سير تحول تلفن در ايران و جهان

تاریخچه تلفن

اختراع تلفن نیز مانند هر اختراع مهم دیگر مبتنی بر کوشش‌ها و تجربیات گذشتگان و نتیجهٔ رسیدن پیشرفت‌های علمی و فنی به مرحله‌ای معین بود. به اصطلاح بعضی از مورخان تاریخ علوم، تلفن نیز دارای نیاکان و اجدادی است. یکی از این پدران یا اجداد، لوله صوتی گوتی Gauthey است که در سال 1782 اختراع شد و صوت را تا فاصله هشتصد متری انتقال می‌داد. جد دیگر تلفن هوک بوده است که با نخ کار می‌کرد. اما تلفن در شکل تکامل یافته‌اش به وسیله الکساندر گراهام بل Graham Bell امریکایی (1847-1922) اختراع شد. تلفن فرستادن پیام و دریافت آن را بدون آن که نیاز به جدولی مانند الفبای مورس باشد ممکن ساخت. با استفاده از تلفن، مردمی که فرسنگ‌ها از یکدیگر دورند، تقریباً مانند مواقعی که رو به روی یکدیگر قرار دارند، می‌توانند صحبت کنند. گراهام بل در آغاز بیش‌تر به تحقیق در مورد ناشنوایان می‌پرداخت اما بعدها بطور کامل به علم و تکنیک روی آورد. بل در سال 1877 شرکت بل تلفن Bell Telephone Association را تاسیس کرد که هنوز هم بزرگ‌ترین کمپانی سازنده تلفن در جهان است. بعد از ظهر روز دوم ژوئن سال 1875 میلادی مصادف با 11 خرداد 1254 شمسی گراهام بل با همکاری دوستش واتسن موفق به اختراع تلفن شد و در ژانویه 1876 میلادی دستگاه تلفن بل به کار افتاد. دهم مارس 1876 میلادی برابر با 1255 شمسی، بل از اتاق خود به‌وسیله این دستگاه به دستیارش در اتاق دیگر گفت: آقای واتسن بیایید با شما کار دارم. تلفن، پس از اختراع کامل توسط بل به سرعت اشاعه یافت و سیم‌های آن از شهری به شهر دیگر کشیده شد. چهارده سال بعد از اختراع تلفن یعنی در سال 1890 میلادی استروجر سیستم تلفن خودکار را بنا نهاد. در سال 1891 ارتباط تلفنی بین لندن و پاریس برقرار گردید. دو قاره اروپا و امریکا تحت محاصره شبکه‌ای درآمد که روز به روز گسترش می‌یافت. روزی که بل درگذشت (سال 1922)، به احترام او ارتباط تلفنی بر روی شبکه وسیعی که دارای هفده میلیون تلفن بود به مدت یک دقیقه قطع شد. تلگراف و تلفن ارتباط سریع و فوری از راه دور را میان نقاطی که می‌توانند سیم‌کشی بشوند، ممکن ساخت. اما از سال 1896 دانشمندان توانستند میان دو نقطه که حتی سیم‌کشی نشده بود ارتباط سریع و فوری برقرار سازند (تلگراف بی‌سیم، تلفن بی‌سیم یا رادیو تلفن).

تلفن در ایران

در سال 1265 شمسی مصادف با 1886 میلادی، برای اولین بار در ایران، یک رشته سیم تلفن بین تهران و شاهزاده عبدالعظیم به طول 7/8 کیلومتر توسط بوآتال بلژیکی که امتیاز راه آهن ری را داشت کشیده شد ولی در واقع مرحله دوم فناوری مخابرات در تهران از سال 1268 شمسی یعنی 13 سال پس از اختراع تلفن با برقراری ارتباط تلفنی بین دو ایستگاه ماشین دودی تهران و شهر ری آغاز شد. پس از آن بین کامرانیه در منطقه شمیران و عمارت وزارت جنگ در تهران و سپس بین مقر ییلاقی شاه قاجار در سلطنت آباد سابق و عمارت سلطنتی تهران ارتباط تلفنی دایر شد. وزارت تلگراف در سال 1287 شمسی با وزارت پست ادغام و به نام وزارت پست و تلگراف نامگذاری شد. در سال 1302 شمسی قراردادی برای احداث خطوط تلفنی زیرزمینی با شرکت زیمنس و هالسکه منعقد شد و سه سال بعد در آبان ماه 1305 شمسی تلفن خودکار جدید بر روی 2300 رشته کابل در مرکز اکباتان آماده بهره‌برداری شد. در سال 1308 شمسی امور تلفن نیز تحت نظر وزارت پست و تلگراف قرار گرفت و به نام وزارت پست و تلگراف و تلفن نامگذاری شد. مرکز تلفن اکباتان در سال 1316 شمسی به 6000 شماره تلفن رسید و دو سال بعد بهره‌برداری شد و در سال 1337 به 13 هزار شماره توسعه یافت. خطوط تلفن جدید یا کاریر نیز پس از شهریور 1320 مورد بهره‌برداری قرار گرفت و ارتباط تلفنی بین تهران و سایر شهرها گسترش یافت و مراکز تلفنی تهران یکی پس از دیگری تأسیس شد. وزارت پست و تلگراف و تلفن در سال 1383 به نام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تغییر نام یافت.

شبكه‌هاي تلفن خصوصي در ايران

نخستين شبكه تلفن خصوصي ايران بنام تاليا در بهار 1384 هجري خورشيدي آغاز بكار كرد. شبكه تاليا كه تنها سرويس تلفن همراه اعتباري را ارائه مي‌كند، در فاز اول بهره‌برداري در شهر تهران فعال شده است و بر طبق برنامه در فازهاي بعدي در شهرهاي مشهد، اصفهان، تبريز، فارس، قم و اهواز و سپس در ساير شهرهاي ايران فعال خواهد بود.

تلفن اینترنتی

یک نوع ارتباط تلفنی است که از طریق یک سرویس‌دهنده اینترنتی یا Voice Over Internet Protocol صورت می‌پذیرد. VOIP عبارت است از انتقال صوت، از طریق بسته‌های آدرس پروتکل اینترنت (IP) و اینترنت. در واقع یک مجموعه از سخت‌افزار و نرم‌افزار است که ما را قادر می‌کند تا از اینترنت به عنوان واسط انتقالی برای تماس‌های تلفنی استفاده کنیم. این روش به علت حذف مراکز تلفن راه دور از دایره تماس، از نظر هزینه بسیار به صرفه است.

در تلفن ثابت “هویت ” مشترک مشخص است ِ از کجا؟ از آنجایی که مخابرات با کشیدن دو رشته سیم مسی تا در منزل یا محل کار و دادن بوق این کار برای مشترک کرده است.پس مرحله اول در شبکه مخابرات “هویت” یا شناسایی معتبر بودن مشترک است .

“مکان” مشترک نیز دقیقا مشخص است و این دیگر نیاز به توضیح ندارد یعنی سوییچ هنگامی که کسی با این مشترک کار دارد راحت آن را پیدا کرده و به آن زنگ می زند. قسمت بعدی ” محل ثبت charging” است یعنی مشترک هرچقدر با تلفن خود به دیگران زنگ بزند هزینه آن در کجا ثبت می شود؟ جواب مشخص است – در سوییچی که به آن متصل است .

سير و تحول تلفن همراه در جهان

امروز در جهان ارتباطات، تلفن به عنوان يك وسيله ي ارتباط شخصي بيشترين موارد استفاده را داراست.

فكر متحرك يا سيار كردن تلفن و به كارگيري آن در مكان هاي مختلف به منظور بهره گيري بيشتر از اين وسيله، از دهه ي 1960 ميلادي در كشور هاي اسكانديناوي ( سوئد، نروژ، دانمارك، فنلاند ) پا گرفت و در اواخر آن دهه، اولين تلفن نقطه به نقطه به كار گرفته شد كه نقطه ى عطفي در روند مخابراتي به شمار آمد و اين ايده ي انسان به تحقق پيوست.

اين فناوري در سال 1975 ميلادي از سوي كشور هاي اسكانديناوي با سيستم آنالوگ به بازار عرضه شد.

اولين شبكه ي تلفن متحرك NMT) Nordic Mobile Telephone ) نيز از سوي همين كشورها راه اندازي گرديد. در اوايل سال 1980 ميلادي، استفاده از تلفن هاي ديجيتالي در اتومبيل مورد توجه قرار گرفت.

در سال 1977 ميلادي كانادا اولين شبكه ي اطلاعات عمومي را طراحي و راه اندازي كرد. شبكه هاي عمومي اطلاع رساني جهاني با استفاده از كامپيوتر، ماهواره و گيرنده ها و فرستنده هاي ميكروويو به وجود آمده است.

در سال 1983 ميلادي امريكا سيستم NMT) Nordic Mobile Telephone ) را وارد بازار كرد.

ژاپن نيز سومين كشور در جهان بود كه سيستم سيار خود را با ويژگي هاي دو نوع اسكانديناوي و امريكايي به نام HCMS عرضه كرد و سپس سيستم NTT با قابليت اتصال به شبكه را ايجاد نمود. انگلستان در سال 1985 ميلادي با عرضه ي سيستم TACS بود، به گروه دارندگان تلفن سيار پيوست و سپس ايرلند نيز اين سيستم را پذيرفت. پس از اين تاريخ، سيستم NMT با فركانس 450 مگا هرتز در كشورهاي دانمارك، نروژ، سوئد و فنلاند مورد استفاده قرارگرفت. فادور نيز به شبكه ي استفاده كنندگان از اين سيستم پيوستند.

هلند، لوكزامبورگ و بلژيك با تغيير جزئي آن را پذيرفتند و در سال 1989 قبرس نيز به اين شبكه پيوست. در اين زمان بود كه كانادا سيستم AMPS آمريكا را پذيرفت.

در سال 1985 ميلادي انستيتو ETSI – EUROPEAN TELECOMMUNICATIONSTANDARD INSTITUTE  متشكل از 17 كشور اروپايي درصدد طراحي و ابداع يك استاندارد مشترك براي تاسيس شبكه ي سلولي برآمد تا اين استاندارد به صورت هماهنگ، طرح تلفن سيار ديجيتال را اجرا كند، اين استاندارد GSM نام گرفت. در حال حاضر، استاندارد GSM شامل سه سيستم است كه عملكردهاي اساسي كاملاُ يكساني دارند ولي باند فركانس آنها متفاوت است.

در سال 1986 ميلادي شبكه ي جهاني اطلاع رساني اينترنت، فراگيرترين شبكه ي اطلاع رساني بين الملل، راه اندازي شد و در سال 1987 ميلادي طرح باند باريك  انتخاب شد و در همان تاريخ 13 كشور اروپايي يادداشت تفاهمي تحت عنوان MOU) MEMORANDUM OF UNDER STANIG ) امضا كردند، مبني بر اينكه هر عضو متعهد شد تمام مشخصات GMS را رعايت كند. همچنين با موافقت اين 13 كشور بازار بزرگي نيز براي فعاليت هاي تجاري در اين زمينه باز شد. با گسترش شبكه هاي اطلاع رساني عمومي در كنار شبكه هاي تلفني، نياز به يكپارچه سازي آنها در دهه ي 1980 ميلادي احساس شد و منجر به ايجاد شبكه ي ISDN گرديد. شبكه ي ISDN در پي تحقيقات و تلاش هاي دانشمندان در زمينه ي فناوري دستگاه هاي رقمي يا ديجيتال در دهه ي 1960 بوجود آمد. در سيستم ديجيتال، ارتباط قطعات ، دستگاه ها و تجهيزات، براساس ديجيت ( اعداد) است و كار مكانيكي در آن بسيار كم و فاقد صدا و حركت است.

سير و تحول تلفن همراه در ايران و وضعيت موجود

هيئت وزيـــران درجلسه مـورخ 14/5/83 بنا بــه پيشنهــاد شماره 13897/100 مورخ 14/5/83 وزارت ارتباطات وفناوري اطلاعات و به استناد مواد(2) و (4) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي ، اجتماعي وفرهنگي جمهوري اسلامي ايران – مصوب 1379 ومصوبه شماره 76016/1901 مورخ 24/4/82 شورايعالي اداري دراجراي بند ب ماده 1 قانون مذكور ، باتجديد سازمان و تغييرنام واصلاح اساسنامه مركز سنجش از دور ايران به شركت ارتباطات سيار موافقت كرد.

بهره برداري از اولين فاز شبكه ي تلفن همراه كشور در مرداد ماه سال 1373 در شهر تهران با استفاده از 176 فرستنده و گيرنده در 24 ايستگاه راديويي و با ظرفيت 9200 شماره آغاز شد.

به دنبال استقبال غيرمنتظره مشتركين از اين پديده ، شركت مخابرات ايران در صدد گسترش پوشش آن از تهران به كل كشور بر آمد، به طوري كه در سال 1374 تعداد تلفن هاي دايري به 15907 شماره افزايش يافت و افزون بر تهران ، شهرهاي مشهد، اهواز، تبريز، اصفهان و شيراز نيز زير پوشش شبكه ي تلفن همراه قرار گرفت.

گسترش شبكه ي ارتباطات سيار در سالهاي بعد نيز ادامه يافت، به طوري كه در سال 1375 علاوه بر شهرهاي ياد شده 28 شهر ديگر به اين شبكه پيوست، ضمن آنكه تعداد تلفن هاي داير شده در اين سال به 59967 شماره بالغ گشت و در پايان سال 1382 به 3449878 شماره رسيد.

در همين خصوص و در راستاي سياست برخورداري كليه ي اقشار كشور، اعم از ساكنين شهرهاي كوچك و بزرگ از امكانات ارتباطي ، تعداد شهرهاي تحت پوشش تلفن همراه از 134 شهر در آغاز سال 76 به 667 شهر در پايان سال 82 رسيده است.

هم اکنون شبکه ارتباطات سیار کشور دارای هشت میلیون و 510 هزار مشترک، 999 شهر و 26 هزار کیلومتر جاده تحت پوشش، ضریب نفوذ معادل 12.43 درصد، ارتباط رومینگ بین الملل با 78 کشور جهان، بهره مندی 8.5 میلیون مشترک از سرویس SMS و 220 هزار مشترک از سرویس VMS می باشد.