انگل شناسی و اهمیت آن ها

انگل شناسی علم پرداختن به موجودات زنده ای است که برای به دست آوردن غذا، به طور موقت یا دائم در سطح خارجی یا داخل بدن موجودات زنده دیگر زندگی می کنند. این علم همچنین به رابطه این موجودات به میزبانان خود می پردازد.

دامنه وسیع علم انگل شناسی از ماکرو اکولوژیکی تا میکرو اکولوژیکی و بیوشیمیایی و بهداشت عمومی ، جغرافیا ، علوم اجتماعی و اقتصادی و علوم مرتبط با آنها را شامل می شود. در سالهای اخیر سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که شش بیماری مهم انسانی در جهان منتشر است . پنج بیماری از این شش بیماری انگلی است که عبارتند از: شیستوزومیازیس، مالاریا ، فیلاریازیس ، تریپانوزومیازیس آفریقایی و لیشمانیازیس. بیماری شش نیز جذام است که عامل باکتریایی دارد. در نتیجه انگل شناسی پزشکی دربین شاخه های علوم پزشکی و دانشمندان علوم پزشکی اهمیت زیادی پیدا کرده است . انگل شناسی از نظر رشد و توسعه علوم به ویژه کاربردهای طبی ، دامپزشکی ، کشاورزی و صنایع غذایی اهمیت زیادی دارد. بنابراین روشن است که آشنایی با زندگی انگلی و انگلها ، نه تنها از نقطه نظر رشد و توسعه علوم ، بلکه از نظر کاربردهای علمی آن نیز بسیار مهم است.

جنبه های زندگی انگلی :

چهره واقعی زندگی انگلی غالبا قابل لمس ودرک نیست، زیرا روابط بین انگلها ومیزبان آنها بسیار پیچیده است. انگل شناسی درواقع یکی از چهار جنبه مختلف از سیمبیوزیس است.

سیمبیوزیس : هرحیوان ، گیاه ویا موجود زنده اولیه ای آغازیان یا ( پروتیستا) که بخشی یا تمام زندگی خود را به همراه موجود دیگر ازجنس دیگری می گذارند، را یک سیمبیونت یا سیمبیوت می نامند. چهار شکل از سین بیوتیک شناخته شده است . اگرچه خط تفکیک بین آنها کاملا دقیق نیست . به ویژه انواع اشکال سیمبیوزیس که شناخته شده اند، فورزیس ، کامنسالیسم ، پارازیتیسم و موچوآلیسم می باشد.

فورزیس : هیچ نوع وابستگی ازنظر متابولیکی ویا غیر از آن بین آنها وجود ندارد . نمونه این نوع زندگی انتقال باکتریها توسط اتصال به پای حشرات است . اگرچه پرواز حشره ازجایی به جای دیگر به انتقال منجر می شود ، ولی هیچ اجباری دراین ارتباط ازدوطرف نیست واصولا یک نوع رابطه اتفاقی است.

کامنسالیسم : یک مثال دراین مورد درشرایط محیطی دریایی ، رابطه بین آمفی پریون پرکولا یا کنتروکاپروس آکوله آتوس با شقایق دریایی . ماهی دربین خارهای شقایق دریایی زندگی می کند ،درحالی که هیچ نوع آزاری ازسوی میزبان نمی بیند. با توجه به اینکه ترشحات ماهی باعث حفاظت درمقابل نما توسیتهای میزبان می شود. این لایه حفاظتی که ماهی ایجاد می کند ، فقط پس از ورود و خو گرفتن اولیه ماهی است . پس از ورود ماهی به درون خارهای شقایق دریایی ، این عمل حفاظتی نیز انجام شده ، ماهی ازآسیب ماهی خوارها به خاطر وجود نما توسیتهای میزبان محفوظ می ماند. علاوه بر محافظت، ماهی از غذای میزبان نیز برخوردار می شود.

پارازیتیسم : پارازیتیسم عبارتست از نوعی زندگی اجباری دو موجود با هم که انگل کوچکتر است واز جنبه متابولیکی با میزبان رابطه دارد. این رابطه ممکن است دائمی باشد. مثلا کرمهای پهن نواری که در روده پستانداران دیده می شوند. یا ممکن است موقتی باشد. مانند پشه ها ، ککها یا کنهای خونخوار گفته می شود که پارازیتیسم که رابطه اجباری است، زیرا انگل به طور معمول نمی تواند بدون ارتباط وتماس با میزبان خود باقی بماند .

انگلهای خونخوار مانند کنه ها ، ککها وپشه ها ازنمونه های اولیه خونخواری مستقیم از میزبان هستند . چون ارتباط بین انگل ومیزبانش عموما شامل تماس میزبان با مواد آنتی ژنی انگل است ، خواه ناخواه این مولکولها با بدنه انگل (آنتی ژنهای سوماتیک) یا ترشحات یا مواد دفعی انگل ( آنتی ژنهای متابولیک) مقایسه می شوند. آنتی بادیها معمولا توسط میزبان در واکنش به انگل تولید می شوند. بنابراین برعکس فورزیس و کامنسالیسم زندگی انگلی علاوه بر وابستگی متابولیک در بخشی از انگل ، عموما شامل پاسخهای میزبان دربرابر بخش دیگری از انگل می باشد.

موچوآلیسم : نمونه معروف این نوع زندگی گلسنگها هستند که ترکیبی از قارچها وآلگها هستند. درطی این ارتباط ، آلگها مقدار زیادی ترکیبات عالی تولید می کنند که این مواد توسط قارچها مصرف می شوند. در حالی که قارچها نیز آب ومواد معدنی مورد نیاز آلگها را تولید می کنند . آنها را از خشک شدن خطر نور شدید محافظت می کنند . نمونه دیگر موچوآلیسم رابطه برخی از تاژکداران موجود در روده موریانه های چوب خوار است.

رابطه انگلها با میزبان :  

انگلها به اشکال مختلفی با میزبان خود رابطه برقرار می کنند که می توان انگل اجباری یا اختیاری ، موقتی یا دائمی ، خارجی یا داخلی ، اتفاقی یا سرگردان ، بیماری زا یا غیر بیماری زا وزئونوزرا را نام برد.

به علاوه میزبانها نیز اشکال مختلفی دارند. از جمله میزبان واسط یا نهایی ، ناقل مکانیکی یا ناقل ترانسفور ،مخزن و بالاخره هایپرپارازیتیسم را ذکر کرد وبرخی از سیمبیونتها نیز رابطه استفاده متقابل تحت عنوان نظافتچی و نیازمند حفاظت با یکدیگر برقرار می کنند. به طور مثال در محیط های دریایی ، برخی از انواع ماهیان وسخت پوستان وظیفه پاک کردن بدن گونه های بزرگتر را به عهده می گیرند. این عقیده وجود دارد که منفعت حاصل از این کار دو طرفه است و انواع مختلف دارای این زندگی هستند. از جمله تمساح با مرغ مصری ، گاوهای اهلی با مرغ ماهیخوار و کرگدن با پرندگان کنه خوار.

عفونت و بیماری انگلی :

انتقال انگلهای مستلزم وجود سه عامل است: یک منبع عفونت ، یک راه انتقال و وجود یک میزبان حساس . برایند ترکیب عوامل فوق ، تعیین کننده شیوع انگل در یک زمان و مکان معین است.راههایی که انگل به وسیله آنها ازمنبع اولیه به میزبان حساس می رسد متفاوت است. شانس بروز عفونت در شرایط محیطی که درآن انگل بتواند خارج از مواد دفعی زندگی کند ونیز در شرایط فقدان بهداشت فردی و اجتماعی افزایش می یابد. انسان مبتلا به عفونت انگلی می تواند به اشکال زیر عمل نماید .

• تنها به عنوان میزبان انگل
• همراه با دیگر حیوانات به عنوان میزبان اصلی
• به عنوان میزبان تصادفی همراه با یک یا چند حیوان به عنوان میزبانهای اصلی .

علاوه بر لزوم سازگار بودن طبیعی انگل با میزبان خود، سهولت انتقال انگل بستگی به عادات و تجمع گروهی ونیز مقاومت میزبان دارد.

زندگی انگلی

زندگی انگلی ( زندگی مشترک یا سیمبیوزیس)

هرحیوان، گیاه یا موجود زنده اولیه ای ( آغازیان = پروتیستا ) که بخشی یا تمام زندگی خود را به همراه موجود دیگر از جنس دیگری را می گذراند و یک سیمبونت یا سیمبیوت می نامند.

انگل شناسی در واقع یکی از چهار جنبه مختلف از سیمبیوزیس است . در فورزیس (رابطه مکانیکی حمل کردن موجود کوچکتر توسط موجود بزرگتر) – کومنسالیسم (بهره وری مشترک وجود از یک ماده غذایی (پناه گرفتن ) از یکدیگر) – پارازیتیسم در زندگی اجباری  دائم یا موقت موجود کوچکتر با موجود بزرگتر یعنی میزبان- موچوآلیسم ( وابستگی متابولیک دو موجود که گاهی به حیات آنها وابسته است مورد نظر است) .

انگلها با اشکال مختلفی با میزبان خود رابطه برقرار می کنند که می توان انگل اجباری یا اختیاری – موقتی یا دائمی – خارجی یا داخلی – اتفاقی یا سرگردان – بیماری زا یا غیر بیماری زا وزئو نوزا را نام برد. به علاوه میزبانها نیز اشکال مختلفی دارند ازجمله میزبان واسط یا نهایی- ناقل مکانیکی یا ناقل ترانسفور – مخزن وبالاخره هایپرپارازیتیسم را می توان نام برد.

تاریخچه رشد و تکامل انگلها

در مورد خاستگاه انگلها از اجداد آزادزی همه نظریات توافق دارند که انگلها به طور اتفاقی وارد بدن میزبان شده پس از انجام موتاسیونهای مختلف برای محیط جدید سازش یافته واین سازشها یکباره حاصل شده و تطابق اولیه درحد یک عنصر سپس سایر عوامل و در نهایت به تغییر مسیر زندگی آنها منجر شده است. مقایسه انگلها با هم خانواده های آزاد آنها از نظر نقص در دستگاهها از جمله دستگاه گوارش نشان دهنده حد مشترک آنهاست . تعداد بیشتر میزبانها نشان دهنده تکامل زیستی بیشتر انگل است.

نقش و تاثیر در زندگی

آشنایی با زندگی انگلی و انگلها نه تنها از نقطه نظر رشد و توسعه علوم بلکه از نظر کاربردهای علمی ان بسیار مهم است. در سالهای اخیر سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که شش بیماری مهم انسانی در جهان منتشر است. پنج بیماری از شش بیماری از نوع انگلی است. در نتیجه انگل شناسی پزشکی در بین شاخه های علوم پزشکی اهمیت زیادی پیدا کرده است. همچنین با پیشرفتهای روز افزون علوم دریایی، تولید و تکثیر انواع غذاهای دریایی مانند میگو و ماهی که یکی از مهمترین منابع غذایی برای مردم دنیاست نیاز به شناسایی و کنترل انگلها دارند.

شناسایی انگل:

انگل به دو شکل سیست(کیسه ای )که حالت آلوده کننده آمیب بوده ونیز به شکل متحرک که حالت مهاجم و عفونی آمیب است وجود دارد.شکل متحرک توانایی اتوده کردن انسان را ندارد و خیلی زود در محیط بیرون از بدن نابود می شود.عفونت از راه اب و خوراک آلوده،سبزیجات نشسته یا از طریق دست فرد آلوده به دیگری منتقل می شود.مگس نیز در انتقال آلودگی از مدفوع به مواد خوراکی نقش مهمی را ایفا می کند.

این انگل بر خلاف ژیاردیا در کودکان بسیار کم بوده ،بیشتر در بزرگسالان دیده می شود.هنگامی که شکل کیسه ای آمیب (سیست)وارد بدن می شود،پس از گذشتن از معده،در روده تبدیل به شکل متحرک و مهاجم می شود.انگل مهاجم و عفونی می تواند زخمی کوزه مانند را در پوشش روده پدید اورده،از انجا خود را به جگر یا دیگر دستگاههای درونی بدن برساند.

اهمیت بهداشتی انگلها :

زئو نوز عبارت است از بیماریها و یا عفونت هایی که عامل بیماری زای آنها بطور طبیعی حیوانات مهره دار در انسان انتقال پیدا می کند . زئونوزها از سه نظر مهم هستند :

1. از نظر تاثیر در بهداشت انسان ، به صورت ایجاد بیماریهای تک گیر یا بومی یا همه گیر .
2. از نظر تاثیر در بهداشت حیوان از نظر بیماریها .
3. از نظر اقتصادی .

عوامل ایجاد کننده بیماریها زئونوز  عبارت باکتریها ، ویروسها ، قارچها و انگلها هستند .

بیماریهای انگلی:

بیماریهای انگلی عبارتست از ورود یک عامل خارجی به عنوان یک عامل بیماری زا که وارد بدن می شود از طریق غذا یا آب یا آلودگی از طریق یک فرد آلوده دیگر می باشد.

انگل یا پارازیت به موجودی اطلاق می شود که بر روی و یا در درون موجود زنده دیگری مستقر شده وبرای رشد و تکثیر خود از محیط مناسب مواد غذایی موجود میزبان استفاده میکند.لزومی هم ندارد که انگل به میزبان خود آسیب برساند گاهی هم به صورت مسالمت امیز زندگی می کنند. به هر حال خاصیت انگلی این است که بیماری زایی داشته باشد و خاصیت میزبان هم دفاع از خود است .از جمله خاصیت انگل عبارت است از : عفونی کردن، تهاجم، آسیب زایی و سم زدایی. اگر انگل بتواند به میزبان خود آسیب کافی برساند تغییراتی در بدن میزبان بوجود خواهد آمد که تظاهرات ان به صورت بیماری خودنمایی می کند.

• مقدمه 1
• رابطه انگلها با میزبان 3
• زندگی انگلی 5
• طبقه بندی انگلها 6
• مراحل زندگی انگلی 6
• رودولف لو کارت پدر انگل شناسی 8
• شناسایی ژنوم شیستوزوما 9
• آمیب انگل تک یاخته ای 10
• داروهای ضد کرم و انگل 11
• ضرورت پیشگیری از بیماریهای انگلی 15
• اهمیت بهداشتی انگلها 17
• انواع کرم 18
• کرم کدو 22
• آلودگی به کرمهای گرد روده ای در ایران 25
• بیماریهای انگلی 27
• کرم کبد 31
• آنتی بادی 34
• منشا میکرو ارگانیسمها 37
• توکسوپلاسموز 40
• مقاومت انگلی مالاریا 44
• منابع وماخذ 46

منابع

1. بیماریهای انگلی- لاله سروریان- جهاد دانشگاهی 1380
2. دامپزشکی نوین- دکتر امیر بهادریان- انتشارات نوید 1378
3. مجله پزشکی Academic Medicine مورخه 17/08/2002
4. خوراک درمانی- زینب حمیدی- نشر شفیع-1377
5. بررسی دستگاه گوارش- پروفسور جی هاوکی- مترجم دکتر محمد معمار زاده 1382