شناسایی و بررسی تاثیر ویژگی های فردی منابع انسانی (HR) بر اثربخشی در مدارس

نیروی انسانی نقش سازنده و کلیدی در پیشبرد ماموریتها، هدفها، سیاستها، خط مشی ها و استراتژیهای سازمان داراست و از ارکان رشد و بقای سازمان محسوب می‌گردد .در هر سازمانی به منظور اثربخش نمودن امور و نیل به هدفهای سازمانی از معیارهایی استفاده می‌کنند. اهم این معیارها عبارتند از جذب، آموزش و حفظ نیروی انسانی کارآمد و متخصص. از آنجا که ویژگیهای فردی منابع انسانی با اثربخشی سازمانی رابطه دارد، در این راستا محققین برای دستیابی به نتایج مطلوب هدفهای علمی و کاربردی را مدنظر قرار داده‌اند. بدین منظور قصد بررسی و پاسخگویی به این سوالات را دارند: (1) آیا بین سابقه کاری منابع انسانی و اثربخشی مدارس غیر انتفاعی رابطه معناداری وجود دارد؟ (2) آیا بین تحصیلات منابع انسانی و اثر بخشی مدارس غیر انتفاعی رابطه معنی داری وجود دارد؟ (3) آیا بین شخصیت منابع انسانی و اثربخشی مدارس غیر انتفاعی رابطه معنی داری وجود دارد؟ در این تحقیق، سابقه کار، تحصیلات و شخصیت متغیر مستقل و اثربخشی متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. با توجه به سوالات تحقیق سه فرضیه برای آن تدوین گردید که برای تجزیه و تحلیل فرضیه ها پرسشنامه 47 سوالی طراحی، توزیع و جمع آوری شد. پس از بررسی و تحلیل سوالات و آزمون فرضیه ها به روش «کای دو» مشخص گردید که بین سابقه کاری منابع انسانی و اثربخشی (فرضیه اول ) رابطه معنی داری وجود ندارد ولی بین تحصیلات و شخصیت منابع انسانی و اثربخشی سازمانی (فرضیه دوم و سوم ) رابطه معنی داری وجود دارد.

کلیدواژه : اثربخشی؛ Effectiveness؛ شخصیت؛ Personality؛ تجربه کاری؛ Experience؛ تحصیلات؛ Education؛ منابع انسانی؛ Human Resources

مقدمه

از زمانی که علم مدیریت و سازمان در اوائل سال 1900 به سرعت بسط یافت، تکاملی درباره ماهیت و وظیفه سازمانها و معیار اثربخشی سازمانی پدیدار گشت. این مفاهیم در تعامل پویا و همگام با موسسات و کمپانی های بزرگ جوامع جهانی رو به رشد، رشد نموده و تکامل یافت. در طول تاریخ یک صد ساله نیز مفاهیم ناب و اصلی در باره افراد، سازمانها، کارگران، مدیران، سیستمها و شبکه ها رشد پیدا نموده و باعث شکل دهی به اندیشه و رفتار مدیران، کارکنان و سیاستگذاران گردید (بیکر و برنچ 2002). دنیای امروز دنیای سازمانهاست و نیروی انسانی به عنوان با ارزش ترین منابع سازمانی، متولیان آن محسوب می‌شوند.

امروزه بیش از هر زمان مشخص شده است که رشد و توسعه سازمانها و در پی آن جوامع در گرو استفاده صحیح از نیروی انسانی است (رحمان‌پور ص3). در حال حاضر سازمان بشری مانند گذشته نیست به ویژه نیروی کار به طور قابل توجهی در حال تغییر است. از این رو لازم است مدیران خود را با الگوها و گرایشات مختلف افراد هماهنگ نموده و آماده باشند تا آنها را برهم منطبق نمایند (سیدجوادین 1383، 19). بی شک در جهان پر شتاب و سرشار از تحول و رقابت امروز آنچه موجبات تحقق مزیت رقابتی سازمانها را تضمین می‌کند، نیروی انسانی با کیفیت، خلاق و پویاست. ازاین روست که در عصر حاضر منابع انسانی بنای اصلی فرآیند افزایش کارائی و اثربخشی و با ارزشترین سرمایه و کلید طلایی رقابت قلمداد شده است (تیموری نژاد). بدین سبب مدیریت منابع انسانی که عهده دار بخشی از وظائف اصلی مدیریت بود و بعنوان رویکردی جامع به مدیریت استراتژیک قلمداد می‌شد، ظهور پیدا نمود. مدیریت منابع انسانی یعنی شناسایی، انتخاب، استخدام، تربیت و پرورش نیروی انسانی جهت نیل به اهداف سازمان (سعادت 1381، 1).

بیان مسئله

امروزه در هر سازمانی ( تولیدی، خدماتی یا آموزشی ) به منظور اثربخش نمودن امور و نیل به اهداف، یکی از معیارها، جذب، آموزش و حفظ نیروی انسانی کارآمد و متخصص می‌باشد. زیرا نیروی انسانی نقش سازنده و کلیدی در پیشبرد هدفها و ماموریتهای سازمان دارد و از ارکان رشد و توسعه و بقای سازمان محسوب می‌گردد. امروزه دیگر تجهیزات، لوازم و ماشین آلات برای انجام اثربخش امور سازمان کافی نمی باشد. لذا اهمیت قایل شدن به روابط انسانی و استفاده بهینه از نیروی فکر و مهارتهای فردی کارکنان، سازمان را در دستیابی به اهدافش موفق می‌گرداند. امروزه، کارکنان با توجه به توان جمعی و فیزیکی و فکری خود در مجموع نیروی کار قابلی را به وجود می‌آورند. این نیروی کار بدون عرضه تولید یا خدمت فاقد ارزش کارکردی است و زمانی ارزش واقعی پیدا می‌کند که در تولید محصول یا خدمت اثربخش باشد (پرهیزکار 1382، 150-151). نیروی کار دارای ویژگیهایی است که نشان دهنده کیفیت آن در هر موسسه می‌باشد؛ نظیر سطح تخصص و مهارت، میزان تحصیلات، تجربه کاری، شخصیت و غیره (میرسپاسی 1381، 436). همچنین دارای مزیتهای رقابتی است نظیر، امنیت استخدامی، دستمزد، مالکیت، اطلاعات، آموزش و توسعه مهارتها، ترفیع، ارزشیابی و غیره (رضایی). به اعتقاد بیشتر مدیران منابع انسانی خوب دارایی هر سازمان تلقی شده و انتخاب صحیح کارکنان از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این راستا باید به ویژگیهای نیروی کار توجه داشت. ویژگیهای کمی و کیفی منابع انسانی به ویژه شرایط سنی، تحصیلی، مهارتی، تاهل، شخصیت، تجربه و غیره از آنجا حائز اهمیت است که یا نقطه ضعف سازمان محسوب می‌شود یا نقطه قوت آن. این موضوع را می‌توان در مدارس غیر انتفاعی که جزء مراکز آموزشی محسوب می‌شود مورد بررسی قرار داد و با تعریف و شناسایی متغیرهای موثر بر اثربخشی این مراکز آموزشی به نتایج مطلوب دست یافت. محققین دراین تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال هستندکه چه رابطه ای بین نیروی انسانی(سابقه کاری،تحصیلات وشخصیت منابع انسانی)واثربخشی سازمانی درمدارس غیرانتفاعی وجوددارد.

اهمیت موضوع

دنیای امروز دنیای سازمانهاست و نیروی انسانی بعنوان با ارزش ترین منابع سازمانی، متولیان آن محسوب می‌شوند. افراد به مثابه اجزایی هستند که در حال زندگی کردن، تفکر و احساس کردن  می‌باشند و این اجزاء برای رسیدن به هدفهای خود دریک سازمان کار می‌کنند. باید به خاطر داشته باشیم این سازمانها هستند که به خاطرخدمت رسانی به افراد وجود دارند و نه افراد برای خدمت کردن به سازمانها. دراین راستا منابع انسانی به سازمان معنا و مفهوم می‌بخشند و زمینه های تحقق اهداف سازمانی را فراهم می‌سازند. امروزه بیش از هر زمان مشخص شده است که رشد و توسعه سازمانها و در پس آن جوامع در گرو استفاده صحیح از نیروی انسانی است و نقش کلیدی منابع انسانی باعث شده برای جذب نیروهای شایسته بین سازمانه رقابت شدیدی صورت گیرد (رحمان‌پور ص3). توجه به توانائیهای ذهنی کارکنان و خلاقیت آنان می‌تواند مدیریت را در کسب هدفهای سازمانی و تحقق اثر بخشی و کارایی بالا موفق گرداند. بنابراین مدیریت باید ویژگیهای فردی این منابع با ارزش و دگرگون ساز را همواره مدنظر قرار دهد و با شناخت استعدادها و توانایی های آنان و مشارکت آنان زمینه های بهینه تولید و خدمت را فراهم آورد.

سوالات تحقیق

سوالاتی که ضمن این تحقیق سعی به پاسخ دهی آنها می‌شود بشرح ذیل است:

1. آیا بین سابقه کاری منابع انسانی واثربخشی سازمانی مدارس غیر انتفاعی رابطه معنی داری وجود دارد؟
2. آیا بین تحصیلات منابع انسانی و اثربخشی سازمانی مدارس غیر انتفاعی رابطه معنی داری وجود دارد؟
3. آیا بین شخصیت منابع انسانی و اثربخشی سازمانی مدارس غیر انتفاعی رابطه معنی داری وجود دارد؟

اهداف تحقیق

اهداف تحقیق که محقق در پی اجرای تحقیق بدنبال آن است بشرح زیر خلاصه می‌شود:

• شناسایی و بررسی تاثیر ویژگیهای فردی کارکنان بر اثربخشی در مدارس غیر انتفاعی
• شناسایی و بررسی متغیرهایی نظیر شخصیت، سابقه کار، تحصیلات و اثربخشی در این مدارس
• توصیف رابطه بین متغیرهای ویژگیهای فردی منابع انسانی و اثر بخشی
• ارائه راهکارها و پیشنهادات موثر برای استفاده مدیران مدارس و کارشناسان ستادی جهت بهبود اثر بخشی در مدارس غیر انتفاعی
• افزایش معلومات و آگاهی های شخصی در زمینه موضوع مورد تحقیق

فرضیه های تحقیق

تحولات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و تکنولوژی که در جوامع امروزی به سرعت در حال وقوع است، تغییرات سازمانی عمده ای را در ابعاد نیروی انسانی بوجود آورده است. در این راستا نیروی انسانی عامل ویژه در بهره وری و اثر بخشی شناخته شده است تا آنجا که گفته می‌شود، اگر به انسان بیش از سایر عوامل توجه گردد توفیق در نیل به بهره وری و هدف بیشتر خواهد گشت. زیرا اوست که با ایجاد تغییر در خود می‌تواند تغییرات مداوم و شگرف درمحیط وسازمان خودبوجود آورد.از آنجا که اثر بخشی موضوع کلیدی تمامی تجزیه وتحلیل های سازمانی است و رابطه محکمی با الگوهای روابط انسانی دارد ،نیروی انسانی کارآمد و متخصص قادر است نیل به اثربخشی را تسهیل نماید.از اینرو ویژگیهای فردی مطلوب منابع انسانی می‌تواند تاثیــر بسزایی در اثربخشی مدارس غیرانتفاعی داشته باشد.به همین منظور برای تبیین راهکارهای منـاسب فرضیه های زیر ارائه می‌گردد:

• فرضیه اول: بین سابقه کاری منابع انسانی و اثر بخشی سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد.
• فرضیه دوم: بین تحصیلات منابع انسانی و اثر بخشی سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد.
• فرضیه سوم: بین شخصیت منابع انسانی و اثر بخشی سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد.

پیشنهادات به مدیریت مدارس و کارشناسان ستادی

در این بخش با توجه به کلیه اطلاعات جمع آوری و تجزیه و تحلیل شده از طریق پرسشنامه، مصاحبه ها حضوری با کارکنان و استفاده از سایتهای معتبر مدارس غیر انتفاعی، برخی از موارد مهم بعنوان پیشنهاد و برای بهبود فرآیند اثر بخشی و افزایش آن و رضایت واحد سازمانی ارائه می‌گردد:

• مطالعه مستمر در زمینه تاثیر ویژگیهای فردی منابع انسانی بر اثر بخشی مدارس غیر انتفاعی و تعیین روند تغییرات متناسب با نیازها و خواسته های مدارس جهت افزایش اثر بخشی و برنامه ریزی های آتی
• برنامه ریزی در ایجاد تناسب بین سطح تحصیلات وا اهداف سازمانی، کیفیت کار، علاقه مندی به شغل و….
• توجه بیشتر به مسائل اعتقادی و ایجاد باورهای منطقی و صحیح در کارکنان
• توجه به منافع و خواسته های فردی کارکنان در جهت همسویی با هدفهای سازمانی
• دارا بودن پتانسیل های قوی توسط منابع انسانی در جهت قبول مسئولیهای مهمتر
• ایجاد انگیزه در کارکنانی که سطح تحصیلات آنان بالاتر است.
• ایجاد فضای انتقادی برای کارکنان که احساس آرامش بیشتری نمایند.
• آشکارسازی و تبین اهداف سازمانی برای کارکنان
• جلوگیری از هدر رفتن زمان و به عبارتی صرفه جویی زمانی
• توجه بیشتر به کیفیت انجام کار و کیفیت امور آموزشی
• ایجاد علاقه مندی در کارکنان به انجام و رغبت در کار بیشتر

پیشنهادات برای تحقیقات آتی

• انجام تحقیقات بیشتر در زمینه تاثیر ویژگیهای فردی منابع انسانی بر اثر بخشی
• انجام تحقیقات بیشتر در زمینه شناسایی عوامل موثر بر اثر بخشی
• انجام تحقیقات در زمینه عوامل موثر بر اثر بخشی در ابعاد مکانی و زمانی وسیع تر
• انجام تحقیقات در زمینه مقایسه اثر بخشی درمدارس دولتی و غیر انتفاعی
• انجام تحقیقات در زمینه رابطه انگیزه کارکنان با سطح تحصیلات آنان در مدارس غیر انتفاعی

• چکیده
• مقدمه
• بیان مسئله
• اهمیت موضوع
• سوالات تحقیق
• اهداف تحقیق
• فرضیه های تحقیق
• روش ها و ابزار جمع آوری داده ها و اطلاعات
• روش تجزیه و تحلیل داد ها و اطلاعات
• تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات
• نتیجه آزمون فرضیه اول
• پیشنهادات بر مبنای نتایج تحقیق
• پیشنهادات به مدیریت مدارس و کارشناسان ستادی
• پیشنهادات برای تحقیقات آتی
• مراجع
• پی نوشت ها

منابع

1. آذر، عادل. و مومنی، سفور. 1380. آمار و کاربرد آن در مدیریت،‌ جلد دوم. تهران: سمت.
2. پرهیزکار، کمال. 1382. مدیریت منابع انسانی و اداره امور استخدامی. تهران: آگاه.
3. تیموری نژاد، حسین. منابع انسانی با کیفیت کلید طلایی رقابت. تدبیر 160.
4. خاکی، غلامرضا. 1379. روش تحقیق در مدیریت. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی .
5. رحمان پور، لقمان. شناسایی عوامل موثر در حفظ و نگهداری منابع انسانی. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
6. رضایی، حمیدرضا. و صانعی، مهدی. مزیت رقابتی پایدار. فصلنامه اطلاع رسانی. شماره 3 و 4.
7. سعادت، ا. 1381. مدیریت منابع انسانی. تهران: سمت.
8. سکاون، ا. 1381. روشهای تحقیق درمدیریت. ترجمه محمد صبائی و محمود شیرازی. تهران: موسسه مدیریت وبرنامه ریزی.
9. سید جوادین، سید رضا. 1383. مدیریت رفتار سازمانی. تهران: نگاه دانش.
10. میرسپاسی، ناصر. 1381. مدیریت استراتژیک منابع انسانی و روابط کار. تهران: میر.
11. Baker, Kathryn A. and Branch, Kristi M. 2002. Concept underlying Organizational Effectiveness.