تشريح رهبرى سياسى پيامبر اعظم (ص)

مسئله گسترش اسلام و رشد سریع و پیشرفت آن یکى از مسائل مهم تاریخى جهان است که درباره علل آن بحث و گفتگوهایى زیاد شده و کتب، مقالات، رسالات، و نشریات و اندیشه‏هاى گوناگونى ارائه شده است. اما آنچه همه اندیشمندان، روشنفکران، تاریخ نویسان، متفکران و… اتفاق نظر دارند این است:

که اسلام از روز اول چون چشمه صاف و زلالى، روان شد و رفته رفته بر پهنا و ژرفاى آن افزوده گشت و سرانجام به صورت جویبار و اقیانوسى عظیم در آمد که در سرزمین‏هاى مختلف، بشریت را آبیارى مى ‏کرد و انسان هاى تشنه را سیراب مى‏ساخت و هم اکنون نیز هر چه پیشتر مى‏رود، عمیق‏تر و وسیع‏تر مى‏گردد و به راستى مى ‏تواند همه سنت‏ هاى غلط را از بین ببرد و مردم را در هر زمان و مکان به راه هدایت رهنمون شود. اسلام علیرفم سیاست‏ هاى استعمارى جهان همچنان با صلابت به پیش مى‏رود و فعالیت‏هاى تبلیغات انحرافى دشمنان، به خاطر در هم کوبیدن پایه‏هاى اسلام نتوانسته است کارى از پیش ببرد.

اسلام، رمز پیروزى را در بین جوامع بشرى به انسان‏ها آموخته و با توجه به آن قوانین، برنامه خود را پى ریزى کرده است و هراس دشمنان اسلام هم جزء این نیست. آن راز و رمز بزرگ پیروزى، مطابقت اسلام با فطرت پاک همه انسانهاست و همه انسانها بطور کلى از آن برخوردارند و اساس زندگى بشر بر آن استوار است. بنابراین کسانى که مى‏گویند: شرق، شرق است و غرب، غرب و پیامبر شرقى  نمى‏ تواند، رهبرى غرب را بر عهده بگیرد، سخت در اشتباهند زیرا شرق و غرب از نظر فطرت یکسان است. و همان گونه که شرق محتاج دین فطرى است، غرب هم نیازمند به آن است. آرى اسلام دین شرق و غرب است و حد و مرزى نمى‏ شناسد در قالب زمان و مکان نمى ‏گنجد. شعار توحید و یگانه پرستى به وسیله پیامبر ما، ابتدا در فضاى تاریک مکه طنین انداخت، تنها نظر پرچمدار این نهضت، اصلاح منطقه حجاز و ملت عرب نبود، بلکه دعوت آن حضرت از روز اول براى عموم مردم و گسترش آن در همه مکان‏ها و زمان‏ها طرح ریزى شده بود.

به قول، شهید بزرگوار و متفکر و فیلسوف و فقیه عالیمقام مرحوم آقاى حاج شیخ مرتضى مطهرى (قدس سره) اسلام در ابتدا به صورت یک موج بسیار کوچکى پدید آمد، آن روز که حضرت محمد بن عبد اللَّه(ص) از کوه حرا به زیر آمد، در حالى که دنیاى درونش دگرگون شده بود و فریاد برآورد »قولوا لا اله الا اللَّه تفلحوا« این موج شروع شد، بر خلاف میلیونها امواج پر سر و صدا و پر دبدبه جهان، در روز اول از چهار دیوار خانه‏اى که تنها سه تن محمد(ص) ، خدیجه و على (ع) را در بر مى‏ گرفت تجاوز نمى‏ کرد.

اندکى طول نکشید که به سایر خانه‏هاى مکه سرایت کرد.  پس از حدود ده سال به خارج مکه بالخصوص مدینه کشیده شده و در مدت کمى به سایر نقاط جزیره العرب امتداد یافت و در کمتر ازنیم قرن دامنه‏اش سراسر جهان متمدن آن روز را فرا گرفت و آوایش به همه گوش ها رسید.

این موج همانطور که خاصیت موج‏هاى زنده است به موازات اینکه رو به وسعت و گسترش نهاده، بر قوت و قدرت و طول خویش افزوده است. هیچ دین، آئین و مسلک و نهضتى را نمى‏ توان یافت که در طول این چهارده قرن تحت تاثیر اسلام قرار نگرفته باشد، و هیچ نقطه متمدن را نمى‏توان پیدا کرد که در آنجا اسلام نفوذ نکرده باشد. امروز نیز پس از چهارده قرن و در آغاز پانزدهمین قرن بعثت، بشر شاهد وسعت تدریجى و قوت و قدرت روز افزون آن است. تاریخ و آمار نشان مى‏دهد که این آئین پاک قرن به قرن پیشرفته و بر عدد پیروان خویش افزوده است و این پیشرفت کاملاً تدریجى و طبیعى بوده است و اگر سرزمین را مانند اُندلس به زور از زیر سایه پرچم مقدس و پر جلالش بیرون برده‏اند، سرزمینهاى بزرگتر و پر جمعیت‏تر مانند اندونزى، چین و غیره به طوع و رغبت، افتخار پیروى اش را پذیرفته ‏اند.

قرآن کریم خاصیت رشد و نمو جنبش اسلامى و نهضت انقلاب اسلامى محمد(ص) را این گونه توصیف مى‏کند:

…  و مثل آنها در انجیل مَثَلْ زراعتى است که اول فقط سبزه نازکى از ان از مین بر مى‏دمد، سپس خداوند او را نیرومند مى‏سازد، آنگاه ستبر مى‏گردد، پس روى تنه خویش مى‏ایستد، رشد و نمو سریع و سبزى و خرمى این زراعت موجب شگفتى همه کشاورزان مى‏شود، تا خداوند کافران و بد خواهان را به خشم آرد.

راستى حیرت آور نیست که مردى ((اُمى)) و درس نخوانده از میان مردمى بى سواد ((اُمیون)) و در سرزمینى که جز جهل و فساد و خودخواهى و خود پرستى اثرى در آن نیست، بپا خیزد و نهضتى چنین مبارک و میمون و پر اثر ایجاد نماید.

مقدمه:

حمد و ستایش مخصوص خداوندى است که اهل بیت )ع( را وسیله نجات انسان از گرداب حیوانیت به جایگاه والاى خویش قرار داده و محبت اهل بیت )ع( را شرط قبولى طاعات و عبادات قرار داده است.

در وضعیت اسف بار کنونى که انسانیت انسان، مورد تجاور و تهاجم آفت‏هاى گوناگون قرار گرفته است، یگانه کشتى نجات انسان ، همانا این چهارده نور مقدس اند که با خوشه چینى در مکتب این بزرگواران مى‏توان به نجات از این ورطه امیدار بود.

مکتب اسلام از انقلابى‏ترین مکاتب اجتماعى و سیاسى تاریخ بشریت است که امر هدایت انسان را براساس آموزش و ارائه الگو بر عهده دارد. هدف این مکتب مقدس خوشبختى و سعادت بشر به معنى عام و سازندگى در همه ابعاد وجودى اوست.

بررسى تاریخ حیات اسلام  و مشى و سیره اولیاى آن به خصوص اشرف مخلوقات و سرور کائنات حضرت محمد مصطفى   )ص) نشان دهنده این امر است که خداوند فیض و عنایت خود را از طریق این مذهب بر مردم تمام کرده و نعمت خود را بر بشریت اتمام نموده است، این که خداوند راضى شده است اسلام دین همه مردم و همه عصرها باشد و بشریت در همه امور تابعیت آن را بپذیرند، خود حاکى از جامعیت این مکتب و وجود و عمق و دامنه لایتناهى آن است. تحلیل و بررسى آنچه را که در این مکتب الهى وجود دارد، کارى است بس عظیم و امرى است فوق العاده مهم. نیروى عظیم و اجتماعى خبره لازم است، تا بتوانند همه جوانب و ابعاد آن را مورد بررسى قرار دهند. صاحبنظرانى آگاه و تحلیل گر لازم است تا بتوانند همه جوانب و ابعاد آن را مورد بررسى قرار دهند. صاحبنظرانى آگاه و تحلیل گر لازم است تا بتوانند همه مشى‏ها، رفتارها، تعلیمات، القاآت، روابط و برخوردها، تصمیم‏گیرى‏ها و عملکردهاى اسلام و رهبران را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند و بر اساس آن راه و رسم اسلام و نوع موضعگیرى‏ها را در برابر مسائل و حوادث اعلام دارند. بدیهى است بحث و سیره نبوى بحثى بسیار گسترده است و اگر کسى بخواهد کتابى در این باب بنگارد چند مجلّد قطور خواهد شد، چنانکه فیلسوف و اندیشمند معاصر استاد شهید مرتضى مطهرى در کتاب سیرى در سیره نبوى مى‏فرمایند: چند سال پیش به این فکر افتادم که در زمینه سیره حضرت رسول اللَّه(ص) کتابى بنویسم، کار خود را با فراهم نمودن مقدار زیادى یادداشت آغاز کردم، هر چه جلوتر رفتم، دیدم مثل این است که دارم وارد دریایی مى‏شوم که به تدریج عمیق‏تر  و وسیع‏تر مى‏شود، البته صرف نظر نکردم و مى‏دانم که من نمى‏توانم ادعا کنم که مى‏توانم سیره پیغمبر الهى را بنویسم ولى (( ما لا یدرک طه لا یترک کله )) بالاخره تصمیم گرفتم به حول و قوه الهى روزى چیزى در این زمینه بنویسم تا بعد آیندگان بیایند بهتر و کاملترش را بنویسند، به همین جهت بهتر آن دیدم که نام این کتاب را سیرى در سیره نبوى بگذارم. یکى از منابع ارزشمند شناخت از نظر اسلام مشى و سیره اولیاء و پیشوایان اسلام از شخص نبى اکرم (ص) تا ائمه اطهار (ع) و به عبادت دیگر سیره معصومین است. گفته‏ها، خطبه‏ها و کلامشان به جاى خود، شخصیت وجودى شان، یعنى سیره و روش شان و متد عملکرد آنان منبع اى است براى شناخت آنها، سیره پیغمبر براى ما یک منبع الهام است. با سیره ائمه معصومین هیچ فرق نمى‏کند. اینکه سیره پیغمبر یعنى چه و به چه شکل براى ما یک منبع شناخت است. توضیح خواهیم داد. گفتیم یکى از منابع غنى شناخت که یک نفر مسلمان باید دید و بینش خود را از ان راه اصلاح و تکمیل بکند، سیره وجود مقدس پیامبر اکرم (ص) است. اما قبل از هر چیز لازم و ضرورى است که معنى ((سیره)) و ((سنت)) را بدانیم. سنت کلام و نقلى است با اسناد شامل قول یا فعل یا تقریر معصوم، یا  حقیقت وجودى و زندگانى پر ثمر و ((سیره)) ، در زبان عربى از ماده ((سِیْر)) است. ((سیر)) یعنى حرکت و راه رفتن. ((سیره)) یعنى نوع راه رفتن. سیره بر وزن فِعْلَهَ است و فعله در زبان عربى دلالت بر نوع مى‏کند. مثلاً جَلْسَه یعنى نشستن، جِلْسَه یعنى سبک و نوع نشستن و این نکته دقیقى است. سیر یعنى رفتن، رفتار ولى سیره یعنى نوع و سبک رفتار. آنچه مسلم است شناخت سبک رفتار پیغمبر است. آنها که سیره نوشته‏اند، رفتار پیغمبر را نوشته‏اند. در حالى که سبک پیغمبر در رفتار، اسلوب رفتار پیغمبر و متد و روش عملکرد پیغمبر مد نظر ماست.

سیره پیغمبر یعنى سبک پیغمبرى، متدى که پیغمبر در عمل و در روش براى مقاصد خودش به کار مى‏برد. مى‏دانیم در فقه شیعى مبناى فقهى یعنى ادله‏اى که از آنها احکام دین را استنباط مى‏کنیم که این چهار دلیل عبارتند از: قرآن، سنت، اجماع، عقل . بحث ما در مقاصد پیغمبر نیست. بحث ما در سبک پیغمبر است، در روشى که پیغمبر براى هدف و مقصد خودش به کار مى‏برد است. مثلاً پیغمبر تبلیغ مى‏کرد، روش تبلیعى و شگرد آن چه روشى بوده است؟ سبک تبلیغى پیغمبر چه سبکى بود، پیغمبر در همان حال که مبلغ بود و اسلام را تبلیغ مى‏کرد، یک رهبر سیاسى براى جامعه خودش بود. از وقتى که آمد  به مدینه، جامعه تشکیل داد، حکومت تشکیل داد و خودش رهبر جامعه بود. سبک و متد رهبرى و مدیریت پیغمبر در جامعه چه متدى بود؟ پیغمبر در همان حال قاضى بود و میان مردم قضاوت مى‏کرد. سبک قضاوتش چه سبکى بود؟ پیغمبر مثل همه مردم دیگر زندگى خانوادگى و اجتماعى داشت، زنان و فرزندان متعدد داشت. سبک پیامبر در زن دارى، زندگى زناشویى، برخورد با کودکان چگونه بوده است؟ سبک پیغمبر در معاشرت با اصحاب  چگونه بوده است؟ سبک پیغمبر و روش آن حضرت در رفتار با دشمنان چه بوده؟ سبک رفتار پیامبر در نماز، اخلاق، سیاست و ده‏ها سبک دیگر که هر کدام از این سبک‏ها مى‏تواند روشنگر راه و هدایت جامعه بشرى باشند چه بوده است؟

امسال از سوى رهبر فرزانه انقلاب، سال پیامبر اعظم (ص) نام گرفت. پیامبرى که پیام آور مهربانى، رحمت، وحدت، عزت، کرامت اخلاقى و پیشرفت براى آدمیان بود. پیامبرى که به علم و دانش اهتمام مى‏ورزید.

پیامبرى که از حق زیستن برابر براى دختران و برد گان سخن گفت. به قانون و وفاى به عهد پایبند بود، حق بشر را براى همه ادیان محترم مى‏شمرد. هیچ جنگى را آغاز نکرد و همواره بر زیستن مسالمت‏آمیز تاکید مى‏کرد. پیامبرى که نخستین منشور الهى و قانون اساسى مبتنى بر احکام الهى را در حکومت خویش تدوین نمود.

پیامبرى که بزرگترین نگرانى اش بخشش و عفو الهى براى امتش بود. او آخرین حلقه و کامل کننده همه مبشران یکتا پرستى در جهان هستى است.

اخلاق خوش و روى گشاده مهم‏ترین ویژگى رفتار اجتماعى او بود. پیامبرى که میل به پیشرفت، نشاط، خلاقیت، تولید فکر و توجه به علم را همواره در زندگى فردى و اجتماعى نشان داد.

پیامبر (ص) به انسان‏ها آموخت که به جاى جنگ افروزى و رفتارهاى جاهلانه، منطق و تدبیر را پیشه کنند. او براى اولین بار از حق کودکان و زنان سخن گفت.

پیامبر عظیم الشان (ص) در سال گذشته مورد بی احترامى و ظلم ابوجهل‏هاى زمان قرار گرفت، و به صاحب مقدس و جمال نورانى آن بزرگ  مرد تاریخ بشریت کم محبتی و توهین گردید.

اما همین رفتار غیر خردمندانه موجب شد که رهبرمان سال 85 را سال گرامیداشت پیامبر اسلام (ص) نامگذارى کنند. پس عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. و اکنون خدا مى‏خواهد که ما دوباره رفتار و منش پیامبر اعظم (ص) را در سال نو، پیشه اندیشه خود کنیم. براى پرهیز از ناامیدى در برابر تحریم‏ها و سختى‏هاى پیش رویمان، براى نزدیک شدن به عزت و وحدت پیش از پیشمان… و این دریچه‏اى است براى یادآورى پیام واقعى پیامبر اعظم که بى تردید مى‏تواند در سال پر تلاطم جارى آرامش بخش قلب‏هاى مان و راهنماى راه پیش رویمان شود. براى آنکه اخلاق مان را محمدى کنیم. براى قلم و اندیشه، ارزش بیش از گذشته قائل شویم، محیط زیست مان راحفاظت کنیم و به واقع امتى زیبنده پیامبر اعظم (ص) شویم. پس بهترین راه مقابله با آنها که پیامبر اعظم را ناجوانمردانه مورد توهین قرار دادند این است که ما به عنوان امت پیامبر ازهمه نظر ( محمدى ) شویم و براى رسیدن به این هدف باید پیامبر اعظم (ص) را به خوبى درک کنیم و آنطور که هست بشناسیم.

تاریخچه زندگانى پیامبر (ص )

تاریخچه زندگى گهر بار رسول اکرم، تاریخچه عجیبى است. پدر بزرگوارشان عبد اللَّه بن عبدالمطلب از نسل هاشم بودند. پدر بزرگوارشان عبداللَّه پسرى بسیار رشید و برازنده بودند طورى که در همه مکه مى‏درخشیدند. او جوانى بسیار زیبا، رشید، مودب و معقول بود، طورى که دختران مکه آرزوى همسرى و ازدواج با او را داشتند. او بامخدره آمنه دختر وهب که از فامیل نزدیک آنها به شمار مى‏آمد، ازدواج کرد، بیش از چهل روز از زفافش نگذشته بود که به عزم مسافرت به شام و سوریه از مکه خارج مى‏شود و ظاهراً هدف از این سفر تجارت و بازرگانى بوده است. در برگشتن به مدینه مى‏آمد که خویشاوندان مادر او در آنجا بودند. اما در مدینه فوت مى‏کند. عبداللَّه در وقتى وفات مى‏کند که پیامبر اکرم هنوز در رحم مادراست. محمد ))اُمى(( و ))یتیم(( به دنیا مى‏آید و هرگز روى پدر را ندیده است. شیعه و سنى به اتفاق ماه تولد آن حضرت را ماه ربیع الاول مى‏دانند. تولد حضرت محمد )ص( با حوادثى عظیم و بى سابقه در آسمان و زمین مخصوصاً در مشرق زمین که مهد تمدن آن روز بود پدیدار گردید. این حوادث به منزله سریعترین وسیله خبرگذارى امروز جهان بود که از حادثه‏اى مهم و بس عظیم خبر مى‏داد و از آنجا که این نوزاد بایستى آداب و رسوم کهنه و خرافى ملت‏ها را در هم بکوبد و اساس و شالوده‏اى نو براى پیشرفت و ترقى انسانى انسانها بریزد از همان روز اول تولد ))زنگ بیدار باش(( و))هشدار(( را به صدا در آوردند.

در آن شب کاخ عظمت انوشیروان در هم لرزید و چهارده کنگره آن فرو ریخت ((بعضى‏ها عدد چهارده را به نشان چهارده معصوم یاد کرده‏اند)). آتشکده فارس که شعله‏هاى آتش آن بیش از هزار سال زبانه مى‏کشید به یک باره خاموش شد و فروکش کرد. همچنین دریاچه عظیم ساوه به ناگهانى و یکباره خشک شد و به بیابانى خشک و بى آب و علف  تبدیل شد. این حوادث تاریخى باعث شد تا مردم آن زمان به جاى تعصب‏هاى پوچ و تقلیدهاى غلط و کورکورانه به فکر و مطالعه فرو روند و به حقیقت و جهت‏گیرى آن متوجه شوند و تا حدودى از خواب غفلت بیدار شوند.

محمد پس از تولد به رسم آن وقت عرب و به علت کمبود شیر مادرش براى تغذیه، براى تربیت و تغذیه کودک لازم مى‏دانستند که بچه را به دایه بدهند تا به بادیه ببرد و در آنجا شیر بدهد. عبد المطلب پدر بزرگ و کفیل محمد(ص) دایه‏اى مهربان از قبیله بنى سعد به نام حلیمه سعدیه از بادیه که به مدینه مى‏آمد و از زنان پاکدامن و اصیل آن روز به شمار مى‏آمد و قبیله‏اش نیز در شجاعت و فصاحت معروف بودند، به عنوان دایه انتخاب کردند. این کودک تا سن چهار سالگى دور از مادر و جد و خویشاوندان و دور از شهر مکه، در بادیه در میان بادیه نشینان، پیش ((آمنه)) زندگى مى‏کرد. در سن چهار سالگى او را از دایه مى‏گیرند و مادر مهربانش این بچه را در دامن خود پرورش مى‏دهد. عبدالمطلب پدر بزرگ رسول خدا، علاوه بر سرپرستی متکفل او نیز بودند. قوم و خویشهاى آمنه در مدینه زندگى مى‏کردند. آمنه از عبدالمطلب اجازه مى‏گیرد که  سفرى براى دیدار خویشاوندانش به مدینه داشته باشدو این کودک را هم با خودش ببرد. با مجوز عبدالمطلب، آمنه به همراه کنیزى به نام امّ ایمن با قافله به سوى مدینه حرکت مى‏کند .

آمنه به مدینه مى‏رود و دیدار دوستان انجام مى‏دهد و سپس به اتفاق حضرت محمد (ص) و کنیزش به مکه بر مى‏گردد. در بین راه مکه و مدینه در منزلى به نام  ((ابواء)) که الان هم هست مادر او مریض مى‏شود و در همان جا وفات مى‏کنند. این کودک خردسال مرگ مادر را در خلال مسافرت به چشم مى‏بیند، مادر گرامى اش را در همان محل دفن مى‏کند و همراه ((ام ایمن)) این کنیز بسیار با وفا به مکه بر میگردد. محمد (ص) به مرور رشد مى‏کرد اما از سایر کودکان چابکتر و مانند آنها شکسته حرف نمى‏زد.

سوابق و پیشینه دین رسول خدا (ص )

پیشینه رسول خدا)ص( در مکه براى قریشیان امرى شناخته شده بود. او از آغاز جوانى مزین به خصلت‏هاى اخلاقى نیکو بوده و هیچگونه سوء سابقه‏اى در اذهان مردم این شهر از خود بر جاى ننهاده است. تاریخ شخصیت پیامبر اعظم )ص( را قبل از بعثت شخصیتى متین، اخلاقى و تا اندازه‏اى مشغول به خویش که به هیچ وجه گرد بازیهاى جوانى و مجالس عیش و نوش حیوانى که در آن زمان در مکه رواج داشته است نرفته است. حضرت محمد)ص( فردى بودند مردم دار، مهمان نواز، اهل صلحه رحم و یارى و کمک رسان به ضعیفان و درماندگان، اینها صفاتى بودند که در عصر جاهلیت مردم او را در آغاز بعثت بدان متصف کردند. به دلیل همین خصلتها بود که در جاهلیت مردم او را در آغاز بعثت بدان متصف کردند. به دلیل همین خصلتها بود که در جاهلیت مردم او را در اختلاف خویش حَکَم قرار مى‏دادند. آنان در همان دوره او را )امین( نامیدند و هر زمان که ذبحى مى‏کردند از او مى‏خواستند در جمع آنان حاضر شده و دعا کنند در واقعه نصب حجر الاسود نیز او را امین خطاب کردند و تصمیم رسول خدا (ص) براى مشارکت تمام طوایف قریش در نصب حجر الاسود نشانى بر درایت آن حضرت شناخته شد.

بعدها که نزاع قریش با رسول خدا(ص) بر سر نبوت بالا گرفت هیچگاه دیده نشد که قریش او را به سود پیشینه اخلاقى یا جز آن متهم کند. صرف نظر از نقلهایى که درباره عقیده دینى آن حضرت پیش از بعثت در داده است. دیده نشده است که قریش او را متهم به شرک و بت پرستى کرده و سابقه او را به رخ او کشند.

در همه آن چهل سال قبل از بعثت، در آن محیط که فقط و فقط محیط بت پرستى بود، او هرگز بتى را سجده نکرد، پیغمبر اکرم در همه عمرش ازاول کودکى تا آخر، هرگز اعتنایى به بت و سجده بت نکرد.

گفتیم در دوران قبل از رسالت، به صداقت و امانت و عقل و فطانت معروف و مشهور بود او را به نام (محمد امین) مى‏خواندند، و به صداقت و امانتش اعتماد فراوان داشتند. در بسیارى از کارها به عقل او اتکا مى‏کردند.

عقل و صداقت و امانت از صفاتى بودند که پیغمبر اکرم سخت به آن مشهور بود. به طورى که در زمان رسالت وقتیکه فرمود: آیا شما تا کنون از من سخن خلافى شنیده‏اید، همه گفتند: ابدا، ما تو را به صدق و امانت مى‏شناسیم.

مسئله دیگرى که باز در دوران قبل از رسالت ایشان هست، مسئله احساس تاییدات الهى است. پیغمبر اکرم بعدها در دوره رسالت، از کودکى خودش فرمود: من در کارهاى این‏ها شرکت نمى‏کردم… گاهى هم احساس مى‏کردم که گویى یک نیروى غیبى مرا تایید مى‏کند.

از سوابق دیگر قبل از رسالت رسول اکرم یعنى در فاصله ولادت  تا بعثت تا سن بیست و پنج سالگى دوبار مسافرت به خارج از عربستان یعنى سوریه داشته است.

پیغمبر فقیر بود، از خودش چیزى نداشت، یعنى به اصطلاح یک سرمایه دار نبود، هم یتیم بود، هم تنها.

سیره پیامبر اسلام (ص) در امر رهبرى و قضاوت در جامعه اسلام

رهبر مردم است و در عین حال قاضى عادلى است. در موارد اختلاف مردم به او مراجعه میکردند و او را منصب قضاوت به داورى مى‏نشست و الحق در این راه قاضى ماهرى بود.

در امر قضاوت حق هرکس را بگونه‏اى که بود ادا مى‏کرد و در این راه حساب شخص خود و بستگان را نمى‏کرد. اساس این بود که حق کتاب خدا فروگذارده نشود.

در عین اینکه حاصل داورى بنفع یک طرف و به زیان طرف دیگر است هرگز دیده نشد فردى از او گله‏مند باشد و یا در پشت سرش بگوید که او درباره من ستمى روا داشته است.

محل قضاوت و داورى او مسجد است که دادگاهى است الهى و در آن قوى و ضعیف یکسان بودند. هر دو طرف متخاصم باید به خاک بنشیند تا طرح دعوى کنند و او نظر خود را در داورى و راس اعلام بدارد.

سیره و عملکرد حضرت محمد (ص) در بین مردم

پیامبر اعظم (ص) مقام شکوهمند رسالت و سرپرستى داشتند ولى زندگى و معاشرت او در اجتماع مردم چنان ساده و بى پیرایه و بى آلایش بود که در میان جمعى مى نشستند، اگر ناشناسى وارد مى‏شد مجبور بود جهت تشخیص پیامبر عزیز از سایران بپرسد کدامیک از شما محمد (ص) است.

دنیا و ظواهر فریبنده آن هیچوقت او را مغرور نکرد ایشان هرگز گرفتار تجملات، تشکیلات، و فریفته ظاهر فریباى دنیا نگشتند، بلکه با چشمى عفیف و پرهیزکار به دنیا و ظواهر آن مى‏نگریستند پیامبر اسلام (ص) یا جملات کوتاه ولى پرمعنى سخن مى‏گفت و هیچگاه در هنگام صحبت سخن دیگرى را قطع نمى‏کرد. هنگام سخن گفتن ترشرو نبود و کلمات ناهنجار و خشن و غامض بکار نمى‏بردند.

آنگاه که در برابر مخاطب قرار مى‏گرفت به رسم جباران و حاکمان زر و زور با گوشه چشم نگاه نمى‏کردند هرگاه به مجلسى وارد مى‏شدند در اولین جاى خالى مجلس مى‏نشستند و مقید نبودند که بر فراز مجلس بنشیند و از دیگران قابل تمیز باشند.

به هنگام ورود اجازه نمى‏دادند کسى پیش پایش بایستد ولى نسبت به دیگران احترام مى‏کردند. البته پرهیزکاران در نزد او احترام بیشترى داشتند.

ایثار، استقامت، بردبارى و مقاومت، پایدارى و گذشت از صفات بارز پیامبر اعظم (ص) بود و در وجود مبارک شان موج مى‏زد.

اخلاق و رفتار عالى پیامبر اعظم (ص) امواج مقدس اسلام را نخست در جامعه عرب و سپس در عرصه جهان پدید آورد و در سایه این رستاخیز عظیم معنوى پراکندگى به یگانگى، بى پروایى به عفت و پاکدامنى، بیکارگى به کار و کوشش، خودخواهى به نوع دوستى، غرور و تکبر به تواضع و فروتنى و مهربانى تبدیل گردید و انسانهایى ترتیب شدند که همه تا همیشه نمونه‏هاى اخلاقى به شمار مى‏آیند. اخلاق محمد (ص) آنقدر عالى و پرارزش و دوست داشتنى است که خدا آن را خلق عظیم یاد کرده است.

قاطعیت حضرت محمد (ص) در تصمیم‏گیرى

حضرت محمد (ص) در تصمیم‏گیرى بسیار قاطع بودند، همه احترامى که براى مردم قائل بودند، با همه توجهى که به شور و مشورت داشتند، با همه توجهى که در جلب نظر دیگران از خود بروز مى‏دادند، در برابر حکم خدا و اجراى آن قاطعیت داشت. اگر تصمیمى مصلحت‏آمیز و بر اساس کتاب اتخاذ مى‏کرد با تمام وجود، و تمام قوا آن را به مرحله اجرا مى‏رساند.

چه بسیار سنگباران کردن‏ها، سخت گرفتن‏ها، منع‏ها که در سر راه وجود داشت، چه بسیار بسیج نیروها که علیه او صورت گرفت تا او را از کارش باز دارند، چه بسیار محاصره‏هاى تنگ اقتصادى که درباره‏اش معمول شده بود، تا تلاش او را از میان بردارند و خنثى سازند. ولى او هرگز دست از هدف بر نداشت براى نسخ اندیشه جاهلیت که با مطلقه پسر خوانده خود ازدواج نمى‏کردند، خود پیش قدم شد و در این راه از ملامت احدى تردید به خود راه نداد. با همان ایمان و اعتقاد قاطع به حقانیت خود به پیش رفت و در اجراى حکم الهى شک و تردید به خود راه نداد.

سازش ناپذیرى حضرت محمد(ص) در برابر ظلم

پیامبر (ص) رهبرى پر استقامت و سازش‏ناپذیر بود. البته سازش ناپذیرى در مسیر هدف الهى و اجراى احکام بود و گر نه در آنگاه که پاى مصلحت مملکت و امت اودر میان بود  و حساب شرع و دین به میان مى‏آمد تن به سازش مى‏داد و ما جلوه آن را در صلح حدیبیه مى‏بینیم. پیامبر (ص) چه روحیه‏اى داشت و چه شکنجه‏اى را تحمل مى‏کرد. شکنجه جسمى و شکنجه روحى او غیر قابل تصور است، گاهى در مکه مى‏گرفتند و بر زمین مى‏خواباندند و با سنگ بر کتف و ساق پایش مى‏کوبیدند، آن چنان که تا مدتى قدرت حرکت و راه رفتن را نداشت و زمانى اصحاب وفادارى چون یاسر و عمار و سمیه و هلال را در صفو شن شکنجه میکردند و او متحمل آن بود. آریاز نظر ما برایموفقیت در هر برنامه وجود دو مسئله ضرورى است. ایمان به هدف و استقامت در راه آن‏ها و این هر دو در وجود پیامبر اکرم قابل لمس بود. آرى مى‏توان درک کردکه مبارزات آن حضرت تا چه اندازه دشوار و اعجاب‏انگیز بوده است. سه سال در شعب ابیطالب با عده‏اى از یاران و خاندان خود، در منتهاى فقر و گرسنگى و بى عدالتى بودند و چه‏ها که نکشیدند ولى هرگز تن به سازش و تسلیم ندادند.

در همان روز هائى که در برابر مخالفان قد بر افراشتند، به ایشان پیشنهاد کردند که اگر دست از مخالفت و مبارزه و سرسختى بر دارند. هر منصبى و ثروتى که بخواهد در اختیارش مى‏گذارند. اما ایشان روزهاى سخت را یکى پس از دیگرى پشت سر گذارد و دست از هدف و دعوت خود بر نداشت، آنها مى‏خواستند همه چیز را براى او تامین کنند تا بتوانند مانع وصول او به هدف شوند ولى هرگز در این امر موفق نشدند.

خشونت و انگیزه جنگ‏هاى زمان پیامبر ( ص )

پیامبر اسلام بر خلاف زمامداران خودسر جهان، که به منظور کشور گشائى و استثمار نیروهاى انسانى و به دست آوردن ثروت سرشار سایر ملل جنگ اقدام مى‏کنند، دست به شمشیر و لشکر کشى نمى‏زدند، بلکه با مشعل کتاب آسمانى و قانون الهى پیش مى‏رفت و تنها شمشیر و زور را در موارد ضرورى و اجتناب‏ناپذیر براى جلوگیرى از ظلم و ستم و پاک سازى مسیر و از بین بردن موانع و خارهاى مزاحم سر راه و اهتزاز پرچم حق و عدالت بکار مى‏برد.

نبردهاى زمان پیامبر اسلام (ص) براى برکنارى افراد سودجو که بر بندگان پاک خدا ستم روا مى‏داشتند و از نشر حقایق اسلامى جلوگیرى مى‏کردند، و نیز براى ان که بشر بتواند در سایه حکومت عدل تفاهم بین المللى نائل شود. بدیهى است این نوع مبارزه در زمان هر پیامبرى با دشمنان خدا که مردم را تحقیر مى‏کرده‏اند وجود داشته و هر خردمندى آن را مى‏ستاید، و رسیدن به هدف جز این راه دیگرى ندارد، از جمله این جنگ‏ها مى‏توان به جنگ بدر، احزاب ( خندق ) ، جنگ بنى قریظه، جنگ بنى المصطلق، جنگ خیبر، جنگ موته، فتح مکه و حنین و طائف اشاره کرد. نکته مهم و قابل توجه این است که هیچ یک از جنگ‏هاى زمان پیامبر (ص) به خاطر کشورگشایى و انتقام و کینه توزى و تجاوز و تسلط صورت نگرفته است، بلکه فقط براى جلوگیرى از تجاوز پیمان شکنان و حفظ استقلال و دفاع از حریم مسلمین و اعتلاى کلمه حق بوده است دکتر گوستاولوبون از قول »بى شود« نقل مى‏کند. در اسلام که جهاد را واجب کرده است، مردم را نسبت به پیروان مذهب دیگر به انصاف و عدالت و گذشت دعوت مى‏کند و به آنان آزادى مذهبى مى‏دهد.

اعمال سیاست پیامبر اسلام (ص) و نقش آن در پیشرفت و گسترش اسلام

اعمال سیاست پیامبر (ص)خیر و برکت و موقعیت‏هاى بسیارى را براى بشریت پدید  آورد نظام زندگیشان را عوض کرده و تحولاتى همه جانبه در آن پدید آورد. او براى حیات بشر فسلسفه‏اى آورد زنده، مترقى، حرکت زا ،که در آن نه تنها طرد مواهب نبود، بلکه بهره مندى از آن به عنوان نصیب و سهم بود. از همه انسانها مى‏خواست که با رعایت تقوا، دورى از اسراف از آن بهره برند.

بعثت پیامبر اعظم(ص) همچون آب سرد و گوارائى بود که درست در عین تشنگى و در عین التهاب آن به دست آمد و چه بسا تشنگانى که از جام او سیراب شدند و چه بسا دیگر که بر اثر تلقینات دو ناگوار از استفاده آن محروم ماندند. او براى استقرار عدالت و قوام قسط در جامعه از هیچ کس کوششى فروگذار نکردند.

مبارزه عظیم و پر دامنه‏اى را پى افکنده بود، مبارزه علیه ظلم‏ها، تبعیض‏ها، تخدیرها، دین فروشى‏ها، نان خوردن از راه سحر و جاد و فحشاء و منکرات، مبارزه علیه تبعیضات نژادى و مزایاى طبقاتى مجعولات بى بند و بارى‏ها، عنایت الهى با او همراه بود و مى‏خواست درآن سرزمین محکوم به وحشت و پر از هیاهوى تمدنى غیر انسانى ملتى متمدن، انسانى و اسلامى پدید آید.

مرکز نهائى حیات، مشى و سیاست پیامبر اعظم (ص) در عمق دلهاى مردم بود و او  با استفاده از این قدرت فوق العاده توانست احکام خدائى را در جامعه جارى سازد و دلهاى بیگانه از خدا را با خدا آشنا سازد. اینکه او موفق شده بود قدر و منزلت مسلمین را بر کسرى‏ها و قیصرها برترى دهد بخاطر دمیدن روح عالى و حکمت علالى دراصحاب بود به یارانش روح شجاعت و شهامت دمید و مى‏فرمود به قدرتمندان دنیا چون شیران ننگرید بلکه آن‏ها را چون گربه و روباه بدانید و از آنان نترسید.

آنانکه در مکتب پیامبر (ص) پرورش یافته صحنه‏هاى پر افتخارى را از خود بر جاى گذاشتند، جاه و مقام، ثروت و مکتب، زن و فرزند، آسایش کلى و فراغ خواهى هم نتوانست آنان را از فداکارى و پایدارى و جانبازى در راه هدف و مکتب عزیزشان باز دارد.

ایشان در راه به ثمر رساندن ایده‏هاى خود سلاحى جز سلاح خدائى نداشت، نه کسى در آغاز کار بااو بود که همراهیش کند و نه اسلحه و ارتشى در اختیار داشت که راه را به روى او بگشایند. او فقط خدا را داشت و هم او برایش کافى بود.

بردبارى و تحملش در برابر مصائب که در راه خدا صورت مى‏گرفت و نیروى ایمان او توانست حوادث عظیم دوران رسالت را کوچک کند و او را به ادامه راهى که در نظر داشت وا دارد. راز موفقیت او خلوص و ارادت بى مانند در پیشگاه خدا بود و استقامت و بردبارى آن را همراهى مى‏کرد.

در پایان دوره حکومت کوتاهش بود که عدالت همه جا را فرا گرفته و تساوى حقوق انسانى در بین مردم جامعه رواج یافت. مردم خود را طلبکار آن چیز هایى مى‏دانستند که پیامبر از آنها به عنوان حى برایشان  یاد کرده بود.

• مقدمه 2
• چکیده مقاله 7
• تاریخچه زندگی پیامبر 10
• سوابق و پیشینه دین رسول خدا ( ص ) 16
• جنبه های الگویی حضرت محمد ( ص ) 19
• نگاهی به سیره اخلاقی پیامبر اعظم ( ص ) 23
• الگوی تربیتی پیامبر ( ص ) در زمینه اجتماع و خانواده 27
• الگوی تربیتی پیامبر ( ص ) در کانون خانواده 28
• حقوق متقابل زن و مرد در سیره نبوی 31
• تکریم کودکان در سیره پیامبر ( ص ) 33
• عظمت روحی پیامبر اعظم ( ص ) 37
• تواضع و فروتنی حضرت محمد ( ص ) 38
• پاکی و صفای وجود پیامبر اعظم ( ص ) 39
• سیره پیامبر اسلام ( ص ) در امر رهبری و قضاوت در جامعه اسلام 41
• سیره و عملکرد حضرت محمد ( ص )در بین مردم 42
• تشریح رهبری سیاسی پیامبر اعظم ( ص ) 46
• سیاست و شیوه دعوت اسلامی در سیره رسول خدا ( ص ) 49
• شیوه حاکمیت مکتب اسلام توسط حضرت محمد ( ص ) 57
• سو و جهت رهبری حضرت محمد ( ص ) 58
• روش کار و اقدامات حضرت محمد ( ص ) در رهبری 59
• روش اقدام حضرت محمد ( ص ) در تصمیم گیری 60
• قاطعیت حضرت محمد ( ص ) در تصمیم گیری 61
• سازش ناپذیری حضرت محمد ( ص ) در برابر ظلم 62
• خشونت و انگیزه جنگ های زمان پیامبر ( ص ) 63
• اعمال سیاست پیامبر اسلام ( ص ) و نقش آن در پیشرفت و گسترش اسلام 66
• کتابنامه یا منابع و ماخذ 69

منابع

1. دکتر قائمى – على   مشى و سیاست محمد(ص)   انتشارات امیرى
2. دکتر شریعتى – على   سیماى محمد( ص )
3. امام خمینى – روح ا…   ولایت فقیه در خصوص حکومت اسلامى
4. هیات علمى معاونت آموزشى نزاجا   دروس تاریخ تحلیلى اسلام   اداره ع.س.آجا
5. جعفریان   تاریخ سیاسى اسلام
6. سبحانى – جعفر   تاریخ سیاسى اسلام
7. رحمتى شهرضا – محمد   نغمه‏هاى عاشقى   انتشارات شاکر
8. حجه الاسلام حسینى – سید على اکبر   سلام بر خورشید – مجموعه 5 جلدى
9. قانع – احمدعلى   على انحطاط نماز از دیدگاه قرآن‏کریم   انتشارات سازمان تبلیغات اسلامى
10. علیخانى – على اکبر   توسعه سیاسى از دیدگاه امام على( ع )   انتشارات سازمان تبلیغات اسلامى
11. قوى دامغانى – سید رضا   نگرشى بر مدیریت اسلامى   انتشارات سازمان تبلیغات اسلامى
12. تاریخچه سیاسى اقتصادى صدر اسلام   انتشارات سازمان تبلیغات اسلامى
13. استادشهید مطهرى – سید مرتضى   سیرى در سیره نبوى   انتشارات صدرا
14. استاد شهید مطهرى – سید مرتضى   آشنایى با قرآن   انتشارات صدرا
15. استاد شهید مطهرى – سید مرتضى   پیامبر امّى   انتشارات صدرا
16. استاد شهید مطهرى – سید مرتضى   امامت و رهبرى   انتشارات صدرا
17. استادشهید مطهرى – سید مرتضى   تعلیم و تربیت در اسلام   انتشارات صدرا
18. استادشهید مطهرى – سید مرتضى   ختم نبوت   انتشارات صدرا
19. استادشهید مطهرى – سید مرتضى   نبوت   انتشارات صدرا
20.  رهبر – محمد تقى    سیاست و مدیریت در نهج البلاغه   انتشارات صدرا