خلقی- اختلالات سایکوتیک – اختلالات اضطرابی – شبه جسمی- شخصیت- عملکرد جنسی- خواب و اختلالات کودکی و نوجوانی. برای مثال بیماری مانی ملال انگیز که با تشخیص نادرست افسردگی نامیده شده و داروهای ضد افسردگی تجویز می شود اما نه تنها باعث بهبود بیمار نشده بلکه حال او وخیم می شود و از درمان ناامید می گردد و به مصرف اپیوئیدها دست می زند که علائم بیماری کاهش می یابد و وابستگی به این مواد را ایجاد می کند. دردهای جسمی مزمن : بیماریهای طبی درمان نشده که با دردهای مزمن تظاهر می کنند ایجاد موثرند و عدم درمان مناسب آنها باعث مستعد شدن پذیرش مصرف مواد مخدر می گردد. مشکل بودن درمان بیماری، در دسترس نبودن درمان طبی مناسب و سهل الوصول بودن مواد مخدر باعث وابستگی به مواد مخدر می شود و پس از ترک نیز چون دردهای پنهان آشکار می شود ممکن است باعث عود کردن آن شود. همانند سازی با بزرگترها : در خانواده هایی که یکی از والدین وابسته به مواد باشد این کار به عنوان یک رفتار آموخته شده روشی برای مقابله با استرس، سبک از زندگی و … در فرزندان دیده می شود و گاه ممکن است این سوء مصرف نشانه بزرگی و عضویت در گروه بزرگسالان به حساب آید. این جوانان برای کسب یک هویت بالغانه شروع به مصرف می کنند باید در بحرانهای نوجوانی، با غلبه بر سردرگمی نقش و ایجاد هویت و ایجاد محیطی با غنا و حمایت کافی جوانان این مرحله را به سلامتی طی نمایند. دسترسی به پول هنگفت : برای کسی که راه های عاقلانه خرج کردن آن را نمیداند. دسترسی به پول زیاد و تجربه نمودن لذتهای متفاوت باعث گرایش به مصرف مواد و تجربه کردن لذت ناشی از آن می شود. این افراد راه دیگری برای مصرف پول بادآورده خود ندراند و برای افراد سودجو طعمه مناسبی می باشند. تصورات نادرست درباره مصرف مواد مخدر : ” تفریحی بودن مصرف مواد و ترک آن در هرزمان که اراده نمایند، بدون آنکه معتاد شوند” ، از همه تصورات نادرست درباره مصرف مواد مخدر است. هر فردی با مصرف مواد چه با دوز بالا و چه دوز کم معتاد محسوب می شود اما گاهی فرد به دلیل آنکه نمی خواهد او را معتاد بدانند می گوید که تفریحی و تفننی مصرف می کند و هر وقت اراده کند ترک می نماید. این تصورات کاملاً واهی و نادرست میباشد. ایجاد احساسات ویژه مواد مخدر : باعث تغییر در وضعیت هوشیاری فرد می شود و این تغییر در سطح هوشیاری، ادراک، تفکر گاهی به عنوان احساسات متعالی تفسیر می شود. با این تفسیر افراد طالب این احساسات اقدام به مصرف مواد می نمایند. احساس نشئه، خودبزرگ بینی، خوش بینی کاذب، سرخوشی، توهم زایی بینایی و لمسی، جذاب شدن رنگها، احساس شناوری از جمله این احساسات است. حتی کاهش انتظارات فرد در حین مصرف مواد در نوع تجربه آنها اثر می گذارد. کاملاً واضح است که تجارب حاصل از مصرف، نشانه تغییرات بیمارگونه در مکانیسم های عصبی هستند اما آموزشهای نادرستو سودجویانه باعث می شود که این تغییرات بیمارگونه احساسات متعالی تلقی شود. عضویت در یک خرده فرهنگ برای کسب حمایت : معتادان دارای یک خرده فرهنگ خاص هستند. ارتباط و داد و ستد و ملاقاتها و حالات نعشه و استفاده از سرنگ مشترک و گاهی شبکه ای از حمایت عاطفی، اگرچه حمایت واقعی را فراهم نکرده اما فرضی نادرست را در اعضاء القا می کند که نوعی رابطه عاطفی و دوستانه در جریان است و این رابطه معتادگونه جایگزین حمایتهای واقعی زندگی می شود. روشهای مقابله با استرس پخته : همه ما روزانه با استرسهای مختلف مواجهیم و در برخورد با آنها از روشهای آگاهانه (استراتژیهای مقابله ای ) و گاهی ناخودآگاه (مکانیزمهای دفاعی) استفاده می کنیم .

یکی از بزرگترین معضلاتی که قشر جوان امروز با آن مواجه است مسئله ی خدمت اجباری سربازی است. خدمت اجباری در ایران از بزرگترین موانعی است که سر راه زندگی یک پسر جوان قرار دارد. مانعی که او از زمان وارد شدن به سالهای آخر دبیرستان با آن مواجه می شود و باید هرگونه تلاشی را انجام دهد تا زمان آن را به تعویق بیندازد تا باعث باز نگه داشتن وی از پیشرفت و ادامه تحصیلات نشود. اکثراً خانواده هایی که مقداری شرایط مالی بهتری دارند و همچنین در قسمتی از دستگاه نظام هم آشنا دارند؛ با قیمت نسبتاً بالایی اقدام به خریدن مدت سربازی می کنند. که البته این کار به صورت “غیر قانونی” انجام گرفته و بعدها می تواند برای فرد ایجاد مشکل کند. به طور مثال دیگر نمی تواند در مراکز دولتی و یا برخی از ادارات خصوصی استخدام شود چون اکثرآً برای فرار از سربازی برگه های ناتوانی جسمی جعلی خریداری می کنند که نشان دهنده ناتوانی فرد در انجام بعضی از فعالیت هاست. جالب اینجاست که سربازی تا چند سال قبل به صورت قانونی فروخته می شد. اما برای جلوگیری از “بی عدالتی” از فروش آن جلوگیری شد تا امروز تنها قشر ثروتمند قادر به خرید آن باشند. در حالیکه مبلغ قبلی برای قشر متوسط و پایین آنچنان هم زیاد نبوده که غیر ممکن بنماید. بسیاری بر این عقیده اند که شرایط خفقان حاکم بر حکومت و ترس آن ها از حمله کشورهای دیگر به قصد براندازی جمهوری اسلامی مخصوصاً خطر حمله آمریکا باعث شده حکومت تلاش بیشتری برای جذب نیروهای مسلح کرده زیرا می داند که دیگر کسی حاضر نیست داوطلبانه جانش را فدای تفکرات پوچ و متحجر آنها کند. البته اکثر نظامیان عالی رتبه قادر به معاف کردن فرزند خود هستند و در غیر این صورت شرایط راحت و سهلی برای آن ها در طول خدمت فراهم می کنند.

این در حالی است که با بالارفتن سطح فکری جامعه، جوانان دیگر حاضر نیستند برای یک نظام ضد انسانی که احساس اشتراکی با آن ندارند خدمت کنند. جوان امروز به فکر آسایش، رفاه، تحصیلات و کار مناسب است و حاضر نیست 2 سال از موثرترین و کلیدی ترین سال های عمر خود را در جایی سپری کند که جز دشنام و حرف زور چیز دیگری نمی شود و باید تمام مدت تحت فرمان شخص دیگری باشد. جوان امروز نیازی نمی بیند که تیر اندازی فرا گیرد و به در دست گرفتن اسلحه و پوشیدن لباس نظامی افتخار نمیکند. آن هم نظامی که با وی سر دشمنی دارد و در اولین فرصت وی را قربانی میلیتاریسم و خودکامگی های قدرتمندان خواهد کرد.

جدیداً برای اینکه جوانان را به خدمت تشویق کنند و همچنین به خاطر همان خطراتی که گفته شد سعی کرده اند در پادگان ها شرایط بهتری فراهم کنند. البته این شرایط تنها به این ختم می شود که فرمانده کمتر به سربازان درجه دار دشنام دهد و یا غذای بهتری به سربازان درجه دار داده شود. البته وضع در تمام پادگان ها به یک شکل نیست و به قول معروف مخصوص به پادگان هایی است که نور چشمی ها در آنجا خدمت می کنند و باید شانس بیاوری تا در بین آن ها بر بخوری! اما با این همه حتی در همان پادگان ها نیز آمار سربازان فراری بسیار زیاد شده است. بسیاری که از ابتدا تن به خدمت نمی دهن، یا از کشور فرار می کنند یا اینکه در همان شرایط داخل به عنوان یک فراری و در واقع همچون مجرمی که از زندان گریخته باشد به زندگی خود ادامه می دهند. عده ای نیز در طول خدمت خود از شرایط آزار دهنده صبرشان لبریز شده و مشکلات بعدی را بجان میخرند و از پادگان فرار می کنند. آنهائی هم که ترجیح میدهند وضع را تحمل کنند و طوری این مانع را از سر راه بردارند با مشکلات دیگری مواجه میشوند.

(متن کامل در فایل ورد موجود است)

تاريخچه:   تاريخچه مصرف مواد مخرد به قرنها پيش بر مي گردد و در گذشته هاي دور براي درمان بيماريها از آن استفاده ميشد ولي در حال حاضر علل و انگيزه هايي ديگر نيز در مصرف آن دخالت دارند. اعتياد بر شرايط و اوضاع خاصي در ساختار يك جامعه دلالت دارد و در نزد مبتلايان بهاعتياد بيگانگي به حد اعلاي خود ميرسد. نظارت گروههاي نخستين چون خانواده كاهش مييابد، همبستگيهاي اجتماعي متزلزل و سست مي گردد و فرهنگ حزن و اندوه حاكم مي شود. عل و انگيزه هاي اعتياد را به دو دسته كلي 1- عوامل فردي و دروني 2- عوامل اجتماعيو بيروني مي توان تقسيم كرد. از جمله عوامل فردي، عكس العمل فرد در مقابل مصرف اولين بار اين مواد تخديرزاست كه اگر مصرف آن در فرد ايجاد حالت رضايت كند فرد بتدريجبه مصرف آن ادامه داده و باعث اعتياد او مي شود. اما اگر مصرف آن در فرد عكس العملمنفي ارگانيزم را بدنبال داشته باشد، پديده اعتياد اتفاق نمي افتد، انگيزه پناهندگييكي ديگر از عوامل فردي است كه بشر امروز براي فرار از اضطر ابهاي زندگي ماشيني وبراي فرار از ناسازگاريها و نگرانيهاي فكري به مواد مخدر پناه مي برد و آرامش خود را در پناه آن جستجو مي كند. كنجكاوي و تمتع نيز از ديگر عوامل فردي براي گرايش به اعتياد هستند. وجود فقر مادي خانواده ها: وجود ستيزه بين والدين و اعضاء خانواده و اوضاع نابسامان خانواده، همچنين اعتياد پدر يا مادر يا يكي از اعضا خانواده نيز از جمله عواملي هستند كه در گرايش افراد به اعتياد ميتوانند موثر باشند. گاهي حتي وجود شرايط مساعداقتصادي و ضعيف شدن روابط بين انساني باعث گرايش افراد به مواد اعتياد آور مي گردد.عواملي از قبيل در دسترس بودن دارو و همچنين وجود اختلافات طبقاتي در هر جامعه اي باعث بي ايماني بيشتر افراد جامعه به شرايط اقتصادي شده و همين ناباوري به شرايط اجتماعي در گرايش به اعتياد تاثير بسزايي دارد.

انواع مواد مخدر :

با تغيير تدريجي شيوه زندگي بدنبال پيشرفت تمدن ، همانگونه كه بشر از رفاه بيشتري برخوردار مي شود عوارض و معضلات نيز رخ مي نمايد . زماني انسانها به شيوه اي سنتي و ابتدائي زندگي مي كردند و مسائل و مشكلات جمعي و رواني شان را نيز سنتي حل مي كردند اما با تغيير شيوه زندگي به شكل امروزي و جديد گاهي مسائلي ايجاد مي شود كه حل آن از عهده بسياري از افراد خارج است .

بروز بيماريهاي رواني و سير تدريجي آن منجر به ايجاد رفتارها و عادت هايي در انسان مي شود كه بعضاً كنترل و ترك آن بسيار مشكل و گاهي غيرممكن است .

انواع مواد

• خانواده حشيش : حشيش ، چرس ، بنگ و ….
• خانواده مخدرها : ترياك ، هروئين ، كراك هروئين ، مورفين ، كدئين و …
• خانواده محركها : متاآمفتامين ( يا شيشه ) ، ريتالين و …
• خانواده كوكائين : كوكائين و كراك كوكائين
• خانواده توهم زاها : LSD يا اسيد ليزرژيك ، اكستازي و …
• خانواده مواد استنشاقي : چسب ، بنزين ، تينر و …

داروها :

• داروهاي مخدر يا محرك مثل تركيبات كدئين ، ديفنوكسيلات ، ترامادول ، ريتالين ، فن فلورامين ، پزودوافدرين و …
• داروهاي خواب آور مثل خانواده بنزوديازپين ها شامل ديازپام ، اكسازپام ، لورازپام ، فلورازپام و …. يا خانواده فنوباربيتال
• الكل و مشروبات الكلي

مواد مخدر : مواد مخدر طبيعي (natural opiates ) ( مانند ترياك ) از جوانه ترياك (papaver somniferum) (opium poppy) كه يك گياه زيبا و گل دهنده است و ساليانه جوانه مي زند ، گرفته مي شود . اين گياه تا ارتفاع يك متر رشد مي كند و گلهاي آن به رنگهاي سفيد ، صورتي ، قرمز و بنفش است.

قدمت استفاده از مواد مخدر به 6 هزار سال قبل برمي گردد . از مواد مخدر براي درمان بيماريهاي متفاوتي از جمله بيماري افسردگي استفاده مي شد . استفاده از اين ماده بسيار گسترده بود و اغلب افراد از آن براي درمان خود استفاده مي كردند . چرا كه عمدتاً به عنوان مرهمي براي تمامي مشكلات آدمي (از جمله كاهش درد ، درمان سرفه و اسهال ) پنداشته مي شد . لذا ، تجارت و داد و ستد اين ماده مخدر رشد چشمگيري داشت اصطلاح شناسي مواد مخدر از مشتقات ترياك (opium ) هستند كه شامل مورفين ، كدئين و مواد نيمه سنتز شده از آنها مانند هروئين مي شود . اصطلاح اپيوئيد ( opioid ) اصطلاحي است گسترده تر كه تمامي آگونيستها ( agonists ) و آنتاگونيستهايي ( antagonists ) را كه فعاليت مشابه مورفين دارند (مانند پپتيدهاي اپيوئيدي طبيعي از جمله آندورفينها را ) شامل مي شود . گاهي اوقات به اپيوئيدها اصطلاح مخدر اطلاق مي گردد ، چرا كه اين مواد خواب آلودگي يا حالت شبه رويا كه به آن چرت زدن (nod ) نيز گفته مي شود ايجاد مي كنند .

موارد استفاده در سال 1806 داروساز آلماني به نام فردريك سرترنر (Frederich serturner ) عنصر فعال موجود در ترياك را كشف كرد و آن را مورفيوم (morphium) ناميد كه برگرفته از لغت مورفيوس (morphius ) در زبان يوناني به معناي خداي روياهاست .

در 1832 ماده كدئين كشف شد كه اين ماده نيز مانند مورفين ، ديگر ماده روان گردان موجود در ترياك به شمار مي رود . شناسايي اين مواد مصادف گشت با ابداع سرنگهاي زيرپوستي (hypodermic syringes ) در اوايل دهه 1850 كه اين امر از يك سو به شكل چشمگيري به درمان دردهاي شديد و از سوي ديگر به افزايش شيوع اعتياد به مواد مخدر منجر شد . از آنجا كه استفاده از مواد مخدر تحت هيچ گونه سيستم نظارت كننده اي قرار نداشت و دسترسي به آنها نيز بدون نسخه پزشك ممكن بود ، لذا شيوع آن افزايش چشمگيري پيدا كرد . علاوه بر اين ، استفاده از اين مواد در ميان بسياري از سربازان كه در جنگهاي قرن نوزدهم مانند جنگ داخلي آمريكا (1861-1865) شركت داشتند ، رواج يافت و زماني كه اين سربازان از جنگ برمي گشتند اعتياد آنان به اين مواد ادامه مي يافت . از اين رو اعتياد به ترياك در آن زمان ، به عنوان بيماري سربازان (soldiers disease ) شناخته شد .

طي قرن نوزدهم ، تعداد پزشكان و درمانهاي پزشكي بسيار محدود بود و براي رفع اين كمبود ، صنعت جديدي به وجود آمد كه استفاده از داروهاي مقوي حاوي مواد مخدر و شربتهاي مختلف حاوي اين ماده را تشديد كرد . اين داروها و شربتها بسيار ارزان قيمت بود و موجب كاهش درد و نا آرامي و رفع اسهال و سرفه مي شد ، ولي در عين حال مواد اعتياد آور بود . در ايالات متحده ، نگراني از افزايش تعداد افراد مبتلا به اعتياد به مواد مخدر باعث وضع قانون غذا و دارو (food and drugs act ) در سال 1906 و نهايتاً قانون مواد مخدر هاريسون گشت كه براساس آن تجويز اين مواد تحت كنترل و نظارت پزشكان قرار گرفت . (رابينز ، 1973 )

مواد مخدر نيمه سنتز شده ( نيمه مصنوعي ) استفاده گسترده از مواد مخدر و توانايي چشمگير آنها در كاهش درد ، و نيز وجود بازار بالقوه سود آور ، باعث شد تا تحقيقات بسياري در خصوص ساختار شيميايي اين مواد انجام پذيرد . در اواخر قرن هجدهم ، محققان دريافتند كه با اضافه كردن دو گروه استيل به مولكول مورفين ، مي توان به ماده جديدي به نام هروئين دست يافت . اضافه شدن دو گروه استيل به مورفين باعث افزايش حلاليت آن در در چربي مي شود و نهايتاً آن را قادر به عبور سريع از سد خوني مي سازد.

مواد مخدر سنتز شده (مصنوعي )

يكي از شناخته شده ترين مواد مخدر سنتز شده ماده متادون است كه نيمه عمر طولاني ( چيزي حدود 18 تا 22 ساعت ) دارد . اين ماده طي جنگ جهاني دوم توسط آلمانها به منظور مقابله و جبران كاهش مورفين و ديگر مواد بي حس كننده توليد شد. اين ماده ابتدا دولوفين (dolophine ) (گرفته شده از نام آدولف هيتلر ) به منظور درمان معتادان به هروئين به بازار آمد . متادون دارويي است اعتيادآور و روان گردان ، ولي زماني كه در شرايط كنترل شده كلينيكي مصرف شود باعث كاهش نياز به مواد مخدر در محيطهاي غير قابل كنترل (مانند خيابانها) مي شود . علاوه بر اين ، استفاده از آن درمقدار بالا نه تنها باعث انسداد و يا از بين رفتن آثار سرخوشي هروئين مي شود بلكه خطرهاي مرتبط با استفاده جمعي از سرنگهاي آلوده به ويروس ايدز ويا هپاتيت را كاهش مي دهد .

ماده مخدر سنتز شده‌ي ديگر مپريدين (meperidine ) يا دمرول (Demerol ) نام دارد كه در مقايسه با متادون از نيمه عمر كوتاه تري برخوردار است .( جافي و مارتين (jaff & martin ) ، 1975 )

پپتيدهاي اپيوئيدي مغز همانطور كه ذكر شد ، اپيوئيدها موادي اعتيادآور و روانگردان هستند و سلامت افراد را به خطر مي اندازند ، لذا در اينجا اين سوال مطرح مي شود كه به چه علت بدن افراد به اپيوئيدها پاسخ ميدهد ؟ در اوايل دهه 1970 محققان دريافتند كه گيرنده هاي مواد مخدر درونزاد (endogenous) نه تنها در سيستم اعصاب مركزي بلكه در سيستمهاي ديگري مانند معدي – روده اي نيز وجود دارند .