ازدواج در دنیای معاصر و انگیزه های آن

خانواده یکی از ابتدا ی ترین اشکال شناخته شده زندگی اجتماعی انسان می باشد . که از بدو پیدایش انسان تاکنون وجود داشته است . کارکردهای مختلف خانواده و نقش اساسی آن در خانواده یکی از مهم ترین دلایل پیدایش و بقای آن از ابتدا تا به امروز می باشد . از این رو خانواده به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی است که دارای قدمت بسیار بوده و برای رفع اساسی ترین نیازهای انسان بوجود آمده است و کارکرد اساسی خانواده یعنی ادامه نسل انسان بوسیله ازدواج تامین می گردد. پس بدون تردید ازدواج یکی از مهم ترین پدیده های اجتماعی – زیستی و فرهنگی مربوط به جامعه و انسان محسوب می شود

امروزه وجود مسائل مختلف اجتماعی مخصوصا در شهرهای بزرگ پدیده ازدواج را به صورت امر پیچیده و مبهم در می آورد . که بعضا با مسائل و مشکلات بیشماری همراه می‌باشد . این وضعیت از یکسو منجر به تاخیر در ازدواج می گردد که پیامدهای اجتماعی مختلفی را مخصوصا در ابعاد منفی به دنبال دارد و از سوی دیگر وضعیت های مشکل زای ازدواج موجب تضعیف بنیان خانواده گردیده و معضل بزرگتری به نام طلاق را پیش می‌آورد. بنابراین مطالعه ازدواج و مسائل و مشکلات مربوط به ان در جهت دستیابی به قانونمندیهای اجتماعی به منظور تسهیل روابط اجتماعی و استواری بنیان خانواده ، توسعه بررسی و شناخت بیشتر در این زمینه را ضروری می سازد .

وجود جامعه ای سالم در درجه اول وابسته به نهادهای سالم با اصول و ضوابط و هنجارهای متناسب با نیازهای می باشد .

پرسش اساسی : تغییرات ازدواج در دنیای معاصر

پرسش های فرعی :

1. چگونگی ازدواج در ادیان مختلف
2. تفاوت ازدواج در ایران در دوران معاصر و گذشته
3. شیوه همسرگزینی در دوره معاصر چگونه است ؟
4. مشکلات ازدواج در دوران معاصر چیست ؟
5. چگونه یک ازدواج موفق داشته باشیم ؟
6. معیارهای همسرگزینی در دنیای معاصر چیست ؟

تعریف ازدواج:

ازدواج عبارت از فرایند علاقمندی، کشش جسمی، جنسی، روانی و به دنبال آن فراهم سازی شرایط اقتصادی، اجتماعی، علمی، شغلی، خانوادگی، شخصی دو جنس مخالف ( زن ومرد یا دختر و پسر) در جهت ایجاد یک زندگی مشترک توام با تفاهم، محبت، پویایی، زایندگی، و هدفمند که در راس آن بیشترین تاثیرات را مذهب و اعتقاد و دین دو طرف دارد.بنابراین در شکل تفکیک شده، ازدواج جنسی مطلق، مخصوص بهایم است ازدواج روانی مخصوص عشاق است و ازدواج اخلاقی مخصوص عرفا می باشد. شیعه واقعی همه اتصالات را باهم برقرار می کند. رابطه جنسی سالم د ارد، عبادت می کند در تصویر گناهان و حضور خداوند اشک می ریزد، با مردم در می آمیزد. تجارت می کند و توالد و تناسل را نیز برقرار مینماید.

ازدواج از دیدگاه حقوقی

در ایران با توجه به شیعه جعفری در اسلام ازدواج به دو نحو دائم و موقت میتواند صورت پذیرد. در مذهب جعفری آیین اسلام این دو ازدواج در پاره‌ای از آثار با هم یکی هستند و در برخی دگر اختلاف دارند، تفاوت اصلی و جوهری ازدواج موقت با ازدواج دائم در اینست که ازدواج موقت از لحاظ حدود و قیود آزاد است، یعنی وابسته به اراده و قرارداد طرفین است، حتی بودن آن نیز در حقیقت نوعی آزادی به‌طرفین می بخشد و زمان را در اختیار آنها قرار می‌دهد.

آنچه در درجه اول این دو را از هم متمایز می‌کند یکی این است که در ازدواج موقت زن و مرد تصمیم میگیرند بطور موقت باهم ازدواج کنند و پس از پایان مدت، اگر مایل بودند تمدید می‌کنند و اگر مایل نبودند از هم جدا می‌شوند.

دیگر اینکه از لحاظ شرایط، آزادی بیشتری دارند که بطور دلخواه بهر نحو که بخواهند پیمان می‌بندند مثلاً در ازدواج دائم مرد باید عهده دار مخارج روزانه و لباس و مسکن و احتیاجات دیگر زن از قبیل دارو و طبیب بشود، ولی در ازدواج موقت بستگی دارد بقرارداد آزادی که میان طرفین منعقد می‌گردد، ممکن است مرد نخواهد یا نتواند متحمل این مخارج بشود، یا زن نخواهد از پول مرد استفاده کند.

در ازدواج دائم، زن باید امر مرد را در حدود مصالح خانواده اطاعت کند، اما در ازدواج موقت بسته به قراردادی است که میان آنها منعقد میگردد.

در ازدواج دائم زن و شوهر از یکدیگر ارث می‌برند، اما در ازدواج موقت چنین نیست.

زن و مرد می‌توانند در ازدواج موقت شرط کنند که بهره برداری جنسی آنها محدود باشد و مثلاً آمیزشی صورت نگیرد.

ازدواج در ادیان و مذاهب

اسلام

از دیدگاه اسلام، ماهیت ازدواج یک قرارداد و پیمان با شرایطی ویژه‌است. ^[۵] و بسیار پسندیده و مطلوب است و از منظر فقه اسلامی، عملی مستحب و چه بسا مستحب موکد و در برخی موارد واجب شمرده می‌شود ^[۶] عفت و حیا از جملهٔ این صفات می‌باشند که یکی از راه‌های تامین این صفات و سجایا، ازدواج است. اسلام با تشریع ازدواج، مسیر رسیدن به عفت و حیا را هموار می‌سازد بدین صورت که ازدواج را بهترین و طبیعی‌ترین راه تامین نیازهای جنسی معرفی می‌کند. طبق قوانین اسلامی تنها خواندن صیغه عقد توسط زن و تایید توسط مرد صحیح است و الزامی به وجود شاهد یا نماینده دینی نیست.^[۷] البته می‌توان برای خواندن این جمله ^[۸] کسی را وکیل کرد که لازم هم نیست که نماینده دینی باشد.^[۹]

دین بهائی

ازدواج در بین بهائیان، اتحاد بین زن و مرد است و بهائیان به امر ازدواج تشویق شده‌اند. اما این ازدواج علاوه بر ارتباط جسمانی باید روحانی نیز باشد. هدف اصلی ازدواج، پرورش روح و ایجاد هماهنگی و وحدت بین دو شریک زندگی تعریف شده‌است. ^[۱۱] حداقل سن ازدواج پانزده سال تمام است. ^[۱۲]از بیان رضایت طرفین و پرداخت مهریه بهائی و خواندن آیه‌ای توسط زن و مرد که متن آن در کتاب اقدس ام‌الکتاب دین بهائی امده‌است و ثبت واقعه، امضای والدین و همچنین ۹ شاهد رسما آغاز می‌شود. ^[۱۳] باید توجه داشت که رضایت والدین دو طرف ازدواج نیز در امر بهائی از عناصر تحقق اقتران است. ^{[۱۴] [۱۵]}

دین مسیح

مسیحیان هنگام ازدواج متعهد می‌شوند که یکی شدن مرد و زن را نشانهٔ آشکاری برای محبت خدا به بشر و محبت مسیح به شاگردانش قرار دهند. به همین علت، مسیحیان ازدواج را التزام و تعهد در طول زندگی می‌شمارند و با طلاق و ازدواج مجدد در زمان حیات همسر مخالفند. ^[۱۹] اگرچه ازدواج در مسیحیت پدیده‌ای مقدس محسوب شده و سرّ عظیم نامیده می‌شود، اما در برابر آن دوری گزیدن از ازدواج امری پسندیده‌تر است. شخص مجرد، با تمام توان به خدمت خداوند می‌رسد و با کم‌کردن مشغله‌های دنیوی و زندگی، خود را شبیه عیسی می‌سازد. ^[۲۰]

دین یهود

در یهودیت، ازدواج به معنای کامل شدن و اوج رشد انسانی است. برپایه تعالیم یهود، یک زن بدون همسر و یک مرد بدون زن انسان‌هایی کامل نیستند و با ازدواج و پیوند زناشویی از شکل ناقص به وجودی کامل تبدیل می‌شوند.ازدواج در میان کلیمیان دارای مراسمی مخصوص با آداب مربوط به آن است که از آن‌جمله می‌توان به مهریه زن که کتوباه گفته می‌شود تا چاپاه، پارچه‌ای سفید و نماد روشنایی که بر روی چهار چوب از هر طرف و بر روی سر عروس و داماد قرار می‌گیرد و نماد خانه و زندگی جدید زوج جوان است یاد کرد.

تغییرات اجتماعی ازدواج

ازدواج برحسب ماهیت، نوع و انگیزه می‌تواند پیامدهای مثبت و منفی داشته باشد. لذا بررسی تغییرات اجتماعی آن حائز اهمیت می‌باشد. بدین لحاظ در این مجال ضمن ارائه نظریات جامعه‌شناسی خانواده و آثار سازنده ازدواج بر فرد، تغییرات کمّی و کیفی ازدواج در ایران بررسی شده است.

ازدواج میان همسایگان که معمولاً از لحاظ شغل، درآمد و سایر ویژگی‌های قشری مشابه هم هستند، بسیار متداول است، البته هر خانواده‌ای، در جامعه از طریق روابط اجتماعی که برای فرزندان خود ایجاد می‌کند، امکان ازدواج نامتجانس را کم و امکان ازدواج متجانس را زیاد می‌کند. (اعزازی، 1382: صص98-96)

ـ امروزه در جوامع اروپایی، میزان رشد جمعیت، روندی کاهشی دارد و صرف نظر از تنظیم خانواده، ازدواج در سنین بالا صورت می‌گیرد. واحد خانواده به طور متوسط دارای فرزند کمتری است.

ـ در جوامع غربی، شکل جدیدی از خانواده تحت عنوان همزیستی مشترک[xxv]، خارج از قالب ازدواج رسمی و قانونی، متداول و روندی افزایشی به خود گرفته است و نسبت ولادت‌های خارج از ازدواج‌های مشروع تا حد زیادی در جامعه غربی افزایش یافته که خود موجب ایجاد نوعی بحران در این جوامع شده است. (شیخی، 1382: صص 59 و 35)

راه های تداوم زندگی عاشقانه

به مرحله ای رسیده اید که فکر می کنید رابطه ی شما در حال جدی شدن است. یک ارتباط جدی شاید یکی از مراحل مهمی است که شما را هر چه بیشتر به نامزدی نزدیک خواهد کرد. البته ممکن است برخی از افراد تصور کنند که این مراحل جزء تشریفات و آداب و رسوم به شمار می روند. به هر حال تاکید ما در این مقاله بیشتر بر روی روابط “جدی” است. در این مرحله هر دو نفر باید سعی کنند تا بیشتر همدیگر را بشناسند. با این وجود علیرغم کارهای بسیار زیادی که طرفین می بایست در این دوران انجام دهند، زوجین برای حفظ دوام و بقای ارتباط می بایست یک سری مسائل حیاتی را نیز در نظر بگیرند. در این مقاله قصد داریم تا رموز برقراری یک ارتباط جدی را با شما در میان بگذاریم.

مهمترین عوامل توافق در ازدواج عبارتند از :

1. رشد عاطفی و فکری
2. تشابه علایق و طرز تفکر
3. تشابه مذهبی ( مسائل عینی مذهبی مد نظر است نه کلیات )
4. تشابه تحصیلی و طبقاتی
5.  تشابه طرز فکر نسبت به امور جنسی
6. تشابه علاقه به زندگی و سرعت عمل در کارها
7. رابطه با خانواده زن و شوهر

نتیجه گیری :

امروزه به دلیل آنکه ازدواج و همسرگزینی به شدت در حال تغییر و تحول است، این موضوع برای بسیاری از متفکرین به صورت مساله درآمده است. در جریان تغییرات اجتماعی، ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی تغییر می‌کند، بنابراین شیوه‌های همسرگزینی، همچنین انتظارات زن و شوهر و مناسبات آنها هم دگرگون خواهد شد.

البته در جوامعی نظیر ایران که هنجارهای خانوادگی بیشتر از سایر جوامع پابرجا هستند، خانواده به لحاظ شرایط ساختاری در امر ازدواج جوانان بی‌تاثیر نیست. در واقع از یکسو وضعیت خانواده‌های دختر و پسر، در مسائل مربوط به ازدواج جوانان موثر است و از سوی دیگر خانواده‌های نسل قبلی با انتقال جوهره و معنای اصلی خانواده به نسل جدید، عملاً به ایجاد یک سلول اجتماعی دیگر کمک می‌کنند.

امروزه مقولاتی نظیر، تحصیلات عمومی و عالی، دوره سربازی، جستجوی کار و … در جامعه جدید موجب پیدایش دوره‌ای شده است که پسران برای کسب صلاحیت‌های لازم در فرآیند ازدواج ناگزیر باید آن را سپری کنند و دختران به عنوان دوره انتظار، باید آن را پشت سر بگذرانند. همچنین پیدایش مرحله‌ای به عنوان نامزدی و نیز فعالانه شدن نقش دختران و پسران در مراحل گوناگون ازدواج موجب شده است تا دوران آشنایی، پدیدار گردد که دختران و پسران جوان در این دوره جهت انتخاب آزادانه و آگاهانه تحت نظارت خانواده‌ها با یکدیگر مذاکره می‌کنند، در صورتی که در گذشته صرفاً خانواده، اقوام و آشنایان، مذاکره کننده و تصمیم گیرنده اصلی بودند و جوانان در بسیاری از مراحل ازدواج نقشی منفعلانه داشتند و تمامی امور در مراحل تصمیم‌گیری و اجرا بر عهده خانواده و سایرین بود، اما امروزه زوج جوان محور تصمیم‌گیری‌ها در مراحل گوناگون ازدواج اعم از انتخاب همسر، چگونگی برگزاری مراسم و… می‌باشد و معمولاً خانواده‌ها به نظارت کلی اکتفا می‌کنند. که این نظارت در راستای همان شرایط اجتماعی و سازوکارهای فرهنگی است، به طوری‌که خانواده‌ها تجانس اجتماعی زوج جوان را از لحاظ طبقاتی، خانوادگی و اجتماعی در نظر می‌گیرند و سپس با توجه به میل و علاقه باطنی دختر و پسر نسبت به یکدیگر، مقدمات ازدواج را فراهم می‌کنند. البته این امکان هم وجود دارد که دختر و پسری، شخصاً همدیگر را انتخاب کرده و سپس رضایت خانواده‌های خود را جلب کنند. در جامعه سنتی، پسران پس از ازدواج، زندگی مشترک خود را در خانه پدری آغاز می‌کردند، اما در حال حاضر، زوج‌های جوان تمایل دارند در مسکن مستقل و جدا از خانه پدری بسر برند، به همین دلیل آنان امروزه برای آغاز زندگی مشترک با مشکل تهیه مسکن روبرو می‌شوند. همچنین زندگی در شرایط جدید جامعه سبب شده است تا میان فرآیند ازدواج دختران و پسران تفاوت‌هایی بروز نماید. (رضوی و دیگران،1381: ص129)

• مقدمه 1
• تعریف ازدواج 2
• ازدواج از دیدگاه حقوقی 3
• ازدواج در ادیان و مذاهب 6
• تغییرات اجتماعی ازدواج 9
• ازدواج در ایران گذشته و معاصر 11
• انگیزه های ازدواج و الگوی همسرگزینی 17
• الزامات ازدواج 21
• ازدواج از دیدگاه آسیب شناسی اجتماعی اسلام 22
• اهمیت ازدواج جوانان از دیدگاه آسیب شناسی اسلامی 23
• ازدواج عامل استقلال اقتصادی جوانان 24
• ازدواج و نامزدی در این دوران 27
• ازدواج و هنگامه های آن در عصر حاضر 33
• انگیزه های غلط ازدواج 37
• 7 راز ازدواج موفق 46
• راه های تداوم زندگی عاشقانه 51
• لزوم مشاوره قبل از ازدواج 60
• معیار انتخاب همسر 65
• مهمترین عوامل توافق در ازدواج 70
• خصوصیات لازم همسر آینده 74
• نتیجه گیری 78
• فهرست منابع 81

منابع

1. آزرمی سه‌سارمی، سعید: «میثاق مقدس»، نشر سازمان ملی جوانان، 1379.
2. اتحادیه، منصوره: «خاطرات تاج السلطنه»، نشر تاریخ ایران، 1362.
3. اعزازی، شهلا: «جامعه شناسی خانواده»، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، 1382.
4. بام، روزن: «خانواده به منزله ساختاری در مقابل جامعه»، ترجمه محمد صادق مهدی، نشر دانشگاهی، 1363.
5. پارسونز، تالکوت: «ساختار اجتماعی خانواده»، در مبانی و رشد جامعه‌شناسی، اثر: جی، اچ، آبراهام، ترجمه حسن پویان، انتشارات، چاپخش، 1363.
6. رضوی، نجما و دیگران: «بررسی وضعیت ازدواج جوانان»، گزارش ملی جوانان، نشر سازمان ملی جوانان، 1381.
7. شارون، جوئل: «ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی»، ترجمه منوچهر صبوری، 1379.
8. شیخی، محمد تقی: «جامعه‌شناسی زنان و خانواده»، انتشارات شرکت سهامی، 1382.
9. کوئن، بروس: «درآمدی بر جامعه‌شناسی»، ترجمه محسن ثلاثی، نشر فرهنگ معاصر، 1372.
10. گلدوست عارفی، عباس: «تنهایی، زنگ خطر تباهی»، روزنامه جام‌جم، 22/7/1382.
11. لطف‌آبادی، حسین: «روان‌شناسی رشد کاربردی نوجوانی و جوانی»، جلد اول، نشر سازمان ملی جوانان، 1379.
12. محبوبی منش، حسین: «بررسی وضعیت اعتیاد به مواد مخدر جوانان»، گزارش ملی جوانان، نشر سازمان ملی جوانان، 1381.
13. محسنی، منوچهر: «ازدواج و خانواده در ایران»، انتشارات آرون، 1382.
14. مصلحتی، حسین: «ازدواج و ازدواج درمانی»، نشر البرز، 1379.
15. مطهری، مرتضی: «نظام حقوق زن در اسلام»، انتشارات صدرا، 1357.
16. مقال، محمود: «روستای ما»، ترجمه توفیق. ه‍ . سبحانی، انتشارات سروش، 1368.
17. مهدوی، محمدصادق: «بررسی تطبیقی تغییرات ازدواج»، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1377.
18. ناک، استیون: «ازدواج در زندگی مردان»، ترجمه سعید غفاری، انتشارات گوهر کمال، 1382.
19. ـــــــــــ : «حیات اجتماعی زن در تاریخ، دفتر اول: قبل از اسلام»، دفتر پژوهش‌های فرهنگی وابسته به مراکز فرهنگی- سینمایی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1369.
20. ? Cavan, R.S/ “Marriage and family in the modern world”, Edition 30, by Thomas y. Crowell company, Inc, New York, 1998