مقایسه میزان افسردگی بین دانش آموزان دختر و پسر

افسردگی متداول ترین بیماری بین اختلالات روانپزشکی به شمار می‎رود، به طوری که درصد بالایی از کلیه بیماران بستری در بیمارستان‎ها را این نوع بیماری تشکیل می‎دهند،‌ هر روز،‌در مراکز درمانی دنیا، میلیون‎ها نفر به وسیله متخصصان امر به عنوان مراجع افسرده تشخیص داده می‎شوند. همه افراد در مرحله‎ای از زندگی دچار افسردگی می‎شوند و به عبارتی 25% افراد و یا شاید تعداد بیشتری از مردم عادی، حداقل یکبار در زندگی دچار افسردگی شده‎اند درصد زیادی از افراد هر جامعه، در شرایط زمانی خاص، به علت انواع استرس‎ها، روابط میان فردی ناسالم و آسیب‎پذیر، انواع فقدان‎ها، مشکلات و درگیری‎های خانوادگی یا زناشویی تنهایی، درگیری اجتماعی یا شغلی، طلاق و جدایی، قرار گرفتن در تضادهای درونی و همین‎طور اجتماعی، نداشتن حمایت‎های اجتماعی، رشد ناسالم دوران کودکی، بهداشت روانی نازل در جامعه، بغرنجی شرایط زندگی، صنعتی شدن و بسیاری عوامل دیگر ممکن است دچار افسردگی شوند (ترجمه شمس، 1379).

افسردگی در همه افراد جامعه،‌ثروتمند و فقیر،‌ نوجوان، جوان و پیر، زن و مرد، متاهل و مجرد دیده شده است. اما بعضی از افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به افسردگی هستند. شیوع افسردگی در زنان دو برابر مردان گزارش شده است. همچنین بیماری از متخصصان بالینی معتقدند که افسردگی در افراد میانسال، نوجوان، کودکان و حتی خردسالان به طور یکسان شایع است هرچند نشانه‎های مرضی در گروه‎های مختلف سنی متفاوت است (آزاد، 1378).

با توجه به اینکه دانش‎آموزان مقطع متوسطه از طرفی (رواج سن نوجوانی و بحران‎های این دوره و از طرفی دیگر در آستانه اتمام مقطع متوسطه و ورود به یک دوره آموزشی نوین بنام پیش‎دانشگاهی قرار دارند که این شرایط آنان را از بحرانهای روانی مصون نمی‎دارد. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد که از وضعیت افسردگی دانش‎آموزان مقطع متوسطه آگاهی یابد.

چکیده تحقیق:

پژوهش حاضر به منظور بررسی و مقایسه میزان افسردگی بین دانش‎آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه در شهرستان کوهدشت انجام گرفت. به این صورت که تعداد 40 نفر از دانش‎آموزان (20 نفر دختر و 20 نفر پسر) با روش نمونه‎گیری خوشه‎ای به طور تصادفی انتخاب و براساس آزمون افسردگی بک مورد آزمون واقع شدند. مطابق اغلب یافته‎های پیشین بخصوص در خارج از کشور) یافته‎های پژوهش حاضر نشان می‎دهند که در کل افسردگی دانش‎آموزان دختر مقطع متوسطه به طور معناداری بالاتر از میزان افسردگی دانش‎آموزان پسر در این مقطع می‎باشند.

همچنین برحسب نتایج تحلیل آماری ‎t استودنت برای گروه‎های مستقل با درجه آزادی 38=‎d.f و در سطح آلفای ‎(5/0 = ) جهت بررسی فرضیه یک سویه که «میزان افسردگی دانش‎آموزان دختر مقطع متوسطه به طور معناداری بالاتر از میزان افسردگی دانش‎آموزان پسر مقطع متوسطه می‎باشد» نتایج بیانگر تفاوت معنی‎دار بین میزان افسردگی دو گروه می‎باشد.

بیان مسئله:

مسائل و مشکلات عاطفی، امروزه در جهان شیوع و گسترش زیادی پیدا کرده است و بسیاری از افراد از مشکلات و بیماری‎هاو اختلالات عاطفی رنج می‎برند. این مسائل و مشکلات نه تنها افراد را زیر پوشش قرار می‎دهند بلکه به تبع فرد، جامعه را هم در برگرفته و دچار اختلالات و معضلات بسیاری می‎نمایند و عواقب و تبعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و آموزشی زیادی را به دنبال خود می‎کشند بررسی مشکلات عاطفی به اشکال مختلف در مدارس، دانشگاه‎ها و مراکز علمی از دیرباز مورد توجه بوده است. یکی از روشهای بررسی مشکلات روانی بررسی میزان افسردگی در افراد می‎باشد، مسئله تحقیق حاضر به بررسی میزان افسردگی در دانش‎آموزان و نیز مقایسه آن در دو جنس با یکدیگر در سطح شهرستان کوهدشت می‎پردازد.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

توجه به مسائل و موضوعات ذیل هر پژوهشگری را به این حیطه سوق می‎دهد که درباره وضعیت روانی دانش‎آموزان مقطع متوسطه و همچنین بازنگری مجدد بر یکی از بیماریهای عصر حاضر یعنی افسردگی تحقیق نماید.

1. موضوع بازنگری بر میزان فراوانی افسردگی در بین نوجوانان با توجه به اینکه پژوهشگران دریافته‎اند که حدود 8 درصد پسران و 10 درصد دختران در دوران نوجوانی افسرده می‎شوند (ترجمه گنجی،‌ 1378).
2. یافته‎های پژوهشگران نشان می‎دهد که تا قبل از پایان دوران نوجوانی یعنی 19 سالگی تعداد دختران افسرده دو برابر پسران افسرده می‎باشد (ترجمه گنجی، 1378) بر این اساس بررسی کردن این امر ضروری است که آیا دختران نوجوان بیشتر از پسران نوجوان دچار افسردگی می‎شوند.
3. بحث و موضوع تغییرات نظام آموزشی دوره‌ متوسطه و پدیدار شدن نظام نوین آموزشی بنام پیش‎دانشگاهی و همچنین قرار گرفتن دانش‎آموزان در یک بحران استرس‎زا آموزشی، پژوهشگر را به این حیطه تحقیقی سوق می‎دهد که عوارض روانی این تغییرات آموزشی چه می‎باشد و چگونه می‎توان آن را شناسایی نمود.
4. مطالعه و بررسی مشکلات روانی دانش‎آموزان زمانی پراهمیت می‎گردد که این مسایل در محیط و فرهنگهای مختلف صورت گیرد تا شاید بتوان از نتایج حاصله از آن در برنامه‎ریزی احتمالی جهت کاهش افسردگی در مدارس استفاده کرد چرا که این قبیل بیماریها اگر به موقع تشخیص داده نشود ریشه می‎دواند و اثرات آن به صورت افزایش میزان خودکشی و در شکل خفیف‎تر بصورت کندی پیشرفت تحصیلی نمایان می‎شود.

اهداف تحقیق:

هدف کلی:

بررسی و مقایسه میزان افسردگی در بین دانش‎آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه

اهداف اختصاصی:

1. بررسی میزان افسردگی در بین دانش‎آموزان دختر مقطع متوسطه
2. بررسی میزان افسردگی در بین دانش‎آموزان پسر مقطع متوسطه
3. مقایسه میزان افسردگی در بین دانش‎آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه

سوالات و فرضیات تحقیق:

1. میزان افسردگی دانش‎آموزان دختر مقطع متوسطه چقدر است؟
2. میزان افسردگی دانش‎آموزان پسر مقطع متوسطه چقدر است؟
3.   میزان افسردگی دانش‎آموزان دختر به طور معناداری بالاتر از میزان افسردگی دانش‎آموزان پسر است.

روش تحقیق:

با توجه به عنوان و موضوع پژوهش،‌ بررسی و مقایسه میزان افسردگی در بین دانش‎آموزان مقطع متوسطه، تحقیق حاضر از نوع روش تحقیق علی‎- مقایسه‎ای یا گروه ملاکی می‎باشد «عمده‎ترین ویژگی تحقیق علی‎- مقایسه‎ای این است که این پژوهش پس از وقوع علت آغاز و پژونشگر اقدام به جمع‎آوری اطلاعات می‎کند. پژوهشگر معلول یا متغیر وابسته را مورد بررسی قرار داده و با مراجعه به گذشته به کشف علت می‎پردازد.» (دلاور، 1383).

جامعه پژوهش:

دانش‎آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه کلیه دبیرستانهای شهرستان کوهدشت

حجم نمونه:

تعداد 40 نفر از دانش‎آموزان مقطع متوسطه حجم نمونه تحقیق حاضر می‎باشند که این تعداد را دو گروه 20 نفره از دانش‎آموزان دختر و پسر تشکیل می‎دهد.

تعریف  عملیاتی واژه‎ها و اصطلاحات

افسردگی: افسردگی بیماری است که خصوصیت اول و عمده آن تغییر خلق است و شامل احساس غمگینی است از یک نومیدی خفیف تا احساس تامین شدید ممکن است نوسان داشته با شد، این تغییر خلق نسبتاً ثابت برای روزها، هفته‎ها، ماهها، یا سالها ادامه دارد. همراه این تغییر خلق تغییرات شخصی در رفتار، نگرش، تفکر، کارایی و اعمال فیزیولوژیک وجود دارد (رس، 1982).

میزان افسردگی: منظور از میزان افسردگی در این پژوهش نمره‎ای است که آزمودنی در تست افسردگی بک کسب می‎کنند.

دانش‎آموز: دختر و پسری که طبق مقررات آموزش و پرورش در مقطع متوسطه یکی از دبیرستانهای شهرستان کوهدشت مشغول به تحصیل می‎باشند.

سطح متوسطه: یکی از مقاطع تحصیلی نظام آموزش و پرورش کشور است که در برگیرنده دوره سه ساله می‎باشد. هدف کلی این مقطع تحصیلی اعتلای سطح فرهنگ دانش عمومی و شناخت بهتر استعدادها و علاقه دانش‎آموزان و ایجاد زمینه مناسب هدایت آنان به زمینه‎های تحصیلی موردنظر و احراز آمادگی نسبی جهت ادامه تحصیلات عالی‎تر است.

تعریف افسردگی:

افسردگی[1] یک نوع اختلال عاطفی است، بارزترین علامت اختلالات عاطفی تغییرات و نوسانات مشهوری است که در خلق بیماران مبتلا به آن یافت می‎شود. که معمولاً به شدت متفاوت است از خلق بیماران مبتلا به آن یافت می‎شود که معمولاً به شدت متفاوت است از خلق افراد سالم، و تظاهر آن به صورت‎های افسردگی و یا خوشحالی زیاده از حد (مانی) می‎باشد. مانی عبارتست از سرخوشی، گشاده‎رویی، تحریک‎پذیری، پرحرفی، عزت نفس کاذب و پرش فکری افراطی. افسردگی هم دارای علایم و نشانه‎های بارزی همچون احساس غمگینی شدید، عصبانیت و بی‎حوصلگی، بی‎علاقگی و عدم لذت بردن از فعالیتهای تفریحی، کاهش انرژی یا بیقراری، بی‎اشتهایی، کاهش وزن، بیخوابی، کاهش قوای ذهنی، کاهش میل جنسی، احساس بی‎ارزشی و گناه، احساس نومیدی، فکر خودکشی وعلایم و دردهای جسمانی باشد (شاملو، 1364) یا به قول دیگر افسردگی حالت روانی ناخوشایندی است که با دلزدگی، یاس، خستگی‎پذیری مشخص می‎شود و غالباً با یک اضطراب کم و بیش شدید همراه است (منصور، دادستان، 1365).

افسردگی یک هیجان عادی بیشری است، این افسردگی عادی یا علایمی مثل غمگینی، دلشکستگی، نومیدی، ناکامی، ناشادی مشخص می‎شود. این احساس همگانی و عمومی است و به عنوان اختلال غیرعادی تلقی نمی‎شود (راو، 1366).

افسردگی را شاید بتوان به حالتی توصیف کرد که با تغییر اساسی و اولیه در خلق شروع و با مداومت احساس غم و اندوه به درجات مختلف مشخص می‎گردد (اخوت جلیلی، 1362).

تعریفی که بک[2]  در سال (1976)  بیان کرد، اینست که اصطلاح افسردگی به مجموعه رفتارهایی اطلاق می‎شود که عناصر مشخص آن کندی حرکت و کلام است گریستن، غمگینی، فقدان پاسخهای فعال، فقدان علائم، کم‎ارزشی، بی‎خبری و بی‎اشتهایی ازدیگر علائم آن است (میثمی، 1367). افسردگی اصطلاح وسیع و مبهمی است، برای شخص عادی حالتی مشخص با غمگینی و گرفتگی و بی‎حوصلگی و برای پزشک گروه وسیعی از اختلافات عاطفی با زیرشاخه‎های متعدد را تداعی می‎کند. خصوصیت اصلی و مرکزی حالت افسردگی کاهش عمیق میل به فعالیت‎های لذت‎بخش روزمره مثل معاشرت، تفریح، ورزش، غذا و سکس است. این ناتوانی برای کسب لذت، حالتی نافذ و پایا دارد (ترجمه پورافکاری، 1371).

علایم افسردگی:

افسردگی از لحاظ شدت به سه دسته خفیف، متوسط و شدید می‎تواند تقسیم شود که هر کدام علائم خاصی دارند. مثلاً در  افسردگی متوسط اضطراب، فقدان علاقه و شدت آ‌شفتگی خواب و افکار بدبینانه ذکر شده است. در افسردگی شدید علاوه بر علایم بالا، هذیان و توهم پیدا می‎شود که گاهی به آن افسردگیهای سایکوتیک می‎گویند. در افسردگی خفیف بیمار از خلق پایین، فقدان انرژی  و احساس لذت و بدخوابی شکایت می‎کند. در اختلال افسردگی خفیف معمولاً علائم دیگری وجود دارد که آن فرمهای شدید کمتر مشاهده می‎شود. این علائم را به مفهوم وسیع نوروتیک، می‎توان گفتو مشتمل است بر اضطراب، خوبی،‌ علائم وسواس و علائم هیستریک. پایین بودن خلق، فقدان انرژی، علاقه و تحریک‎پذیری (ترجمه پورافکاری، 1371).

محدودیت‎های تحقیق:

1. عدم توانایی تحقیق در گزینش نمونه‎ها به شکل تصادفی ساده به دلیل وسیع بودن حجم جامعه و استفاده از روش نمونه‎گیری خوشه‎ای
2. وضعیت طبقاتی (اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) اعضای نمونه و عدم کنترل آن خود عامل مهمی در افزایش تاثیر عوامل خارج از کنترل بر نتایج تحقیق می‎باشد.

میزان همبستگی بین یافته‎های تحقیق حاضر و تحقیقات قبلی:

تحقیق حاضر با تحقیقات انجام شده در کشورهای دیگر که اکثراً به این نتیجه رسیده بودند که زنها بیشتر از مردان افسرده‎اند همبستگی دارد. زیرا در این تحقیق ما به تفاوت معنی‎دار بین دو جنس دست پیدا کردیم.

تحقیقات انجام شده در ایران (بصورت پایان‎نامه) که اکثراً در مدارس و دانشگاه‎ها بر روی دانشجویان و دانش‎آموزان انجام شده نشان می‎دهد که تفاوت معنی‎دار بین دو جنس وجود ندارد. بنابراین پژوهش حاضر با تحقیقات انجام شده در ایران همبستگی ندارد.

می‎توان گفت از علل عدم همبستگی تحقیق حاضر با تحقیقات انجام شده قبلی در ایران این باشد که در تحقیق اخیر با توجه به تغییر نگرش اکثر اقشار جامعه نسبت به مشکلات و بیماریهای روانی سطح مقاومت‎پذیری آزمودنی‎ها در پاسخگویی به سوالات پرسشنامه کمتر از چندین سال قبل بود و همچنین با تلاشی که پژوهشگر در جهت اجرای مناسب پرسشنامه به عمل آورد از جمله رعایت شرایط اجرای پرسشنامه و اینکه احساس آرامش و اطمینان آزمودنی‎ها فراهم شد و سپس پرسشنامه بین آزمودنی‎ها اجرا شد می‎توان گفت شاید از عوامل مهمی که در پژوهشهای قبلی موجب عدم تفاوت معنی‎دار میزان افسردگی در بین دو جنس می‎شد شرایط اجرای نامناسب باشد.

پیشنهادات:

1. با توجه به نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر و همبستگی آن با تحقیقات انجام شده در کشورهای دیگر توصیه می‎شود از نتایج بدست آمده از این پژوهش و پژوهشهای مشابه آن در جهت برنامه‎ریزی احتمالی جهت کاهش میزان افسردگی در مدارس استفاده شود چرا که اثرات این بیماری به شکل کندی پیشرفت تحصیلی بر عملکرد دانش‎آموزان در مدارس تاثیر می‎گذارد.
2. مطالعه و بررسی مشکلات روانی دانش‎آموزان زمانی پر اهمیت می‎گردد که این مسائل در محیط و فرهنگهای مختلف صورت گیرد بنابراین توصیه می‎شود پژوهشهای مشابه به این پژوهش در زمینه مشکلات روانی دانش‎آموزان در محیط‎ها و فرهنگهای مختلف کشور صورت گیرد.

• چکیده تحقیق

فصل اول «طرح تحقیق»

• – مقدمه
• – بیان مساله
• – ضرورت و اهمیت تحقیق
• – اهداف تحقیق
• – سوالات و فرضیات تحقیق
• – روش تحقیق
• – جامعه پژوهش و حجم نمونه
• – تعریف واژه‎ها و اصطلاحات

فصل دوم «پیشینه تحقیق»

• – مبانی نظری
• – تعریف افسردگی
• – علایم افسردگی
• – دیدگاه‎ها و مکاتب مرتبط با افسردگی
• – پژوهشهای انجام شده پیرامون موضوع تحقیق
• الف: پژوهشهای انجام شده در خارج از کشور
• ب: پژوهشهای انجام شده در داخل ایران

فصل سوم «روش تحقیق»

• – روش تحقیق
• – روش آماری
• – متغیرهای تحقیق
• – جامعه تحقیق
• – حجم نمونه
• – ویژگی‎های نمونه
• – ابزار سنجش
• – اعتبار و روایی ابزار سنجش
• – روش جمع‎آوری اطلاعات
• – ابزار اندازه‎گیری

فصل چهارم «‌تجزیه و تحلیل داده‎ها و اطلاعات»

• – آزمون فرضیه
• – جداول آماری

فصل پنجم «بررسی و نتیجه‎گیری»

• – نتیجه‎گیری از سوالات و فرضیات تحقیق
• – محدودیت‎های تحقیق
• – میزان همبستگی بین یافته‎های تحقیق حاضر و تحقیقات قبلی
• – پیشنهادات
• – منابع
• – ضمائم

منابع

1. شاملو، سعید، آسیب‎شناسی روانی، انتشارات چهر، 1364
2. آزاد، حسین، آسیب‎شناسی روانی،‌ انتشارات بعثت، 1378
3. روزنهان، دیوید، ال‎- سلیگمن، مارتین.ای.پی، آسیب‎شناسی روانی،‌ ترجمه سید محمدی، یحیی، جلد دوم، انتشارات ارسباران، 1379
4. فلک، فردریک، افسردگی واکنش یا بیماری، ترجمه پورافکاری، نصرت‎الله، انتشارات آزاد، 1371
5. کراز، ژاک، بیماریهای روانی، ترجمه منصور، محمود ‎- دادستان، پریرخ، انتشارات رشد، 1381
6. انجمن پزشکی آمریکا، راهنمای عملی درمان افسردگی، ترجمه گنجی، مهدی، نشر ویرایش، 1381
7. بلاک برن، ایوی ام، مقابله با افسردگی، ترجمه شمس گیتی، انتشارات رشد، 1380
8. اخوت، ولی‎الله، احمد جلیلی، افسردگی، انتشارات رز، چاپ اول، 1362
9. پورافکاری، نصرت‎الله، خلاصه روانپزشکی، جلد دوم، انتشارات ذوقی، 1371
10. 10- دلاور، علی، احتمالات و آمار کاربردی در روانشناسی و علوم تربیتی، انتشارات رشد، 1382
11. دلاور،‌ علی، روش تحقیق در روان‎شناسی و علوم تربیتی،‌ انتشارات ویرایش، 1383
12. ژاک، کزاز، ترجمه محمود منصور و پریرخ دادستان، بیماریهای روانی، انتشارات رشد، 1381
13. فردریک، فلک، ترجمه نصرت‎الله پورافکاری، افسردگی واکنش یا بیماری، انتشارات آزاد، 1371
14. پایان‎نامه، جعفری، یونس، بررسی و مقایسه میزان افسردگی در بین دانش‎آموزان دختر و پسر سال چهارم متوسطه شهری و روستایی منطقه سلطانیه، 1372
15. پایان‎نامه، قاسمی، احمد، بررسی و مقایسه میزان افسردگی در بین فرزندان شاهد و غیرشاهد در شهر بوشهر، 1375
16. پایان‎نامه، زرانی،‌ حسن، بررسی و مقایسه میزان افسردگی بین دانش‎آموزان دختر و پسر دبیرستانهای نظام جدید، 1377
17. پایان‎نامه، ‌قاسمی، مژگان، برسری و مقایسه میزان افسردگی دانش‎آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه استان فارس، 1273