تاثیر مسکن بر شکل محله (شاخص های کیفیت مسکن و ابعاد آن)

مسکن به عنوان یکی از پدیده های واقعی، از نخستین مسائلی است که بشر همواره با آن دست به گریبان بوده و همواره در تلاش برای دگرگونی و یافتن پاسخی مناسب، معقول و اندیشیده برای آن است. لذا مسکن یک نیاز است اما نه هر مسکنی، آنچه که ایده آل آدمی است دسترسی به مسکنی مناسب است. از این روی باید دانست مسکن مناسب کدام است. مقاله حاضر به بررسی شاخص های کیفیت مسکن مناسب در محلات شهری می پردازد. در راستای رسیدن به این مهم ابتدا باید دانست مسکن چیست و جایگاه آن در برنامه ریزی شهری کدام است.
به طور کلی مقوله مسکن دارای مفهوم بسیار گسترده و پیچیده است و از ابعاد گوناگون تشکیل یافته است. از اینرو نمی توان تعریف جامع و مانعی از آن ارائه نمود. مسکن به عنوان یک مکان فیزیکی، سرپناه اولیه و اساسی هر خانواده بشمار می آید، که در این سرپناه برخی از نیازهای اولیه خانوار یا فرد هم چون خواب، استراحت، حفاظت در برابر شرایط جوی و خلاصه شرایط زیست در مقابل طبیعت تامین می شود.

آنچه که لازم به ذکر است این است که مفهوم مسکن علاوه بر ساختار فیزیکی که یک خانواده به عنوان سرپناه مورد استفاده قرار می دهد، کل محیط مسکونی را نیز دربرمی گیرد که خود شامل کلیه خدمات و تاسیسات اجتماعی و تسهیلات ضروری مورد نياز برای بهتر زندگی کردن خانواده و طرح های اشتغال، آموزش و بهداشت افراد است. به عبارت دیگر مسکن چیزی بیش از یک سرپناه صرفاً فیزیکی است و تمامی خدمات و تسهیلات عمومی لازم برای بهتر زندگی کردن انسان را شامل می شود و استفاده کننده آن باید حق تصرف نسبتاً طولانی و مطمئنی را نسبت به آن دارا باشد. [مخبر،1363،ص18]

با توجه به این مفهوم حال باید دانست که جایگاه برنامه ریزی مسکن کدام است.
اکثریت صاحبنظران، برنامه ریزی مسکن را در چارچوب برنامه ریزی شهری تعریف می کنند، چرا که مسکن همواره به عنوان جزئی اساسی از فضای شهری مطرح بوده و هست. از این رو برنامه ریزی مسکن جزئی از نظام برنامه ریزی شهری محسوب می شود که درآن فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جزئی از فعالیت های درون مکانی و واحدهای مسکونی جزئی از فضاهای تعیین شکل یافته و تطابق یافته شهری محسوب می شود که برحسب موضوع در چارچوب برنامه ریزی مسکن مورد توجه قرار می گیرد.

1. عزیزی،محمد مهدی(1383)،جایگاه شاخص های مسکن در فرآیند برنامه ریزی مسکن،نشریه هنر های زیبا ،شماره 17،تهران
2. قلی زاده،علی اکبر(1378)،مسکن و دسترسی نابرابر به منابع ، نشریه نشاط ، 20 تیرماه ، تهران
3. دهقان، مهدی (1382)، مسکن و ابعاد نظری آن ، مجله مسکن و انقلاب ، شماره 101، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ،تهران
4. بیدهندی، فاطمه (1380) ، مسکن مهمترین نیاز هر خانواده شهری ، نشریه رایزن جوان ، شماره 28 ، تهران
5. ملکی ، سعید (1382) ، بررسی نقش شاخص های اجتماعی در برنامه ریزی توسعه مسکن(شهر ایلام) ، مجله مسکن و انقلاب ، شماره 104 ،بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ، تهران
6. اهری ، زهرا و دیگران (1367) ، مسکن حداقل ، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت مسکن و شهرسازی ، تهران
7. مخبر ، عباس (1363)، ابعاد اجتماعی مسکن، سازمان برنامه و بودجه ، تهران
8. دلال پور محمدی، محمدرضا (1379) ، برنامه ریزی مسکن ، انتشارات سمت ، تهران
9. شیعه ، اسماعیل(1384) ، با شهر و منطقه در ایران ، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران
10. شیعه، اسماعیل(1385) ، مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری ، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران