تاثیر اضطراب در یادگیری دانش آموزان

اضطراب یکی از رایج ترین اختلالات در بین دانش ­آموزان است که می­ توان به عنوان ریشه بعضی از مشکلات از آن نام برد. بسیار شنیده ایم که کودکان به دلیل اضطراب به مدرسه نرفته اند. یا اضطراب از امتحان باعث افت درسی آنها شده است یا یک اضطراب اجتماعی به کناره گیری آنان انجامیده است ، کم نیستند دانش آموزانی که حتی یک کلمه سرکلاس حرف نمی­زنند. و یا در یک بازی دسته جمعی شرکت نمی کنند ، اگر به همه این رفتارها توجه کنیم ریشه ای از اضطراب را در آنها می بینیم ، قرن بیستم را قرن ” اضطراب” نامیده اند. در جوامع صنعتی انسانها دائماً در معرض حوادث گوناگون قرار دارند و نگران حال و آینده خود هستند به عبارت دیگر زندگی مدرن امروزی با پیچیدگی خاص خود شرایط زیستی بشر را تغییر داده و موجب شده است تا آدمی شیوه زندگی گذشته را رها کند و برای سازگاری با شرایط جدید تلاش نماید. کودکان و نوجوانان که بیش از هر گروه دیگر در معرض خطر روزافزون ناشی از اضطراب قرار گرفته­اند. اثر آن را می­توان در رفتارهای اجتماعی و فعالیتهای ذهنی آنها مشاهده کرد ، در یادگیریهای کلامی نوجوانان مضطرب پاسخ های نامربوط و نامفهوم می­دهند و هر قدر مطلب مورد یادگیری دشوارتر باشد این نوع پاسخها شدت زیادتر می خواهند داشت گاه حتی صدای و تکلم او را نیز تحت تاثیر قرار می­دهد بدیهی است که اضطراب در نوجوانان مزاحمت بیشتری ایجاد خواهد کرد (عظیمی- 1363).

اساساً خانواده ، مدرسه و جامعه، سه عامل مهم در بروز و ظهور اختلالات رفتاری در افراد محسوب می­ شوند. محیط زندگی ، طرز رفتار اطرافیان ، تصویرهایی را در ذهن نوجوان به جای می­گذارد. که ممکن است اثرات مطلوب و نامطلوب آن در تمام مدت زندگی باقی بماند و نتایج آن هم تنها به خود فرد منتهی نمی­ شود. بلکه در چگونگی روابط او با افراد دیگر هم تاثیر می گذارد ، علمای امر تعلیم و تربیت در مورد نقش مدرسه و نوع نگرش دانش آموزان به محیط مدرسه و اهمیت تاثیر نوع روابط بین دانش آموزان و مربیان ، معتقدند که هرگاه نوجوان از اعتماد به نفس ، آرامش درون ، صفای قلب و نگرش مثبت به مربی خود ، برخوردار است آموزش نیز برایش لذت بخش خواهد بود و بالعکس ، موجب اضطراب و دلهره و مدرسه گریزی وی می ­گردد.

تعریف و بیان مسئله :

اضطراب در یادگیری نقش مهمی دارد. اضطراب ، ذکاوت و هوش انسانی را فعال می­کند و راه حل مستحکمی برای تمرکز و رسیدن به نتیجه و پاداش رضایت بخش است. ناراحتی ناشی از اضطراب متوسط ، ما را وادار می­کند تا راههای مختلف دوری از اضطراب را کشف کنیم و این فی نفسه یک فرآیند یادگیری است. با وجود این بین اضطراب و یادگیری ارتباطی پیچیده وجود دارد. افزایش اضطراب تا میزان معینی ، محرکی است برای بالابردن یادگیری ، ولی پس از این میزان معین افزایش اضطراب باعث کاهش دریادگیری می­شود و اگر میزان اضطراب بازهم افزایش یابد ، باعث عدم وجود محرک یادگیری شده و به ایجاد خطر بیشتر در خطاها و اشتباهات منجر خواهد شد. این موضوع بدان معنی است که یک سطح مطلوبی از اضطراب برای یادگیری بهینه وجود دارد ، که پس از این سطح افزایش اضطراب نتیجه معکوس داده و ضد سازنده است.

اضطراب بسیار کم مساوی است با رخ ندادن چیزی و اضطراب بسیار زیاد مساوی است با اشتباه کردن.

در مورد هر فردی سطح مطلوب اضطراب از زمانی به زمان دیگر و از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر می یابد ، این تفاوت ناشی از تجارب قبلی یادگیری است که میتواند فرد را به مقدار زیاد یا کم اضطراب ، حساس کند. (راس. میچل)[1]

(ارمنست- ر- هیلگارد) گاهی اضطراب را مقدم بر هر چیز و یک حالت ترس و نگرانی و ناراحتی می­داند.

اضطراب با ترس ارتباط نزدیک دارد اما ترسی است که گاهی در مقابل امر مبهم به وجود می­آید و زمانی موضوع معینی ندارد. خلاصه می­توان گفت اضطراب گاهی به معنای ترس مبهم است و گاهی به معنای یک ترس مبهم محدود نیز استعمال می­شود و آن ترس از ناامنی است. اضطراب در این معنی جنبه اجتماعی دارد و از لحاظ منشاء امری است اجتماعی که از کودکی شروع می­شود ، محرومیت از محبت یا غفلت والدین از این لحاظ و فقدان محبت در کودک احساس ناامنی به وجود  می آورد ، در دوره بالاتر در موقع حمله و تعرض ، موقعی که در معرض آسیب بدنی قرار می­گیرد و از این که در انجام کارها متکی به والدین است دچار اضطراب و ناراحتی می­شود. شریعتمداری- 1369)[2]

در این پژوهش نیز از آنجا که تصور می ­شود دانش ­آموزان تیزهوش با توجه به ویژگیها و تفاوتهایی که در بعضی از زمینه­ ها به ویژه درسی با دانش­ آموزان عادی دارند بر آن شدیم تا ببینیم که آیا از نظر وجود اضطراب و میزان آن در یادگیری در دو گروه دانش ­آموزان تیزهوش و عادی در دوره راهنمایی تفاوت معناداری وجود دارد ؟

لذا این سئوالات مدنظر است :

• آیا در بین دانش ­آموزان دختر تیزهوش و عادی از نظر اضطراب در مقطع راهنمایی تفاوت معناداری وجود دارد ؟
• آیا بین دانش آموزان دختر عادی و تیزهوش در پایه­ های مختلف تحصیلی (دوره راهنمایی) تفاوت معناداری وجود دارد؟

اهمیت و ضرورت تحقیق :

از آنجا که سن نوجوانی مخصوصاً دوره راهنمایی تحصیلی یکی از بحرانی ترین مرحله از زندگی هر نوجوان است لذا باید بر آن باشیم تا خصوصیات فردی در نوجوان را در این دوره از زندگی او بدقت بشناسیم و درباره آن تحقیق کنیم تا در برخورد و روبرو شدن با نوجوانان که این برهه بسیار حساس زندگی خود را می­گذرانند هوشیارانه و با اطلاع کافی عمل نماییم.

از طرفی وجود اضطراب در نوجوانان اگر از حد متوسط آن بالاتر رود باعث می­شود که روی یادگیری و پیشرفت تحصیلی آنها تاثیر گذارد و باعث به وجود آمدن پیامدهای ناگوار و گاهی غیرقابل جبران می­گردد.

این پیامدها ممکن است به اشکال گوناگون مانند : خلق و خوی نامناسب – بدبینی- زودرنجی- نارضایتی- احساس گناه- نفرت از خود- اتهام به خود- گوشه­ گیری از اجتماع – بی تصمیمی و مشکلات در تصمیم­ گیری- اختلال در خواب و خوراک- بی اشتهایی و اشتغالات ذهنی بروز کند.

این موارد که ذکر گردید می­تواند موانعی در سر راه پیشرفت نوجوان باشد. لذا شناخت انواع اضطراب­ها و نگرانی­ها ، انسان را بدنبال راههای مقابله با آن راهنمایی خواهد کرد.

در این تحقیق به دنبال آن هستیم که عواملی را که باعث بروز اضطراب در دختران دانش آموز دوره راهنمایی  می ­شود را بیابیم و از آنجا که دانش ­آموزان تیزهوش و بااستعداد از بسیاری جنبه های ذهنی و فکری با همسالان عادی خودشان تمایزاتی دارند در این زمینه یعنی اضطراب تفاوت آن را در این دو گروه از دانش ­آموزان مورد بررسی قرار دهیم.

اهداف تحقیق

اضطراب اثرات نامطلوب زیادی بر پیشرفت تحصیلی ، سلامت روانی و کارکرد دانش آموزان دارد ، دانش ­آموز در حالت اضطراب اعتماد به نفس و آرامش خود را از دست می­دهد. دانش ­آموزان بی­خیال و خونسرد می توانند مقدار زیادی فشار عصبی را قبل از این که به حد اضطراب بر سند تحمل می­کنند. اما برخی که احتمالاً حساس­تر بوده و دارای قوه تخیل قوی­تر هستند ، بیشتر از خود واکنش نشان می­دهند ، سریع­تر مضطرب و پریشان شده و میزان اضطراب آنها نیز بیشتر خواهد شد.

یکی از اهمیت­های این تحقیق در مورد اثری است که ” اضطراب” می­تواند بر روی یادگیری و نهایتاً ” پیشرفت تحصیلی” داشته باشد. از طرف دیگر اولیاء و مربیان می­خواهند بدانند که چه عواملی کنجکاوی دانش­آموزان را برای ” یادگیری” برمی­انگیزند ، و چه مسائلی بر سر راه پیشرفت آنها ” مانع” ایجاد  می­کند زیرا آنها نه تنها برای علاقه انگیزش و آرامش روانی در مدرسه ارزش قائلند بلکه اثرات مثبتی که این عوامل در دراز مدت بر عزت نفس دانش آموزان می­ گذارد نیز واقف هستند (اسکینر و بلمونت 1993) با توجه به اینکه کودکان ” تیزهوش” به عنوان منابع انسانی هر کشوری محسوب می­شوند و می­دانیم که منابع انسانی میهن ما به هیچ وجه محدودتر از منابع غنی طبیعی آن نیست و در عین حال به دلیل محدودیت این نعمت­ها باید به خوبی از آنها طبق برنامه ریزی های علمی بهره گیری شود ، باید نهایت مراقبت به عمل آید تا استعدادها شکوفا و خلاقیت این نوجوانان به ثمر رسد و یافته های حاصل از این پژوهش بتواند گامی در جهت رشد و پرورش این سرمایه ارزشمند حیاتی باشد.

فرضیه های تحقیق

به ندرت اتفاق می­ افتد که در خلال دوره نوجوانی ، بحرانهای اضطراب مشاهده نگردد. گاهی این اضطراب به طور ناگهانی و زمانی به صورت تدریجی ظاهر می­شود ، گاهی هفته ها طول می­ کشد و زمانی بالعکس فقط در خلال چند ساعت پایان می ­پذیرد.

اما صرف نظر از چگونگی بروز ، شدت و مدت آن ، اضطراب یک احساس بنیادی است که کمتر نوجوانی با آن بیگانه است.(دادستان. 1370)

اضطراب به میزان کم غالباً اثرات سازنده­ای دارد و به عنوان محرکی برای خلاقیت حل مسائل و فعالیت موثر می­باشد. اضطراب در نوجوانی علل مختلفی دارد ، گاهی ناشی از رفتار غلط والدین و در اثر شکست­های مکرری است که برای فرد پیش آمده و یا در اثر سرزنش و تحقیر و یا در اثر  برداشت غلط و تعبیر و تفسیر های  نادرستی می­باشد که نوجوان از خود دارد در تحقیقی که تحت عنوان شناسایی و تنوع و فراوانی ناهنجاریهای دانش آموزان کشور در سال 71- 70 توسط سازمان مشاوره و تحقیق وزارت آموزش و پرورش با نظارت خانم شکوه نوابی نژاد انجام شده از میان انواع اختلالات رفتاری در میان دانش آموزان استان اصفهان ، یک نوع اختلال ، اضطراب ، است.

ما در این تحقیق برآنیم تا فرضیه های زیر را ثابت کنیم .

 فرضیه ها :

1. بین دانش آموزان دختر تیزهوش و عادی از نظر اضطراب در مقطع راهنمایی تفاوت معناداری وجود دارد.
2. بین دانش آموزان دختر تیزهوش و عادی از نظر اضطراب در پایه های مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.
3. توقع بیش از حد والدین در میزان اضطراب در دانش آموزان تیزهوش و عادی موثر است.
4. روابط اعضای خانواده با یکدیگر در میزان اضطراب در دانش آموزان عادی موثر است.
5. مشکلات اجتماعی و خانوادگی در میزان اضطراب در دانش آموزان عادی و تیزهوش موثر است.
6. دانش آموزان مدرسه تیزهوشان از دانش آموزان مدارس عادی اضطراب بیشتری دارند.
7. شیوه تدریس معلم در میزان اضطراب دانش آموزان  تیزهوش و عادی تاثیر دارد.
8. میزان سواد والدین در اضطراب دانش آموزان دختر تیزهوش و عادی تاثیر دارد.

تعاریف واژه­ها و اصطلاحات پژوهش

تعریف عملیاتی :

دانش آموز تیزهوش : به فردی اطلاق می­شود که طبق ضوابط و معیارهای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان پذیرفته شده است و در یکی از مدارس تیزهوشان مشغول به تحصیل می­باشد از جمله شرایط گزینش داشتن معدل بالا و قبول شدن در آزمون­های سازمان می­باشد (بابایی- رحم ا…)

دانش آموزان عادی : به دانش آموزی اطلاق می­شود که در مدارس عادی آموزش و پرورش مشغول به تحصیل می ­باشد. البته با این تذکر که در میان اینها دانش آموزانی هستند که دارای بهره هوشی بالا می ­باشند اما در آزمون مدرسه تیزهوشان پذیرفته نشدند.

تعریف اضطراب بر اساس DSM- IV (بیم- تنش ، یا ناراحتی ، بر اثر انتظار خطر از سوی منبعی که عمدتاً ناشناخته یا نامعلوم است .) ما اضطراب را بر اساس تست استاندارد کتل می­سنجیم.

تعاریف نظری

اضطراب : در اثر احساس یک خطر دائمی و نامشخص به وجود می ­آید و فرد مضطرب طعمه اضطراب خود است و ذهن او صحنه­هایی را تولید می­کند که عینیت ندارد (دکتر گنجی)

دانش آموز تیزهوش : (مارلند 1972) تیزهوشی را چنین تعریف کرده است.

کودکان تیزهوش و بااستعداد ، کسانی هستند که بر طبق تشخیص افراد دارای صلاحیت به دلیل استعدادها و توانایی هایی برجسته خود قادر به عملکردهایی در سطح عالی هستند. این کودکان به خدمات و برنامه های آموزش و پرورش خاصی نیازمندند که بتوانند بهتر و بیشتر از برنامه­های عادی ، توانمندی هایی بالقوه آنان را بشناسند او عقیده دارد که کودکان تیزهوش در یک یا چند زمینه از 6 زمینه زیر دارای توانایی های فوق­العاده می ­باشند.

1. توانایی در هوش کلی
2. استعداد درسی ویژه
3. توانایی فکری آفریننده
4. توانایی رهبری
5. استعداد هنرهای تجسمی و نمایشی
6. توانایی حرکتی فوق العاده

کودک تیزهوش یا سرآمد : فردی است که در یکی از رشته های با ارزش از خود توانایی و برجستگی قابل ملاحظه ای نشان می­دهد (افروز- غلامعلی 1362)

تعریف اضطراب : به منزله بخشی از زندگی هر انسان در همه افراد در حدی اعتدال آمیز وجود دارد و در این حد به عنوان پاسخی سازش یافته تلقی می ­شود به گونه ­ای که می ­توان گفت ” اگر اضطراب نبود همه ما پشت میزهایمان به خواب می­رفتیم” (استیفن 1982)

تعریف یادگیری رواشناس آمریکایی هیلگارد : تعریف جامع یادگیری را اینگونه بیان می­کند .

” تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار که بر اثر تجربه در توانایی­های بالقوه فرد بوجود می­آید”

موقعیت خانواده : (طبقه و پایگاه اجتماعی خانواده، سطح فرهنگی و اخلاقی ، وضعیت اقتصادی و اجتماعی شغل و مجموعه دیدگاهها و عقاید ، طبقه هر فرد را در جامعه مشخص می نماید که معمولاً پایگاه اجتماعی خانواده در سه طبقه ثروتمند  (دارا) – متوسط (کم درآمد) طبقه سوم (محروم) در میزان اضطراب افراد موثر است.

ادبیات و پیشینه تحقیق

اضطراب و ترس از بزرگترین دشمنانی هستند که بشر مجبور است با آن روبرو شود. اضطراب درباره آسیب پذیری خودمان و ترس برای بقای خود. ما در دنیای بیرون خودمان ، از جنگ ، و مصائب دیگر در هراسیم. ولی در ضمن از درون به وسیله نیروی شوم قدرتمندی درباره آینده نزدیک خود نیز هراسانیم. با توجه به اطمینان درباره چیزی که برای ما ممکن است اتفاق بیفتد ، ما مضطرب می­شویم و احساس عدم امنیت می­کنیم. در زندگی ما لحظاتی وجود دارد که باعث نگرانی می­شود. همه ما مجبوریم با موقعیتهای دشوار و ناراحت کننده در زندگی روزمره خود روبرو شویم ، اضطراب وضعیت تحریک شده هیجانی است که احساس نگرانی را هم دربردارد. زمانی که نگرانی­های فرد شدت یابد ، فرد دچار اضطراب می ­گردد. فرد مضطرب در مورد خود و هر چیز دیگر دچار تنش ، دلشوره و نگرانی است و پیوسته نیازمند است که به او اطمینان خاطر بدهند (دکتر منینج) در کتاب شناخت خود در مورد اضطراب می نویسد که نگرانی معمول ترین علامت بیماری یا اختلالات روانی است. منظور از نگرانی در اینجا عدم تمرکز است که بر یادگیری تاثیر دارد.

اصولاً اضطراب یک حالت تاثیرگذار است ، از آنجا که یادگیری روندی اساساً ادراکی دارد ، اضطراب می­تواند بر یادگیری فقط به طور غیرمستقیم و به وسیله اثر بر روندهای یادگیری ادراکی در حالتهای مختلف اثر بگذارد. اضطراب می­تواند به طرق گوناگون فرد را احاطه کند که یکی از مهمترین عوامل در مورد ارتباط بین اضطراب و روشهای ارائه مطالب با آموزش برنامه ای بوده است. به طوری که آزمایش کننده در موقعیت تدریس برنامه ای نسبت به روشهای سنتی تر ارائه
یافته ها ، نظارت بیشتری بر فعالیتهای ویژه دانش آموزان دارد و معمولاً امکان دارد که برآورد بهتری از آنچه را که یاد گرفته است بدست آورد تا در کلاس معمولی که ممکن است به معلم گوش دهد و یا در حال خیال پردازی باشد.

اضطراب و یادگیری

کیت راسل مدیر مرکز بهداشت روانی ایالت ماساچوست در یک بررسی با همیاری  معلم مدارس ابتدایی نتیجه گیری کرده است ، دلواپسی و پریشانی کودکان ، آنان را از یادگیری در مدرسه باز می دارد. به نوشته روزنامه واشنگتن پست 120 معلم مدارس ابتدایی در یکی از شهرهای ماساچوست تحت راهنمایی کیت راسل از دانش آموزان خود خواستند، مشکلات احساسی خود را بر روی کاغذ بیاورند، بررسی نوشته های دانش آموزان نشان می دهد آنان همان دلواپسی ها را دارند که بزرگسالان فعلی در زمان کودکی خود داشته اند، مثلا اغلب بچه ها نگرانند که برای پدر و مادرشان اتفاق بدی در خانه رخ دهد. بر اساس این نوشته ها، کودکانی که پدرشان خشن است غالباً بیم دارند در زمانی که آنان در مدرسه هستند به مادرشان صدمه بزنند، این تصور باعث می شود که آنان با تظاهر به بیماری از رفتن به مدرسه خودداری کنند . بیماری مادر، مرگ یکی از اعضای خانواده و محبت بیشتر به کودک دیگر، نیز باعث می شود که بچه ها به وحشت از دست دادن مادر و بی پناهی گرفتار شوند.

این بررسی نشان داده است کودکان شدیداً تحت تاثیر والدین خویش هستند و در برابر عصبانیت و غمگینی و مشکلات روحی آنان نه تنها احساس مسئولیت می کنند بلکه غالباً می کوشند در خانه تعادل و آرامش روحی را به آنان بازگرداند.

از نوشته کودکان استنباط می شود که روابط دوستانه و حفظ دوستان برای آنان اهمیت زیادی دارد. در عین حال کودکانی که خود یا مادرشان از دست پدرشان کتک می خورند، مایلند پدر هیچوقت به خانه برنگردد و یا بمیرد.

این تحقیق نتیجه گیری کرده است که همه این پریشانی ها و اضطراب ها مانع می شود که کودک به درس و تکلیف خود برسد.

” اضطراب ” یک حالت منتشر ، بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی است که با یک یا چند احساس جسمی همراه می­گردد. این احساسات عبارتند از : احساس خالی شدن سر دل ، تنگی قفسه سینه ، تپش قلب ، تعریق سر درد ، میل جبری برای دفع ادرار ، بیقراری و میل برای حرکت ، (کاپلان و سادوک ، ترجمه پورافکاری 1369)

” هیلگارد” اضطراب را این گونه تعریف می­کند : حالت نگرانی و دلشوره با ترس پیوند دارد معمولاً نامشخص و غیر اختصاصی از موضوع ترس ( مانند یک حیوان وحشی) است.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اضطراب را چنین تعریف می­کند ” مجموعه ای از تظاهرات عضوی و روانی که نتوان به خطر مشخصی نسبت داد و علائم آن به صورت حمله یا حالت مداومی ادامه یابد. (صادقی 1373)

نتیجه گیری:

از آنجا که دانش آموزان تیزهوش عموما یک قشر ویژه در گروه های دانش آموزی می باشد و شاید از جهاتی تفاوت های بسیاری با گروه های همسال خود داشته باشند بر آن شدیم تا در این پژوهش ببینیم که آیا از نظر میزان اضطراب بر یادگیری دانش آموزان تیزهوش در مقطع راهنمایی با دانش آموزان عادی در همین مقطع تفاوت معناداری وجود دارد یا خیر.

با تصور بر این که میزان انتظاراتی که والدین و جامعه از این قشر ویژه از دانش آموزان دارند محققین بر این باور بودند که تفاوتی معنا دار از نظر اضطراب در بین این دو گروه باید وجود داشته باشد.

با استفاده از تست کتل که اضطراب را به طور کلی و به صورت اضطراب پنهان و آشکار می سنجد از این دانش آموزان یعنی گروه تیز هوش که 75 نفر بود و به همین تعداد از دانش آموزان عادی در ناحیه 6 که 75 نفر بود آزمونی به عمل آمد و تعداد کل شرکت کننده 150 نفر بودند که در دو گروه 75 نفری مورد بررسی قرار گرفتند و مشاهده شد که محیط مدرسه در اضطراب تا حدودی موثر است و از نظر یادگیری بین دو گروه دانش آموزان عادی و تیزهوش تفاوت معنادار وجود دارد.

پیشنهادات:

1. انجام این تحقیق را در سطح گسترده تر با در نظر گرفتن عوامل موثر در ایجاد اضطراب در مقاطع مختلف تحصیلی برای پژوهندگان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت پیشنهاد می نماییم.
2. بهتر است در زمینه شناخت مسائل نوجوانان و جوانان به ویژه در گروههای سنی دوره راهنمایی و دبیرستان بیشتر تلاش شود و راه حلهای مفید برای مشکلاتشان به آنان از این طریق ارائه گردد. مشکلات آنان را از دریچه چشم خود آنها باید دید و ارزیابی کرد و توسط خود آنها به راه حلهای مناسب رسید و در تصمیم گیری ها نظر آنها را محترم شمرد.
3. چون دوره راهنمایی، دوره رسیدن به بلوغ و ایجاد تغییرات ویژه ای در دختران می باشد باید از طریق این گونه پژوهشها به خانواده ها و خود نوجوانان فهماند که وجود تغییرات، علائم بلوغ و ویژگیهای آن را باید خوب بدانند. بفهمند که در شرف چه تغییراتی هستند تا بتوانند خود را بهتر بشناسند و خودشان را با تغییرات سازگار نمایند، چون این دوره بحرانی در زندگی هر نوجوان روی ایجاد اضطراب بسیار تاثیر گذار است پس بهتر است که دست اندرکاران در این زمینه ها بیشتر به پژوهش بپردازند و تاثیر علائم بلوغ را در ایجاد اضطراب مورد بررسی قرار دهند.
4. نوجوانان را باید دوست داشت و به آنها کمک کرد تا دیگران را نیز دوست بدارند. کمک به بهداشت جسمانی و روانی نوجوانان از طریق وسعت بخشیدن به امکانات ورزشی و تغذیه مناسب ایجاد عادت به مطالعه نیز از مواردی است که می توان میزان اضطراب را به این وسیله در نوجوانان کاهش داد و یا از میان برد.
5. از آنجایی که در زمینه مسائل مختلف کودکان تیز هوش پژوهشهای کمی مخصوصا در مراکز دانشگاهی ما انجام شده است. لذا پیشنهاد می شود که عزیزانی که در مراکز آموزش عالی قصد انجام پژوهش دارند در این زمینه ها یعنی بررسی مسائل کودکان تیز هوش چه از نظر روحی- جسمانی، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی نظر خود را معطوف بدارند.

---

[1] راس- میچل- روان شناس- ترجمه علی بهرامی و امیر راسترو ، انتشارات رهنما- 1372
[2] شریعتمداری ، علی ، روانشناسی تربیتی ، انتشارات امیرکبیر تهران – سال 1369

• مقدمه
• تعریف و بیان مسئله
• اهمیت و ضرورت تحقیق
• اهداف تحقیق
• فرضیه های تحقیق
• فرضیه ها
• تعاریف واژه ها و اصطلاحات پژوهش
• تعریف عملیاتی
• تعاریف نظری
• انواع فرضیه ها و متغیرهای تحقیق
• ادبیات و پیشینه تحقیق
• پیشینه نظری
• انواع اضطراب
• اضطراب و یادگیری
• خصوصیات شخصیتی تیزهوشان
• زیانهای اضطراب
• الف) زیانهای اجتماعی
• روشهای درمان اضطراب
• ۱-نقش معلم در کاهش اضطراب دانش آموزان
• ۲-استفاده از مذهب در کاهش اضطراب
• پیشینه عملیاتی
• تحقیقات داخل کشور
• تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
• روش های تحقیق
• روش پژوهش
• محدودیت های تحقیق
• الف) محدودیتهای قابل کنترل
• ب) محدودیت های غیر قابل کنترل
• یافته های پژوهش و نتیجه گیری
• توصیف داده ها
• نتیجه گیری
• پیشنهادات
• منابع و مآخذ
• ضمائم

منابع

1. راس میچل- روان شناس- ترجمه علی بهرامی و امیر راسترو (انتشارات راهنما- 1372)
2. روانشناس تربیتی- علی شریعتمداری (انتشارات امیر کبیر- 1369)
3. روانشناس کودک- سیروس عظیمی (انتشارات دهخدا- 1363)
4. ارزشیابی شخصیت- دکتر حمزه گنجی (نشر ساوالان)
5. پرسشنامه اضطراب امتحان
6. علی شریعتمداری- نیازهای روانی- ماهنامه پرورشی تربیت (انتشارات وزارت آموزش و پرورش- شماره 5)
7. زهرا کیانی نژاد- پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی- مقایسه اضطراب مدرسه عادی و تیزهوش سال اول راهنمایی شهر بیرجند سال 76
8. شکوه نوابی نژاد- رفتارهای بهنجار و نابهنجار
9. پایان نامه کارشناسی (اضطراب امتحان) استاد راهنما: آقای رهباردار- معلم پژوهنده: ثریا علیرضایی- تابستان 1382
10. پایان نامه کارشناسی (بررسی علل خانوادگی اضطراب امتحان در دانش آموزان پسر کلاس پنجم شهرستان چناران) استاد راهنما: ولی الله نعمتی 1377
11. مجله استعدادهای درخشان – سال هفتم – شماره 2- صفحه 151
12. روانشناسی مرضی و تحولی از کودکی تا نوجوانی (انتشارت ژرف) 1370 دادستان