رابطه هوش هیجانی و سلامت روانی

همه چیز از یک مقدمه کوچک شروع شد و سپس بالا گفت « یان مور»[1] دانش آموز سال آخر جفرسون در بروکلین با دوست خود خلیل سامپتر[2] پانزده ساله اختلافی پیدا کرده بودند از پی این اختلاف به عیب جویی کردن از او و تهدید وی پرداختن در آن لحظه این نزاع به حد انفجار خود رسیده بود . خلیل از ترس اینکه یان و تامرون قصد داشتند او را کتک بزنند ، ، یک روز صبح یک اسلحه کالیبر 38 را با خود به مدرسه آورد و در پانزده قدمی محافظ مدرسه از نزدیک هر دو پسر با شلیک گلوله ای در سراسر مدرسه به قتل رسانید این حادثه ، که خون را در رگهای انسان منجمد می کند می‌تواند نشانه ایی دیگر از نیاز جدی به ارائه دروسی در زمینه حل مشکلات عاطفی ، خاتمه دادن به مشاجره ها به خوی صلح ، آمیز و حل آسان مسائل ، به شمار می آید .

مربیانی که سالهاست از کارکرد ملال آور محصلان مدرسه در دروس ریاضی و خواند به تنگ آمده اند اینکه دریافته اند که کاستی متفاوت و هشدار دهنده تری وجود دارد بی سوادی[3] عاطفی و در حالی که در تلاشهای پسندیده ای برای ارتقاء سطح استانداردهای علمی صورت می پذیرد .

اما در برنامه آموزشی استاندارد مدرسه به کاستی جدید و مسئله ساز تر جهی نشده است یک معلم مدرسه در بروکلین اشاره می کند که تاکید موجود در مدارس نشان می‌دهد که ما یه میزان توانایی خواندن و نوشتن محصلان بیشتر به این نکته اهمیت می دهیم که آیا هفته آینده زنده خواهند ماند یا نه .

نشانه های این کاستی را می توان در وقایع خشونت باری چون تیر اندازی به یان و تایرون مشاهده کرد مشکلی که در مدارس آمریکا رواج یافته است این اتفاقات از حوادث منجر افراد ترند افزایش بحران در میان نوجوانان و مشکلات دوران کودکی در آمریکا که سازنده بمبهای جهانی است را می توان در خلال آمارهایی از این دست ملاحظه کرد .

در سال 1990 در مقایسه با دو دهه قبل از آن ایالات متحده آمریکا با پیشرفت میزان دستگیری جوانان بزهکار به خاطر دست زدن به جنایت های خشونت بار مواجه بوده است .

دستگیری نوجوانان به دلیل تجاوز همراه با زور دو برابر شده است .

میزان قتل نوجوانان چهار برابر شده است رایج ترین دلیل منف نوجوانان در مقابل این فجایع ابتلای آنها به بیماریهای ذهنی است اثرات افسردگی اعم از خفیف یا شدید ، در یک سوم نوجوانان مشهور است و دختر ها وقوع حالت افسردگی در زمان بلوغ دو برابر می شود . ( دانیل گامن ، 1380 ص 313 )

کلاً می توان نغمه های سکوت را به فهرست خطرات عاطفی ای که برای سلامتی زیان بارند اضافه کنید و پیوندهای نزدیک عاطفی را به فهرست عوامل حمایت کننده بیفزائید تحقیقاتی که در دو دهه انجام شده و بیش از سی و هفت هزار نفر را شامل می شود نشان می دهد که انزولی اجتماعی – یعنی این احساس را که مسی را ندارید تا احساسات خصوصی خود را با او در میان بگذارید یا تماس نزدیکی داشته باشید احتمال ابتلا به بیماری یا مرگ را دو برابر می کند گزارش در سال 1987 در مجله  چاپ شد چنین نتیجه می گیرد که انزوا به خودی خود همانقدر در میزان مرگ و میر تاثیردارد که سیگار کشیدن ،‌فشار خون بالا ، چاقی مفرط و انجام ندادن تمرینات جسمانی در این موثرند . ( دانیل گامن ، 1380 ص  243 )

و با توجه به تحقیقات و پژوهش ها روز به روز به اهمیت اینکه افراد و در کل نوجوانان کاوارد دوران جدیدی از زندگیشان می باشند باید توانند احساس خود را بشناسند و احساسی را که در طرف مقابل خود بوجود می آورند پی ببردند و پس از شناخت آن به رابطه متقابل دست یابند.

در اینجا این سوال مطرح می شود که اصولاً چرا برخی از هوش هیجانی بالایی برخوردارند  عده ای هوش پایین و در کل در این حیطه سوالات برشماری می تواند ایجاد شود .

---

گسترده علمی موضوع مورد پژوهش

موضوع پژوهش :

بررسی رابطه هوش هیجانی و سلامت روانی

ابعاد موضوع پژوهشی :

با نگاهی به موضوع مورد بررسی و با توجه به پژوهشها و بررسیهایی تا به امیرو انجام گرفته و به ثبت رسیده است احتمالاً ممکن است تفاوت میان افراد از لحاظ هوش هیجانی با سلاما روانی آنها به بساری از مسائل که در اینجا گنجانیده . نمی شود پرداخته شده باشد . در این پژهش ما به دنبال مسائلی از لین قبیلی هستیم که :

با شناخت از هوش هیجانی می توان سلامت عمومی را در افراد پیش بینی کرد .

با بررسیهای انجام شده می توان در نظر داد که کدام یک از مولفه های سلامت عمومی می تواند بیشتر در هوش هیجانی تاثیر داشته باشد و در جهت رفع یک تلاش نمود .

هدف پژوهش :

هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه هوش هیجانی با مولفه های جسمانی باید کارکردی اجتماعی ، افسردگی شدید ، اضطراب و در کل سلامت عمومی باشد شناساندن یک مسئله که چطور هوش هیجانی در سلامت عمومی فرد می تواند تاثیر گذار باشد و با در نظر گرفتن اینکه خانواده ها با کلامشان و عملکردشان می توانند کودک را در جهت شناخت خود و رفتارش و در عین حال شناخت دیگران نقش داشته باشند و با توجه به اینکه هوش هیجانی زیر مجموعه ای از هوش اجتماعی است و می تواند فرد را در جهت سازگاری با جامعه همراه نماید .

امکان بررسی موضوع اهمیت آن از لحاظ علمی و نظری :

عوامل متعددی در سازگاری و رضایت از زندگی دخیل می باشند که می توان هوش هیجانی را در اینجا نام برد که در جهت سازگاری و بهداشت روانی هر چه بیشتر افراد تاثیر گذار می باشند .

هوش هیجانی نیز مانند هوش غیر شناختی دشوار است هوش هیجانی نوع دیگری اسز هوش است که مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب در زندگی است . توانایی مطلوب خلق و خو وضع روانی و کنترل تکانش هاست عاملی است که به شکست ناشی  از دست نیافتن به هدف و شخص ایجاد انگیزه امید می کند ( دانیل گلمن 1388 ، ص 18 ) در واقع باعث می شود که فرد همدلی و هم حسی را لمس نماید .

گلمن ضمن مهم شمردن هوش غیر شناختی و هیجانی می گوید هوش بهر در بهترین حالت خود تنها عامل 20 درصد از موفقیت های زندگی است و 80 درصد موقعیت ها به عوامل دیگر دابسته است و سرنوشت افراد در بساری از موارد در گروه مهارت هایی از هوشهایی دیگر از قبیل هوش هیجانی را تشکیل می دهد .

با توجه به اینکه سلامت عمومی در سازگارتری بهتر فرد با محیط پیرامون خود از مسائل اصلی جامعه می باشد می توان انتظار داشت که هوش هیجانی می تواند چقدر در تاثیرگذاری فرد در سازگاری هرچه بیشتر او با اجتماع خود نقش آفرین باشد و او در جهت کمال و موفقیت روز افزون یاری نماید .

سوال های پژوهش :

1. ساختار جامعه بر پایه سلامت عمومی جامعه استوار است .
2. در این پژوهش سوالهایی از این فبیل مطرح می شود .
3. آیا هوش هیجانی با مولفه بدنی سازی رابطه معناداری دارد .
4. آیا هوش هیجانی با مولفه اضطراب و بی خوابی رابطه معناداری دارد .
5. آیا هوش هیجان با مولفه بدکارکردی اجتماعی رابطه معنا داری دارد .
6. آیا هوش هیجانی با مولفه افسردگی و خیم رابطه معنا داری دارد .
7. آیا هوش هیجانی با سلامت روانی رابطه معناداری دارد .

فرضیه های تحقیق :‌

• با توجه به سوالهایی که مطرح شد فرضیه های زیر تدوین شده است .
• هوش هیجانی با سلامت روانی رابطه معناداری دارد .
• هوش هیجانی با مولفه بدن سازی رابطه معناداری دارد .
• هوش هیجانی با مولفه اضطراب و بی خوابی رابطه معنادارای دارد .
• هوش هیجانی با مولفه بدکاری اجتماعی رابطه معناداری دارد .
• هوش هیجانی با مولفه افسردگی وخیم رابطه معناداری دارد .

متغیر پژوهش و تعریف عملیاتی و اطلاعاتی :

متغیر پیش بینی کننده :‌

متغیری است که تغییر آم در دست پژوهشگر است که به آن متغیر مستقل نیز می گویند . متغیر پیش بینی کننده ( مستقل) در این پژوهش میزان هوش هیجانی می باشد.

متغیر پیش بینی شونده :

متغیری است که تحت تاثیر متغیر پیش بینی کننده (مستقل) مقدارش فرق می کند و در این پژوهش میزان متغیر پیش بینی شونده وابسته ، است (دلاور ، 1374 ، ص 49 ) سلامت روانی همراه مولفه هایش .

متغیر وابسته رفتاری را که می خواهد اثر متغیر مستقل را بر روی آن مورد مطالعه قرار دهد مشخص می کند لذا افرادی که در پرسشنامه آزمون هوش هیجانی نیمره بالایی را کیب کند از سلامت روانی بالایی برخوردار است . (مفلامری ، 1379)

هوش هیجانی :

با توانایی درک خود و دیگرا یعنی شناخت هرچه بیشتر احساسات ، عواطف خویش و ارتباط سازگاری قفرد با مرد و محیط پیوند دارد . (گلکن ، 1380)

هیجان :

پاسخ به بلافاصله ارگانیسم با توجه به درجه جذابیت یک موقعیت خاص ( واکمیر ، 1990 ، ص 29 )

سلامت روانی :

سازمان جهانی بهداشت ، بهداشت روانی را چنین تعریف می کند بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای میگیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقشهای اجتماعی ، روانی جسمی ، شخصی که از بهداشت روانی برخوردار است می‌توان شمار صفهای خود را با دنیایی بیرون و درون حل کند . اگر شخص توان انجام دادن سازگاری با محیط را نداشته باشد تعارض های او به صورت نوروز نشان می دهد و به شخص نوروتیک تبدیل می شود .

علائم جسمانی :

علائم جسمانی نشانه هایی بیمارگونه حاکی از یک بیماری جسمانی هستند . که ممکن است در اثر مصرف دارو و یک بیماری جسمانی با یک اختلال روانی ظاهر شوند . (کاپلان و سادوک ، 1993 ، ص 95 )

اضطراب و اختلال در خواب :

اضطراب ، احساس دلواپسی ، به علامت انتظار نظری است که ممکن است درونی یا بیرونی باشد .

بی خوابی یا اختلال در خواب فقدان یا کاهش توانایی به خواب رفتن است که به سه کل بی خوابی اول شب ، وسط شب و آخر شب ظاهر می شود که غالباً با یک اختلال نظیر اضطراب و افسردگی ،  یک علت عضوی معلوم یا مصرف مواد مربوط می شود . (کاپلان و سادوک ، 1994 )

اختلال در کنش اجتماعی :

کنش اجتماعی در فرهنگ علوم رفتاری به صورت زیر تعریف هر عنل طبیعی یا مصنوعی که آثار اجتماعی تولید می کند این اصلاح در برنامه نحصیلی برای ااشاره به جنبه فعالیتهای عمومی مربوز به زندگی گروهی در تمام فرهنگها بکار می رود ( شعاری نژاد ، 1364 ، ص 30 )

تعریف زیر از کنش اجتماعی ، مجموعه عملیاتی است که از طریق آن پاکی از اشکال ساخته یافته اجتماعی تجلی می نماید نقش است که یک عضو و یا جزء از حیات اجتماعی در درون ساخت جزیی یا کلی ایفا می کند تمامی جلوه های عینی و قابل مشاهده که موجبات انطباق و سازگاری یک نظام خاص اجتماعی را فراهم می آورد و بر همین اساس اختلال در کنش اجتماعی یا کنش اجتماعی نا مطلوب هر جلوه عینی یا قابل مشاهده است که این سازگاری نظام را کاهش میدهد .

افسردگی شدید یا اساسی :

این اصلاح بسیار وسیع و تا حدودی مبهمی است برای شخص عادی  حالتی مشخص یا غمگین و گرفتگی و بی حوصلگی است و برای پزشک گروه وسیعی از  اختلالات خلقه یا زیر شاخه های متعدد را تداعی می کند .

خصوصیات اصلی حالات افسردگی کاهش عمیق میل به فعالیتهای لذا بخش روزمره مثل معاشرت ، تفریح ، ورزش ؟ روابط جنسی است .این ناتوانی برای کسب لذت حالتی ناقد و پایا دارد . به طور کلی ، شدن افسردگی بستگی به تعداد علایم و درجه متعدد آن دارد و خفیف ترین شکل ممکن است فقط محدودی از علایم اصلی وجود داشته باشد . مهمترین علامت افسردگی همین ناتوانی در کسب لذت در چیزهایی است که قبلاً لذت بخش بوده است و غمگینی یکی از خصوصیات افسردگی است لذا در تمام انواع جزیی از علائم بیماری نیست . بیمار ممکن است بجای غمگینی از گیچی و اضطراب و عدم تمرکز فکری شکایت داشته باشد احساس درماندگی ، میل به خود سلامت گری ، کاهش اعتماد به نفس از شایع ترین علائم افسردگی است ( پورافکاری ، 1373 )

در افسردگی اساسی بیمار ممکن است رابطه خود را با واقعیت از دست بدهد ، دچار هذیان شود و چه بسا دست به خودکشی بزند غالباً گفته می شود که چنین فردی پسیکوتیک است . ( وهاب زاده ، 1373 ، )

تاریخچه هوش هیجانی :

اصطلاح هوش هیجانی در سال (1995) توسط دانیل گلمن 1 مطرح شد و بحث های بسیاری را برانگیخت هوش هیجانی 2 با توانایی درک خود و دیگران یعنی شناخت هرچه بیشتر احساسات ،‌عواطف خویش و ارتباط و سازگاری فرد با مردم و محیط که پیوند دارد .

پژوهشگران با ارزیابی مفاهیمی چون مهارتهای اجتماعی . توانایی های بین فردی ، رشد روانی و وقوف فرد بر هیجانهای خویش و توان کنترل آن هیجان ها توصیف و تبین هوش هیجانی غیر شناختی پرداخته اند .

بار – آن هوش هیجان ( هوش غیر شناختی ، را عامل مهمی در شکوفایی توانایی های افراد برای کسب موفقیت در زندگی تلقی می کند آن را با سلامت عاطفی و در مجموع با سلامت روانی مرتبط می داند

باز آن را برای اولین بار در سال 1980 هوش بهر هیجانی  را مطرح کرد و در همان سالبه تدوین پرسشنامه هوش هیجانی  پرداخت به اعتقاد بار آن هوش شناختی تنها شاخص عمده برای پیش بینی موفقیت افراد نسیت ، زیرا بیشاری از افراد با هوش شناختی بالایی دارند ولی آن طور که باید در زندگی موفق نیستند .

با وجود این سنجش بهر اجتماعی به نحوی روز افزون در تعیین و تشخیص حدود و توانایی های ذهنی و رفتاری افراد اعم از هنجار و ناهنجار مورد استفاده قرر می‌گیرد. بدیهی است با توجه به اشاره مختصری که به کاستی های این مقیاس شده توقع پافشاری بر نتایج مرتمت مرتب بر آن از احتیاط علمی به دور است .شایان به ذکر است که با همه تلاشهایی که از سال 1995 تا کنون برای تبیین و تعریف هوش به عمل آمده ، بعد عاطفی یا هیجانی آن بدان گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است .

از این تاریخ به بعد گزارش کسانی که از دیر باز در اندیشه تدوین ابزاری برای سنجش این حیطه ذهنی غیر شناختی بودند و می خواستند آن را با معیار مناسب دیگری محک بزنند و جلوه های آن را با عدد و رقم مجسم کنند منتشر شد و در اختیار اندیشمندان . روان شناسان قرار گرفت .

تعریف و پیشینه هوش هیجانی :

تعریف هوش هیجانی نیز مانند هوش غیر شناختی دشوار است این اصطلاح از زمان انتشار کتاب معروف گلمن (1995) به گونه ای گسترده به صورت بخشی از زبان روزمره درآمد و بحثهای بسیاری را بر انگیخت گلمن مصاحبه ای با جان اینل (1996) هوش هیجانی را چنین توصیف می کند : « هوش هیجانی نوع دیگری از هوش است این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاه از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب در زندگی است توانایی اداره مطلوب خلق و خوی با وضعروانی ، کنترل و تکانش ها است عاملی که به هنگام شکست ناشی از دست نیافتن به هدف در شخص ایجاد انگیزه و امید می کند . هم حسی یعنی آگاهی از احساسات افراد پیرامون شماست مهارت اجتماعی یعنی خوب کنار آمدن با مردم و کنترل هیجانهای خویش در رابطه با دیگری و توانایی تشویق و هدایت آنان است »

گلمن در همین مصاحبه ضمن مهم شمردن هوش شناختی و هیجانی می گوید هوش بهر ( ) در بهترن حالت خود تنها عامل 20 درصد از موفقیت های زندگی است ، 80 درصد موفقیت ها به عوامل دیگر وابسته است و سرنوشت افراد در بسیاری از موارد در گروه مهارت هایی است که هوش هیجانی را تشکیل می دهد .

« هوش غیر شناختی ابعاد شخصی هیجانی اجتماعی و حیاتی هوش را که اغلب بیش از جنبه های شناختی آن در عملکرد های روزانه موثرند مخاطب قرار می دهد .

هوش هیجانی با توانایی درک خود و دیگران  ( خود شناسی و دیگر شناسی ) ارتباط با مردم و سازگاری فرد با محیط پیرامون خویش و پیوند دارد . به عبارت دیگر هوش غیر شناختی پیش بین موفقیت های پیرامون خویش و پیوند دارد به عبارت دیگر هوش غیر شناختی پیش بین موفقیت های فرد را در میسر می کند و سنجش و اندازه گیری آن به منزله اندازه گیری و سنجش و توانایی های شخص برای سازگاری با شرایط زندگی و ادامه حیات در جهان است . ( بار – آن ، 1997 ص 28)

محدودیت ها :

در انجام این پژوهش محدودیتهای متعددی وجود داشت که تا حدی مسیر پژوهش را تحت تاثیر قرار داد .

• عدم دسترسی بر منابع غنی
• عدم دسترسی بر ابزارهای اندازه‌گیری
• در اختیار نبودن منابع تازه و محدودیت آنها
• محدود کردن آزمودنیها به مکان و موقعیت خاص

پیشنهادات :

• ایجاد بانک تست
• افزایش ترجمه کتاب در زمینه شناسایی های مختلف
• آموزش به والدین در کل به افراد جامعه مبنی بر توجه به هوش عاطفی
• در طی هر پژوهش پژوهشگر به عواملی بر می خورد که اگر قبل از پژوهش آن را در نظر بگیرید مسلماً پژوهش و نتایج بدست آمده از اعتماد بیشتری برخوردار می‌شود.

• مقدمه

فصل اول : گسترده علمی موضوع مورد پژوهش

• 1-موضوع پژوهش :
• 2- ابعاد موضوع پژوهشی :
• 3- هدف پژوهش :
• 4- امکان بررسی موضوع اهمیت آن از لحاظ علمی و نظری :
• 5- سوالهای پژوهش :
• 6- فرضیه های تحقیق :‌
• 7- متغیر پژوهش و تعریف عملیاتی و اطلاعاتی :
• 6-7-1- متغیر پیش بینی کننده :‌
• 7-2- متغیر پیش بینی شونده :
• 7-3- هوش هیجانی :
• 7-4- هیجان :
• 7-5- سلامت روانی :
• 7-6- علائم جسمانی :
• 7-7- اضطراب و اختلال در خواب :
• 8-7- اختلال در کنش اجتماعی :
• 9-7- افسردگی شدید یا اساسی :
• چکیده فصل :

فصل دوم : مرور و تحلیل یافته های پیشین در قلمرو و موضوع

• تاریخچه هوش هیجانی :
• تعریف و پیشینه هوش هیجانی :
• پیشینه مطالعه هوش غیر شناختی
• تعریف هوش و انواع آن از نظر گاردنر
• هوش هیجان و مولفه های آن :
• اساس فرهنگی هوش هیجانی :
• تفاوت IQ با هوش هیجانی
• زمینه های بحث هوش هیجانی
• کالبد شکافی یک تسخیر هیجانی
• سیستم ارتباط عصبی
• قراول هیجانی
• متخصص حافظه هیجانی
• هماهنگی فکر و هیجان
• مختصری درباره بهداشت روانی
• تعریف مفاهیم بهداشت روانی
• سلامت روان از نظر آلپورت
• سلامت روان از نظری رل راجرز از یک فرم
• ملاک های مهم از نظر فیشن
• عوامل موثر بر بهداشت روانی
• تامین نیازهای روانی
• اصلاح و سبک روش زندگی
• نقش مذهب و فلسفه زندگی در بهداشت روانی
• انسان سالم
• ویژگی های انسان سالم از نظر راجرز

فصل سوم : فرآیند روش شناختن و بررسی تجربی موضوع

• روش تحقیق
• جامعه مورد بررسی
• نمونه منتخب
• روش نمونه گیری
• ابزار و روش اجرای پژوهش
• آزمون هوش هیجانی (سیبر یا شرینگ)
• روش اجرای آزمون :
• روش نمره گذاری
• پرسشنامه سلامت روانی(GHE)
• روایی و اعتبار
• روش اجرای آزمون
• روشهای آماری و منطق استفاده از آن

فصل چهارم : ارائه و تحلیل نتایج

• یافته های توصیفی

فصل پنجم : بحث و نتایج کلی

• بحث و بررسی درباره یافته ها
• تفسیر نهایی پیامدها
• محدودیت ها
• پیشنهادات
• فهرست منابع و مآخذ
• پیوست

منابع

1. روشهای آماری در علوم رفتاری / دکتر حسن پاشا شریفی – دکتر جعفر نجفی زند ، چاپ نهم 1379 (انتشارات سخن)
2. هوش هیجانی / دانیل گلمن/ شریف پارسا ، تهران 1382 ، انتشارات رشد
3. بهداشت روانی – دکتر حمزه گنجی / 1372
4. بهداشت روانی ، احمد شاملو / چاپ یازدهم
5. تعلیم و تربیت اسلامی / دکتر علی شریعتمداری (انتشارات امیرکبیر ، تهران 1373)
6. هنجاریابی آزمون هوش هیجانی سیبر یا شرینگ (برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه دولتی در شهر تهران علوم تربیتی)
7. ویژه نامه ارزشیابی تحصیلی فصلنامه تعلیم و تربیت شماره 70-69
8. پایان نامه شماره 15 بهار مشوق
9. میلانی فر / چاپ چهارم
10. پایان نامه شماره 65/آزیتا رحیمی
11. جان مارشال / ریو انگیزش دمیترون/ مترجم یحیی سیدمحمدی