مدیریت موفق و اثربخش

تاکنون برای مدیران وظایف گوناگونی شناخته شده است و هر یک از صاحبنظران رشته‌های مدیریت و علوم رفتاری نیز نسبت به دسته ‌ای از این وظایف توجه بیشتری نشان داده‌اند. در علوم مدیریت نسبت به وظایف خاص مدیران در زمینه برنامه‌ ریزی و سازماندهی تاکید می‌شود و در مباحث روان شناسی مدیریت ابعاد انسانی مورد توجه قرار می ‌گیرد. سازمانی را در نظر بگیرید که هر چند مدیر آن به همه وظایف خود عمل کرده، اما کارکنان سازمان افسرده، ناراضی و کم تحرک هستند . در این صورت آیا می ‌توان گفت مدیر بخش به وظایف اساسی خود عمل کرده است و این حالت های کارکنان مشکل دیگری است که باید در جای دیگری حل شود؟

از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سلامتی جسمی و روانی به همان اندازه مورد توجه مدیر قرار گیرد که تولید و بهره‌وری مورد تاکید است. در یک جامعه سالم مسئولیت سازمان ها منحصر به ارائه خدمات سودآوری از سوی کارکنان آن سازمان نیست و مدیریت اثربخش نیز بدون توجه و اعتقاد به سلامت روانی کارکنان حاصل نمی‌ شود. جامعه ‌ای را در نظر بگیرید که هر چند سازمان های آن با اتخاذ شیوه‌های گوناگون و با فراموش کردن ابعاد انسانی محیط کار به سطح تولید مورد نظر رسیده‌اند، اما کارکنان این سازمان ها عصبی ، مغموم ، ناراضی ، پرخاشگر ، بدبین و در انتظار فرصتی هستند تا پریشانی های روانی خود را با کم کاری ، ترور شخصیت یکدیگر ، ایجاد سوانح و حوادث به شیوه‌ای مخرب نشان دهند.

ویژگی های مدیران کارآمد

هر مدیر باید دارای ویژگی هایی باشد که اورا در خور و شایسته رهبری محیط آموزشی گرداند. . این توانمندی ها که به توانمندیهای رهبری موسوم است فرد را در بین سایر افراد متمایز نموده و او را قابل مراجعه ، اعتماد و اطمینان سازد .

مک موری (Mc Murray  ) ده ویژگی را برای یک رهبر موفق بر می شمرد که می تواند الگویی برای تمرین مدیریت و رهبری آموزشی به حساب آید :

1. استقلال فکر
2. اتکای به نفس
3. قضاوت درست
4. ابتکار
5. جامعیت فکر
6. پیش بینی احتمالات
7. داشتن نظم
8. منصف بودن
9. قاطعیت
10. رعایت اصول اخلاقی

صاحب نظران ویژگی های دیگری نیز برای مدیر آموزشی بر شمرده اند که در چهار موضوع مهارتهای مدیریتی ، مهارتهای بین فردی ، ارتباط و سایر جنبه های مهارتی در این مقاله مورد بررسی قرار می دهیم .

مهارت های مدیریتی

• تجزیه و تحلیل مسائل
• قضاوت
• توانایی سازمانی
• مصمم بودن

مهارت های بین فردی

• رهبری
• حساسیت
• تحمل فشار

ارتباط

• ارتباط شفاهی
• ارتباط کتبی

سایر جنبه های مهارتی

• علائق مختلف
• انگیزه شخصی
• ارزش های آموزشی

اعتماد به نفس و خودپنداری مثبت :

اعتماد به نفس یعنی اینکه فرد نسبت به توانایی ها و نقاط مثبت خود اطمینان داشته باشد  . فردی که اعتماد به نفس دارد ، خود را در انجام کارها و وظایفش توانا می یابد و با اطمینان بیشتری قدم های بعدی را برای حصول نتیجه بر میدارد . خودپنداری نیز در راستای اعتماد به نفس قرار می گیرد . اگر به فردی که در موضوعی استعداد دارد گفته شود که استعداد ندارد و آن فرد چنین ادعایی را بپذیرد ، از نظر پیشرفت تحصیلی و موفقیت در کارها دچار اشکال خواهد شد .

فردی که خود پنداری منفی دارد ، همواره زندگی و کارهایش با تردید ، دودلی و هیجان توام می شود که همه اینها محدود کننده توانایی های فرد و در نتیجه کند و یا متوقف کننده موفقیت است .

داشتن فلسفه روشن و اهداف بزرگ :

کسانی که از توانمندی رهبری برخوردارند ، معمولاًدارای فلسفه و جهان بینی روشنی هستند . آنها برای جهان خلقت ، پدیده های جهان و زندگی اهدافی قائل هستند و می دانند که هیچ چیز بدون هدف وجود ندارد . این افراد ، در زندگی فردی ، اجتماعی و سازمانی خود هدفمند هستند و همواره به اهداف خود آگاهی می باشد ، یک مدیر خوب آموزشی دلایل مدیر شدن خود را به خوبی می داند ، به وظایف خود آشناست و می تواند آینده روشنی برای مدرسه یا سیستم آموزشی خود ترسیم کند . این اهداف ممکن است، میان مدت و بلند مدت باشد .

مدیرانی که زمینه های رهبری در آنها وجود دارد ، ازاهداف کوچک و روزمره می گذرند و بیشتر بر اهداف بزرگ و بلند مدت تکیه دارند . معمولاً اهداف بزرگ ریشه در آینده دارند و هرچه هدف ، آینده عمیق تری را در بر بگیرد ، بزرگتر است . اهداف بزرگ به سادگی بدست نمی آید . برای رسیدن به اهداف بزرگ باید مقدار قابل ملاحظه ای از خطر و یا ریسک را پذیرفت .

قدرت تصمیم گیری و حل مسئله :

هر مدیر آموزشی مخصوصاً همه مدیران مدارس ، هر روز با مسائل و مشکلات زیادی روبرو می شوند که باید در مورد آنها تصمیم بگیرند . تصمیم گیری یعنی پیدا کردن یک راه حل مناسب برای مشکلی که مطرح شده است . برای دستیابی به یک راه حل مناسب یا بهینه باید از توان بررسی و مطالعه عوامل یا متغیرهای موجود در یک پدیده برخوردار بود . مدیر باید بتواند مراحل حل مسئله از تشخیص و تعریف تا پیدا کردن راه حل و به اجرا در آوردن تصمیم و ارزشیابی نتایج را بپیماید .

قدرت تصمیم گیری از یک طرف با ادراک عمومی و توان تجزیه و تحلیل فرد و از طرف دیگر به قدرت خلاقیت و ابتکار او بستگی دارد .مدیر آموزشی باید درباره هر مسئله ای از اطلاعات و آگاهی نسبتاً وسیعی برخوردار باشد تا بتواند علل و عوامل بوجود آورنده آن را تشخیص دهد . سپس با استفاده از نیروی ابتکار و خلاقیت خود و با تکیه بر واقعیات و عللی که شناخته است راههای مختلف حل مسئله را مورد بررسی قرار دهد و با در نظر گرفتن همه شرایط و مقایسه همه راه حلها اولویت راه حلها را تعیین و یک راه حل بهتر را برگزیند .

وقت شناسی ، نظم و سازماندهی :

شناخت زمان و ارزش دادن به وقت از ویژگی های مردان و زنان بزرگ است . چه بسا فرصت ها و زمانهای مناسب که به علت بی توجهی و یا غفلت از دست می رود . تشخیص درست و به موقع مشکلات ، حوادث و راه حل آنها از ضروریات مدیریت است . اساساً همان گونه که زندگی انسان از چرخه ها و دوره های خاص رفتاری شکل می گیرد ، تربیت نیز  که باید بر پایه این دوره ها اعمال گردد ، از اهمیت به سزایی برخوردار است ، شناخت زمان مناسب تربیت ، تصمیمات و رفتارهای تربیتی تضمین کننده موفقیت مربیان و مدیران آموزشی است .

پیش بینی زمان لازم برای انجام هر کار و تعیین الویت کارهای مختلف و انجام دادن هر کار در جای خود از ضروریات مدیریت آموزشی است . در بین انواع مدیریت ها ، مدیر آموزشی ، از نظر برنامه ریزی برای استفاده از زمان از حساسیت خاصی برخوردار است .

مدیر آموزشی ، از یک طرف باید بین همه امور ، نیروها و امکانات هماهنگی و نظم بوجود آورد تا رسیدن به اهداف تعلیم و تربیت میسر شود . هرگونه بی توجهی به نظم و هماهنگی ، به علت کثرت کارهای مدرسه و تعداد زیاد دانش آموزان انضباط بوجود آورد تا بتواند از اوقات خود در آینده بهره لازم را برده و افرادی برنامه ریز بار آیند ، اگر مدیر آموزشی نتواند این رسالت بزرگ را به انجام رساند ، جامعه نخواهد توانست از این نیروها بطور مناسب در آینده بهره بگیرد . اولین کسی که باید در محیط آموزشی زمان را بشناسد و منضبط باشد ، مدیر است .

لیاقت و شجاعت

کسی که شهامت لازم برای پای بندی و مقید بودن به هدف خود را دارد و هر سختی ای را برای رسیدن به آن تحمل می کند و پشتکار لازم برای تحمل هر نوع ناملایمی را دارد . می تواند تمام افکار خود را عملی کند و در حقیقت تفاوت زیادی بین فکر و عمل او وجود ندارد ، به دست گرفتن رهبری یک گروه یا شرکت برای این شخص ، یکی از ساده ترین کارهای دنیاست .

اگر در ذهن خود ، گمان می کنید که شجاع نیستید ، برای خود وقتی در نظر بگیرید و این تعریف ضعیف کننده ، بازدارنده و محدودکننده را هر چه سریع تر از ذهن خود پاک کنید ، اولین کار لازم تلفیق است . مانند یک هنرپیشه نقشی را ایفا کنید که در تصورات خود دوست دارید باشید ، با شهامت و شجاعت زیاد .

شجاعت پایه ی هرم صفات انسانی است ، زیرا این صفت تکیه گاه صفت های دیگر است .

تعداد افرادی که جسارت و شهامت آن را داشته باشند که برای تغییر شرایط خود قدم بردارند ، کم است ، خیلی کم یکی از اصلی ترین موانع صفت شجاعت ، غرور است ، غرور برای شجاعت یک چاقوی دو لبه است . گاهی اوقات غرور موجب می شود فرد تاب و تحمل شکست خود را نداشته باشد و به این ترتیب از هر نوع ریسک پرهیز می کنند . زمانی که غرور تبدیل به شخصیت می شود ، فرد برای حفظ و ارتقای شخصیت خود ، دست به ریسک های لازم جهت پیشرفت خود می زد و عاقلانه و در موارد نیاز مخاطره می کند . هر کجا که پیشرفتی چشمگیر را در شرکت یا سازمانی می بینیم ، می توانیم مطمئن باشیم که رهبر آن سازمان از شجاعت بسیار بهره مند است ، زیرا چنین پیشرفتی مستلزم گرفتن تصمیم های شجاعانه است . در بسیاری از موارد رهبران کارآمد هیچ نوع وجه مشترکی با همدیگر ندارند ، اما یک صفت هست که در همه ی آنها وجود دارد : آنها از خطر کردن نمی ترسند و همگی شجاعند . شجاعت یعنی بهتر انجام دادن کارها ، نه سرهم کردن و ماست مالی کردن آنها !

شجاعت به معنای احتیاط نکردن نیست . شجاعت یعنی انجام کاری که از آن می ترسیم . یعنی بیرون آمدن از فضای گنگ و رفتن به سوی قلمروهای جدید .

• مقدمه
• ویژگی های مدیران کارآمد
• الف ) مهارتهای مدیریتی
• تجزیه و تحلیل مسائل
• قضاوت
• توانایی سازمانی
• مصمم بودن
• ب ) مهارتهای بین فردی
• رهبری
• حساسیت
• تحمل فشار
• ج ) ارتباط
• د ) سایر جنبه های مهارتی
• نفوذ شخصی
• اعتماد به نفس و خودپنداری مثبت
• قابل اطمینان و اعتماد زیردستان بودن
• داشتن فلسفه روشن و اهداف بزرگ
• بصیرت و قدرت پیش بینی کنندگی
• قوه ابتکار و خلاقیت
• قدرت تصمیم گیری و حل مسئله
• اراده ، پشتکار و جدیت
• صبر و بردباری
• شجاعت
• وقت شناسی ، نظم و سازماندهی
• لیاقت و شجاعت
• نقش نخبگان در توسعه کشور
• منابع

منابع

1. رهبری و مدیریت آموزشی ، سید محمد میرکمالی ، 1383
2. مشارکت به چه معنی است ؟ ، محمد علی طوسی ، مجله مدیریت دولتی ، تابستان 1370