مدیریت نیروی انسانی (تفکر خلاق ، خلاقیت)

تفکر خلاق چیست ؟

ممکن است از خود بپرسید : چرا باید تفکر خلاق را یاد بگیریم . برای پاسخ به سئوال شما می خواهم ذهن شما را برگردانم به مواقعی که در زندگی تان احساس کرده اید به بن بست رسیده اید . زمان هایی که واقعاً مستاصل مانده اید و نمی دانسته اید چه باید بکنید . نمی دانسته اید راهی که به صلاحتان باشد کدام است . نمی دانسته اید با مشکل خود چگونه کنار بیایید . در این میان دنبال کسی می گشته اید که از او راه حل بخواهید و البته گاه با پیدا کردن راه حل خیالتان راحت می شده است . بعد با خود می گفته اید :

« راه ، چه جالب ، چرا به فکر خودم نرسید ؟ »

خلاقیت در واقع به جریان انداختن قوه تخیل و اندیشه و توانایی های فکری  است که به جریان افتادن در رویارویی با موانع فکری یا عملی خود را نشان می دهد .

فرد خلاق ، هم ایده های جدی می آفریند و هم ایده هایش را به عمل نزدیک می کند تا از آن نتیجه بگیرد . تا زمانی که فکر در ذهن باقی بماند تنها فکر است و به هیچ دردی نمی خورد چون اگر به عمل درنیاید چیزی در مسیر زندگی شما عوض نمی شود . دنیا پر است از افکار گوناگونی که به عمل در نیامده اند و به همین سبب فایده ای هم به صاحب فکر نرسانده اند .

ژول ورن روزی در افکار خود سفر به اعماق زمین را می پروراند ولی جایی نخوانده ام که خودش آن را به عمل درآورده باشد . او به سفر به دور دنیا در هشتاد روز فکر می کند ولی آن را در عمل پیاده نکرد به سفر هوایی و مسافرت به فضا می اندیشید ولی بعدها کسانی هواپیما را ساختند و اولین پرواز انسان را به نام خودشان ثبت کردند چون آن را به عمل درآوردند .

ادیسون به اختراع برق فکر کرد و آن را به عمل درآورد و استفاده اش را از این فکر برد و به دیگران هم استفاده رسانید . تفکر در تمام ادیان و فلسفه ها مورد ستایش بوده است ولی مهمتر از آن بر جریان عملی درآوردن تفکر است.

اگرخلاق نباشیم چه می شود ؟ زندگی مان نمی گذرد ؟ قطعاً می گذرد ولی نحوه گذشتن زندگی مان با زمانی که خلاق باشیم فرق می کند . شما می توانید یک عمر زندگی کنید بدون آنکه حتی یک بار فکر تازه و سازنده ای کرده باشید . ولی شما آنگاه احساس پویا بودن و زنده بودن و زندگی کردن می کنید که در زندگی خود و دیگران تاثیر بگذارید .

غنای زندگی ما در خلاقیت است . چرا ما را اشرف مخلوقات نامیده اند ، آیا به خاطر وجود عقلمان نبوده است ؟ عقلی که خلاقیت کند و پدیده های نو بیافریند . پس وظیفه و رسالت ما استفاده صحیح از این موهبت خدادادی است . مهمتر از همه باید شکرگزار خدایی باشید که این توان را در اختیارتان گذاشته است .

قدرت تفکر و نیروی منطق و استدلال ، مهمترین ابزاری است که انسان در برابر مشکلات زندگی و موانع پیشرفت و کمال در اختیار دارد .

این خطاست که فکر کنید فقط بعضی افراد ( نخبگان و هوشمندان ) استعداد خلاقیت دارند و دیگران چنین استعدادی را ندارند ، علم و تجربه ، هر دو ، ثابت کرده اند که تمام افراد با فراگیری مجموعه ای از دانش ها و مهارت ها خواهند توانست خلاق باشند و قوه درک و استدلال خود را در امور مختلف قوی تر کنند . اگر شما جزو گروهی هستید که خلاقیت کمتری در خود احساس می کنید احتمالاً یا راهکار آن را بلد نیستید و یا به آن عمل نکرده اید ، اگر بخواهید خلاق باشید ، قطعاً می توانید ، می گویند خواستن توانستن است . اما « خواستن ، توانستن است به شرط دانستن » باید راهکارها را یاد بگیرید و عمل کنید تا به خواسته خود برسید .

در واقع تفکر خلاق ، همان تفکر نقادانه است . یعنی تفکری که همه چیز را بررسی و ارزیابی و به اصطلاح نقد می کند و نتیجه این بررسی ها یافتن راهکاری جدید است که به خلق یک اثر می انجامد .

• با استفاده از تفکر نقادانه فرصت می یابید تا اطلاعات لازم برای تصمیم گیری درست را جمع آوری ، دسته بندی و تجزیه و تحلیل کنید .
• این مهارت شما را قادر می سازد تا واقعیت ها را دریابید و خودتان را اسیر حدس و گمان نکنید .
• قبل از آن که دست به عمل بزنید می توانید در مورد عواقب آن به مطالعه بپردازید و اطلاعات خود را کامل کنید . در نتیجه احتمال خطای خود را کاهش می دهید و جلو اشتباهات احتمالی شما گرفته می شود .
• مهارت تفکر نقادانه می تواند از آسیب های روانی – اجتماعی مثل دزدی ، اعتیاد فرار از منزل ، فرار از مدرسه ، بزهکاری ، خیانت و 000 پیشگیری کند .

موانع ذهنی تفکر خلاق

فکر و قضاوت ما ، مستقیماً وابسته به فشار خون و قوت اعصاب و عضلاتمان است .

« آلکسیس کارل »

سوء تفاهم ها : اولین مانع ذهنی ، سوء تفاهم هایی است که در ذهن شما وجود دارد . مثل این که « افراد باهوش ، متفکران خوبی هستند . پس چون من باهوش نیستم ، نمی توانم متفکر خوبی باشم »  هرکسی می تواند باهوش نباشد ولی متفکر باشد . شما هم با هر اندازه هوشی که دارید می توانید تفکر خلاق داشته باشید . این فن ، اکتسابی و قابل یادگیری است

تفکر همه یا هیچ : دومین مانع ذهنی آن است که فکر کنید فقط یک راه حل هست ولاغیر . این در واقع همان تفکر همه یا هیچ است . به راه حل های مختلف فکر کنید و یادداشت کنید .

تفکر منفی : سومین مانع ، تفکر یا ذهنیت منفی است .

ترس از شکست : چهارمین مانع ، پرهیز از خطر یا ترس از شکست است . ما عادت کرده ایم از چیزهایی که آنها را تجربه نکرده ایم می ترسیم . یکی از این چیزهای تجربه نشده همین تفکر جدید است . ما از فکرهای جدید می ترسیم چون نمی دانیم عواقب آنها چیست .

تفکر خشک و جدی : مانع پنجم این باور است که برای خلاقیت داشتن باید جدی و رسمی عمل کرد . در بسیاری از جوامع و فرهنگها افراد آموخته اند که جدی و رسمی باشند . اگر شما همیشه جدی باشید خلاقیت را از خود می گیرید .

تفاوت نظم و خلاقیت :

انسان های منظم کارها را با یک روال همیشگی و از پیش تنظیم شده اجرا می کنند ولی انسان های خلاق به دنبال روشهای جدیدی برای اجرای برنامه های خود هستند .

خلاقیت و حل خلاقانه مسئله

تا به حال مدل های زیادی برای فرآیند خلاقیت ارائه شده است اما در این بخش فقط به اولین مدل که پایه و اساس کلیه مدل هاست اکتفا می کنم .

مدل گراهام والاس 1962

این مدل که پایه و وجه مشترک بیشتر مدل های خلاقیت است فرآیند را در 4 مرحله خلاصه می کند :

• دوره آمادگی « Preparation »
• دوره خواب ( پرورش ) « incubation »
• دوره بصیرت ( روشنایی ) « insight »
• دوره آزمایش و ارزش گذاری «validation »

دمیدن روح خلاقیت در کارمندان :

فرض کنیم شما مدیر یک قست در یک شرکت هستید . چکار باید بکنید تا کارمندان شما خلاقیت بیشتری از خود بروز بدهند ؟

اول اینکه باید مطمئن باشید که آنها روی کار خودشان تسلط کافی دارند . برای اینکار باید برای آنها دوره های آموزشی در نظر بگیرید و کار بکنید که دانش و مهارت آنها همواره به روز باشد . بعدش باید به خودتان نگاه کنید و ببینید تاچه حد نگرشتان به سمت متفاوت انجام دادن کارهاست .

چند نکته درباره خلاقیت مدیران

• در انجام کارها روی شیوه ای خاص تاکید نکنید . شاید کسی بتواند از مسیرکوتاه تر و بهتری شما را به مقصد برساند .
• توجه داشته باشید دانش و تجربه ، هیچ کدام به تنهایی رهگشا نیستند ، مثل اکسیژن و هیدروژن که از ترکیب معینی از آنها هوای تنفس ما تامین می شود می توان با آمیختن دانش و تجربه ، راهکارهای حیاتی و استثنایی خلق کرد .
• از هر فرصتی برای استخدام و به کارگیری افراد برجسته استفاده کنید .
• به خاطر داشته باشید رعایت استانداردهای محیط کار در کارایی کارمندان موثر است .
• با فرق گذاشتن بیهوده بین افراد گروه ، انگیزه کاری آنها را از بین نبرید .
• از مشورت و نظرخواهی با نیروی جوان ابایی نداشته باشید .
• با رفتارهای ضد و نقیض ، اعتماد زیردستان را از خود سلب نکنید .
• در به وجود آوردن فضای رقابتی سالم ، کوشا باشید .
• برای ارتقای سطح دانش کارمندان و افزایش بهره وری آنان ، کلاس های آموزشی ترتیب دهید و از لوازم کمک آموزشی بهره گیرید .

خلاقیت مدیران

هر مدیری باید خلاقیت داشته باشد . تداوم حیات سازمان ها به بهسازی آنها بستگی دارد . بهسازی سازمان ها از طریق هماهنگ کردن اهداف با وضعیت روز و اصلاح و بهبود روش های حصول این اهداف انجام می شود .

مدیریت موفق و موثر

مدیریت موفق و موثر عبارت است از : کسب اهداف سازمانی یا چیزی بیش از آن . « ویلیام جیمز » با تحقیقی که در باره انگیزش انجام داد ، به این نتیجه رسید که کارکنان ساعتی ، تقریباً با میزان کاری در حدود 20 الی 30 درصد توانایی شان می توانستند شغل خود را حفظ کنند و اخراج نشوند . این تحقیق همچنین نشان داد که اگر کارکنان ، انگیزش بیشتری داشته باشند تقریباً با 80 الی 90 درصد توانایی خود ، کار می کنند . مدیری که بتواند حداقل کار مورد قبول را با استفاده از امکانات مدیری مانند : توبیخ ، کسر حقوق ، و 000 فراهم سازد ، مدیر موفق نامیده می شود .

• تفکر خلاق چیست ؟
• موانع ذهنی تفکر خلاق چیست ؟
• خلاقیت و حل خلاقانه مسئله
• دمیدن روح خلاقیت در کارمندان
• خلاقیت مدیران
• خصوصیات افراد خلاق
• تکنیک های خلاقیت گروهی

منابع

1. مهارت تفکر خلاق و نقادانه – دکتر مهدی فتحی
2. تکنیک های خلاقیت فردی و گروهی – جلیل صمد آقایی