سیر تغییر و تحولات دیوار (نقش، کاربرد و انواع آن)

از پیدایش و آغاز خلقت نقش و کاربرد دیوار بر صورت گسترده به چشم می خورده در یک بررسی ساده از ابتدا می بینیم که نیاز به مسکن از ضروری ترین نیازهای انسان است که ای ابتدا مورد توجه بوده است. در نگاهی اجمالی بدانید نیاز اساسی دیوار را از مهم ترین و پایدارترین رکن های آن است، در دوره غارنشینی دیوارهای عظیم سنگی و اکنون در عصر الکترونیک دیوارهای شیشه ای و بتنی و … هریک به نحوی در خدمت بشر قرار گرفته اند.

دیوارها پیوسته تغییر شکل و تغییر حالت داده اند و در زمانهای مختلف از مصالح گوناگون در ساخت آنها استفاده شده است در دوره ای از سنگ، دوره دیگر از خشت، چوب ، آجر و… و دوره ای نیز بتن و شیشه و …

دیوار به عنوان جزئی جدائی ناپذیر از عناصر معماری در دوره های مختلف مورد توجه قرار گرفته و در هر زمان معماران سعی در ایجاد تغییرات و دگردیس در آن را داشته و حتی بر آن بودند که عنصری دیگر را جایگزین آن نمایند که در این راه گویا که ناموفق بوده اند که این خود گواه بر پایداری و اهمیت دیوار است.

در بخشهای مختلف به بررسی سیر تحولات و تغییرات و نقش و کاربرد و انواع دیوار خواهیم پرداخت.

عناصر معماری (دیوار)

دیوار یکی از ابتدایی ترین و پایدارترین عناصر معماری است در گذشته های دور از دیوار به عنوان حفاظ، حصار محدود کننده مالکیت پوشش بیرون ساختمان، نگهدارنده وزن سقف، جدا کننده فضاهای داخلی عایق در برابر حرارت، برودت، رطوبت، پی سازی برای لوازم منزل و کار استفاده می شد. امروزه این نقشها از هم تفکیک شده و برای هر کدام عنصر مجزایی به کار می رود این عناصر گاه به صورت ترکیبی و گاه به صورت مجزا و مستقل در ساختمان قرار می گیرند.

به لحاظ فضایی دیوار نقش مهمی به عهده دارد و در اکثر موارد محدوده فضا را تعیین می کند گذشته از نقش ابزاری در رابطه با شکل دهی به فضا، دیوار به عنوان عنصری مستقل و یک حضور اهمیتی خاص دارد. معماری در طول قرنها زبانی بوده که واژگان آن،  عناصر معماری : در ، پنجره، پله، دیوار ، … بوده اند دستور این زبان قواعد کنار هم چیدن عناصر معماری بوده است. این قواعد از نوعی خرد و منطق سرچشمه گرفته و به دست معماران ارزش زیبایی شناسی یافته اند.

امروزه ضرورتهایی که به دیوار به مثابه عنصری آشنا و تاریخی ، شکل می دا ده اند ، به دلیل پیشرفت تکنولوژی ، تغییر کرده اند.سوالی که باقی می ماند این است که آیا دیوار به شکل شناخته شده آن باید حفظ شود یا باید توسط عنصری جدید جایگزین شود؟

طبیعتاً اگر عناصر همان گونه که در حال حاضر محقق است یکی پس از دیگری از صحنه معماری کنار بروند زبانی که به آن اشاره شد نیز از بین می رود زیرا زبان بدون واژگان از بین می رود. آنچه می ماند آوا است. از طرفی می دانیم بخش مهمی از هنر مدرن با روی آوردن به انتزاع و کنار گذاشتن فیگوراتیو و معماری مدرن هم با تبدیل معماری به بحث حجم، سطح و نور رفته رفته ارزشهای معنایی را کنار گذاشتند و ادراک بهتری را ، که در  فرآیند شناخت قبل از پیدایش معنا است، جایگزین آن کردند.

امروزه تکنولوژی به معماران این امکان را داده است که بر فرم و مصالح به اندازه گرافیکی تسلط یابند، دیوارها می توانند به دلخواه طراح، جنسیت، شفافیت، رنگ و بافت داشته باشند. وجود پنجره نیز الزامی نیست دیوار به میزان دلخواه نور و منظره را از خود عبور می دهد به همین دلیل است که امروزه به جای واژه دیوار (خارجی) از پوسته استفاده می شود.

پوسته ای که می تواند شکل ظرف معماری را تعریف کند. تکنولوژی جدید این امکان را فراهم آورده است که میزان سنجش شفافیت یا بافت پوسته به طور تدریجی تغییر کند و بدین ترتیب دیوار، سقف، سازه و پنجره به وجود آیند.

فرآیند یکی شدن ویژگی شاخص طراحی صنعتی و معماری آونگارد دهه نود و آغاز هزارهسوم میلادی می کوشد دیوار را پس از حداقل ده هزار سال حضور دائم در صحنه معماری به دست تاریخ بسپارد. همان گونه که تولیدات صنعتی، هر روز بیش از پیش ، از اجزای کمتر ولی پیچیده تر ساخته می شوند تولیدات معماری هم سقف، کف، ، دیوار ، پله ، شیب راه ، پنجره و بر گفته آیزنمن «کلیه عناصر شناخته شده معماری» را کنار می گذارد تا پدیده ای جدید و تجربه نشده به وجود آورد که به اجزای مستقل قابل تفکیک نباشد. مونتاژ صنعتی ، مترادف کلاژ در نقاشی و کمپوزیسیون در معماری به مسیر جدید می رود تا هنر ، صنعت و طراحی معماری را رفته رفته در هم ادغام کند و در شیئی واحد پیوسته ای متبلور کند.

بنابراین زیباشناسی معماری برای سازماندهی چنین پدیده هایی به لحاظ فرم و فضا لازم است. خانواده فرم های نرم و پیوسته، برخاسته از جهان فرمهای طبیعی و حیاتی این خاصیت را دارند که در آنها تمایز و تفکیک ، که ضرورت هر نوع سازماندهی فضایی پیچیده است، نه از شیوه اتصال و تنوع عناصر بلکه از حرکتهای درونی فرمهای پیوسته و یکپارچه حاصل شود.

معماران  پیشرو  برای تحقیق این زیبایی شناسی، به عنصر دیوار و معماری اندیشیده اند. آنها هنوز دیوار را از میان برنداشته اند لیکن بسیاری از خواص آن را تغییر داده اند. در یک جا دیوار نامرئی شده است و در جایی دیگر به دستگاهی پیشرفته تبدیل شده که با انسان حرف می زند، در مقابل شرایط محیطی از خود واکنش نشان می دهد، در طول روز رنگ عوض می کند، با جریان برق ضعیف و هدایت شده ای شفاف یا کدر می شود و به فرمان انسان تصاویر مختلف دریافت شده از کامپیوتر ماهواره، تلویزیون، دوربین مدار بسته ، تلفن تصویری، دستگاه اسلاید و ویدیو را نمایش می دهد.

آشنایی با سیر تغییرات و تحولات

گفتیم که دیوار از جمله عناصر مهم معماری است که در طول تاریخ تغییرات و تحولاتی یافته اما هرگز از میان برداشته نشده است.

حال در این فصل می خواهیم این مسئله را در معماری های مختلف قدیم و جدید بررسی کنیم.

در ابتدا عوامل موثر بر تغییرات را بررسی می کنیم :

می دانیم که هر بنایی باید بر اساس زمینه های فرهنگی، اجتماعی تاریخی و کالبدی و شرایط خاص آن سایت و ساختمان طراحی و اجرا گردد و این موارد را به چند دسته تقسیم می کنیم :

1. خصوصیات فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی افرادی که از آن ساختمان استفاده می کنند : در دوره های مختلف تاریخی و اقتصادی افرادی که از آن ساختمان استفاده می کنند : در دوره های مختلف تاریخ سطح فرهنگ و اقتصاد جوامع انسانی متفاوت بوده و این خود از جمله عوامل موثر است به عنوان مثال در دوره غارنشینی انسان را به صورت موجودی وحشی می یابیم که از فرهنگ و اقتصاد چیزی نمی داند و صرفاً هدف او این است که خود را از شر عوامل مزاحم حفظ کند و غذایی بخورد.در فکر او بهترین مکان برای رسیدن به اهدافش قاره ها بوده و در نتیجه به این مکان ها پناه می برد. به مرور زمان دیده شده که انسان علاوه بر خودش به دیگران نیز توجه دارد که در نتیجه آن فرهنگ رشد یافته و نیازها تغییر کرده و دیگر دیوارهای عظیم سنگی غار پاسخگوی نیاز او نمی باشند به زندگی اجتماعی روی می آورد و زندگی شهری ساخته می شود در این نوع زندگی نیاز به  مسکن جلوه بیشتری پیدا کرده بشر را به فکر ساختن سر پناهی برای خود می اندازد  اینجاست که دیوار جلوه می کند و به عنوان اصلی ترین عنصر نقش خود را ایفا می کند.
2. خصوصیات شهری : خیابان، میدان، کوچه ، مغازه و … : گفتیم که با ادامه تحولات شهرها به وجود آمده و با ایجاد شهرها خیابان، میدان، کوچه و مغازه ، … به وجود آمد. دیوارها نقش های متعدد دیگری یافتند و مصالح مورد استفاده در آنها تغییر یافتند. سپس  از به وجود آمدن شهرها نیاز به دفاع از آنها در برابر هجوم بیگانگان جلوه گر  شد که بلواقع نقش دفاعی دیوار نیز به وجود آمد.
3. شرایط اقلیمی، رطوبت، سرما، گرما، جنگل و صحرا و … : با زیاد شدن نیازها و کمبود امکانات در یک منطقه انسانی به فکر کوچ کردن به مناطق دیگر افتاد. که در پی آن شرایط منطقه نیز متفاوت جلوه می کند و نیازها نیز در نیاز مسکن تغییر بیشتری ایجاد شد. به طور مثال دیوا در مناطق گرمسیری یک شکل و حالت و در مناطق سردسیر شکل و حالت دیگری دارد. در مناطق کوهستانی در مصالح ساخت، سنگ را می بینیم، در مناطق جنگلی، چوب و در مناطق بیابانی خشت.
4. نحوه زندگی روزمره اهالی ساختمان نیازهای آنها عادات آنها ، طرز استفاده و پیش زمینه های ذهنی آنها در رابطه با فرهای زیستی : با تفسیر در شرایط اقلیمی و به وجود آمد شهرهای متعدد نحوه زندگی افراد تغییر می نماید که این خود باعث تغییر نیازهای روزمره انسان می شود در چنین شرایطی نیازها در یک ساختمان تغییر نموده و عناصر معماری در آن ساختمان تغییر می نماید دیوار نیز از این تغییرات مبرا نیست.

دیوار – WALL

در یک تعریف ساده از دیوار داریم که دیوار سازه ای معمولاً قائم و پیوسته است که از مصالح گوناگون همچون چوب، سنگ ، خشت، آجر ، بتن ، شیشه و … ساخته می شود و نقشها و کاربردهای متفاوتی دارد و نسبت به طول و ارتفاع خود ضخامت کمی دارد و بیشتر به منظور تحمل فشار، تقسیم فضاهای داخلی ساختمان، حفاظت ، مالکیت، شکل دهی به فضا، تعریف فضا و … ساخته می شود.

در واقع دیوارها نقش مسدود ساختن یا حفاظت از ساختمان یا تقسیم فضاهای داخلی ساختمان به بخشها و اتاق های مختلف را برعهده دارد.

در مقاطع مختلف دیوارها را به دو دسته  متفاوت تقسیم نموده اند به عنوان مثال دیوارها از نظر مشخصات عملکردی (داخلی و خارجی) و از نظر مشخصات سازه ای (باربر و غیر باربر) در جای دیگر انواع دیوار را از نظر یکپارچگی و قادر بودن بررسی کرده اند.

کلمه دیوار را می توان برای هر سازه ی پیوسته قائمی مورد استفاده قرار داد که فضای داخلی ساختمان را به بخشها و اتاق های مختلف تقسیم می کند و یا اینکه چیزی را احاطه کند و محدوده و فضا را تعریف کند.

 کاربرد و نقش دیوار

1. مالکیت (حریم)
2. دفاعی
3. عایق حرارتی و صوتی
4. سازه ای
5. تعریف فضا و محدوده
6. زیبایی شناسی
7. شکل دهی به فضا

• مقدمه 2
• مقاله (عناصر معماری، دیوار) 3
• فصل اول (آشنایی با سیر تغییرات و تحولات) 7
• فصل دوم (دیوار Wall) 13
• – بخش اول : کاربرد و نقش دیوار 14
• – بخش دوم : انواع دیوار 18
• – بخش سوم : پوسته (نما) 24
• منابع و ماخذ 25

منابع

1. ساختمان سازی جلد (1 تا 5) ترجمه اردشیر اطیابی
2. نویفرت (اطلاعات معماری)
3. معماری معاصر غرب
4. معماری ایران (مصالح شناسی سنتی)
5. معماری درجه 2 نقشه کشی ساختمان
6. مجله معماری 11 و 19