مقایسه میزان اضطراب در تیپ های شخصیتی

در این پژوهش به منظور مطالعه میزان اضطراب در تیپ شخصیتی ‎A و ‎B، 20 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه تربیت معلم تهران (10 نفر تیپ شخصیتی ‎A و 10 نفر تیپ شخصیتی ‎B) را با کمک مقیاس تیپ‎شناسی شخصیت ‎A و ‎B اسپنسر رانوس (که دارای 25 سوال به صورت بلی‎- خیر ‎- نمی‎دانم) و نیز براساس آزمون اضطراب‎سنج کتل مورد بررسی قرار گرفتند.

مطابق اغلب یافته‎های مطالعاتی پیشین، یافته‎های پژوهش حاضر نشان می‎دهند که در کل آزمودنیهای تیپ شخصیتی ‎A اضطراب بالاتری را از افراد تیپ شخصیتی ‎B تجربه می‎کنند (با اختلاف میانگین = 8/2)

همچنین برحسب نتایج آزمون تحلیل آماری ‎t استودنت در درجه آزادی 18 = d.f و در سطح ‎05/0 =  در جهت بررسی فرضیه 2 سویه تحقیق «که بین میزان اضطراب تیپ شخصیتی ‎A و ‎B تفاوت معنی‎داری وجود دارد»، یافته‎ها بیانگر تفاوت معنی‎داری بین میزان اضطراب در 2 تیپ شخصیتی ‎A و ‎B می‎باشند که این یافته‎ها در این پژوهش با یافته‎ها و نتایج تحقیقات مشابه (نظیر تحقیقات فریدمن و روزنمن  (1974) یا تحقیقات پرایس (1983)) هماهنگی قابل ملاحظه‎ای را نشان می‎دهند.

مقدمه

با توجه به ویژگی‎ها و تفاوتهایی که قرون و اعصار با یکدیگر دارند، قرن 17 قرن تنویر افکار و قرن 18 عصر منطق، قرن 19، قرن ترقی و پیشرفت، قرن 20 عصر اضطراب نامیده می‎شود. با غلبه بر بیماریهای جسمی که سالها سرنوشت بشر را در اختیار داشته و بشر هر روز بیش از پیش به تاثیر عوامل روانی در سعادت خوا واقف می‎گردد.

استان متمدن دیگر قربانی قطعی بیماریهای همه‎گیر نمی‎شود طاعون جای خود را به گروهی از بیماریهای روانی از قبیل: تشویش، احساس ناامنی، فریبکاری و تردید داده است.

در اطراف نامردم محنت زده و ناخشنود و مضطربی که نیروی فکری خود را از دست داده و قادر به حل مسائل زندگی خود نیستند، بسیارند. شگفت‎اند که ناراحتی‎های روانی بی شاز جمیع اختلالات جسمی دیگر سلامت بشر را تهدید می‎کند. گاهی این اضطراب به طور نا گهانی و زمانی به طور تدریجی ظاهر می‎شود و زمانی در حد چند ساعت است، اما صرفنظر از چگونگی بروز شدت و حدت آن اضطراب آن اساس و بنیادی است که کمتر کسی با آن بیگانه است. فرد، بی‎پناه و درمانده است و نمی‎تواند معنی‎ای برای این حالت عاطفی بیابد اما وقتی این وهله‎ها و مرا حل اضطراب ظاهرو تکرار می‎شوند پابرجا می‎ماند (دادستان، پریرخ، 1379).

با آنکه اضطراب و ناسازگاری در تمدن  و فرهنگ کنونی که بسیار توسعه یافته، معهذا مواردی در روزنامه‎ها و نمایشنامه‎ها به چشم می‎خورد، مانند آنهایی که در تاریخ یا ادبیات دیده می‎شود، نمونه‎های افراطی هستند و نمونه ناسازگاریهایی که اطراف ما را رگفته‎اند، بسیار ملایم‎تر از نمونه‎های فوق هستند و بیشتر به صورت ناتوانی در حل و مقاله با مشکلات و مسائل اجتماعی است، تا اختلالات جدی و سخت روانی (بیرجندی، پروین، 1378).

اضطراب مساله‎ای است که با ویژگی‎های شخصیتی افراد ارتباط  نزدیکی دارد. این مساله نشان می‎دهد که عواملی وجود دارند که ارتباط بین استرس و بیماری را تحلیل یا تشدید می‎کند. در شرایط استرس‎زا، برخی عوامل در نقش متغیرهای مداخله‎گر ظاهر می‎شوند، این عوامل عبارتند از:

• شخصیت افراد
• مهارتهای زندگی در مقابله با مسائل و بحرانها
• انگیزه در تجارب گذشته

ثابت شده است که هیجانهای مثبت، مانند خوش‎بینی، خوش‎طبعی، خلق شاد می‎تواند باعث حفظ سلامتی و افزایش طول عمر شوند  (هافمن)[1].

البته در هزاران سال پیش، یعنی در دوران باستان، بقراط بررسی تاثیر شخصیت افراد در بیماریها را مورد بررسی قرار داده بود. و پایه‎های شخصیت را به 4 گروه سوداوی، صفراوی،         بلغی، دموی تقسیم کرده بود و تصویر بر این بود که غلبه یکی از این عوامل در شخص باعث بوجود آمدن خلق و خوی خاصی می‎شود. و افراط و فزونی در یکی از آنها باعث بروز بیماری، مثلاً فزونی رد سودا باعث بروز شخصیت مالیخولیایی می‎شود که در نتیجه آن افسردگی و بیماری جسمی وابسته به آن حادث می‎شوند. (پایان‎نامه، تربیت مقطع تهران، 1379).

همانطور که ذکر شد، یکی از مولفه‎های موثر دیگر بر واکنش افراد در برابر هیجانها و از جمله فشارهای زندگی و اضطراب، مسئله ویژگی تعصبهای شخصیتی و الگوهای رفتاری خاص‎اند که برای اولین بار فریدمن و روزنمن[2]به سال 1974 پس از سالها تحقیق و مطالعه بر روی بیماران قلبی به این نتیجه رسیدند که بسیاری از افراد به عنوان تیپهای شخصیتی ‎A،‌ نامگذاری شدند که دارای ویژگی‎های خاصی می‎باشند که آنها را از افرادی که این ویژگی‎ها را ندارند و از لحاظ سازگاری و مقابله با اضطراب و فشارهای زندگی، متمایز می‎کند در این پژوهش به بررسی میزان اضطراب این افراد و مقایسه آن با افرادی که دارای این ویژگی‎ها می‎باشند پرداخته شده است و در پایان باید اذعان داشت که این تحقیق و تحقیقات مشابه این پروژه می‎تواند در صحت و سقم نظریات متعدد و مرتبط، به دانشمندان این حوزه مساعدت نموده و افرادی را که دارای این ویژگی هستند، بخصوص افراد با تیپ شخصیتی A، که میزان اضطراب بالاتری را تجربه می‎کنند،‌در جهت شناخت تیپ شخصیتی خود و نیز کوششی در راستای کاهش میزان اضطراب خود مساعدت نماید.

در این پژوهش تلاش شد تا رابطه میزان اضطراب در تیپهای شخصیتی ‎A و ‎B بررسی کند و سپس در پایان پیشنهاداتی جهت سلامت روان این افراد ارائه می‎گردد.

بیان مسئله:

آیدون[3]، عصر حاضر را دوران اضطراب نامیده است و پیچیدگی‎های جاری تمدن، سرعت تغییرات و بی‎‎توجهی به مذهب و ارزشهای خانوادگی برای افراد و اجتماع، تعارضها و اضطراب‎های تازه‎ای را بوجود آورده‎اند (پورافکاری، ‌نصرت‎ا‎…، 1371)

اضطراب‎ یک هیجان طبیعی است که درجه متوسط آن می‎تواند بسبب افزایش دادن میزان گوش بزنگی نیروی مفیدی به شمار آید. ولی درجات زیاد آن کارایی را کاهش می‎دهد و مانعی در عملکرد سالم به حساب می‎آید. از طرفی رابطه بین استرس و شخصیت افراد هم تاریخ مدون و کوتاهی دارد. اما در واقع دارای قدمتی بسیار طولانی است. یعنی تجربه‌میزان اضطراب تا حدود زیادی به شخصیت افراد بستگی دارد. امروزه هیچ شکی وجود ندارد که استرس روانشناختی شدیداً با برخی بیماریها مرتبط است و شواهد گوناگونی نشان داده‎اند که احتمال بیماری و فرسودگی با با لا رفتن  استرس زندگی بالا می‏رود. (فریدمن،  بوت و کولی 1987)[4] (پایان‎نامه، تربیت معلم تهران،  1379)

همچنین طبق تحقیقات انجام شده، این مسئله روشن است که بین برخی خصوصیات شخصیتی و واکنش در برابر موقعیتها، رابطه وجود دارد و هر شخصیتی خلق و خوی خاصی را ایجاد کرده و واکنش در برابر موقعیتها و سختی‎ها را متفاوت می‎کند. لذا افرادی که در برخورد با شرایط مختلف، این خلق و خوها در آنجا به صورت پایدار درآمده و جزء شخصیت آنها شده و اگر آنها در برخورد با فشارهای زندگی، مهارت کمتری هم داشته باشند، در نتیجه ابتلا به بیماریهای جسمی و روحی در آنها به فراوانی دیده می‎شود، از جمله بیماریهای قلبی و سرطانها و امثال آنها. این افراد همان افراد تیپ ‎A می‎باشند. که فریدمن اولین فردی است که این ویژگی‎ها را شناسایی کرد و او برنامه متعلق را برای کاهش جنبه‎های فشارزای الگوی رفتاری ‎A بوجود آورده است (ترجمه لدیور، پروین، جوادی، 1381)

این پژوهش، در صدد پاسخگویی به این سوالات می‎باشد:

1. با توجه به اینکه اضطراب یکی از اختلالات مهم روانی است که وجود آن در انسان مشکلات متعددی را در روند زندگی سالم ایجاد می‎کند، لذا تلاش برای شناخت عوامل موثر و طرقی در جهت رفع آن، و ایجاد مقاومت در برابر استرسها و کشمکشهای روانی و یاس و ناکامی از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است.
2. دستیابی به اینکه  آیا در بین ویژگی‎های تیپهای شخصیتی از لحاظ وجود میزان اضطراب اختلالی دیده می‎شود و اگر هست، آیا این اختلاف از لحاظ آماری معنی‎دار است؟

ضرورت و اهمیت پژوهش:

با توجه به اینکه اضطراب یک بیماری شایع و همه‎گیر است و اکثر افراد جامعه مخصوصاً دانشجویان از این بیماری رنج می‎برند و همان‎طوری که در مبحث مقدمه هم ذکر شد یکی از مولفه‎های موثر بر واکنش افراد در برابر هیجانها و از جمله‎ها فشارهای روانی و اضطراب، مساله تیپهای شخصیتی و الگوهای رفتاری خاص‎اند که برای اولین بار فریدمن و روزنمن، سال 1974 پس از سالها، تحقیق و مطالعه بر روی بیماران قلبی به این نتیجه رسیدند که بسیاری از افرادی که تحت عنوان بیماران قلبی تحت مواط‎اند، طبیعت و خلق و خوی مشابهی دارند و این افراد را به عنوان تیپ شخصیتی ‎A نامگذاری کرده که ویژگی‎های خاصی را دارا بوده و از کسانی که این ویژگی‎ها را ندارند، از لحاظ سازگاری و مقابله اضطراب و فشارهای زندگی متمایز می‎کند. لذا با توجه به این رابطه‎ای که تاکنون در مورد اضطراب و تیپهای شخصیتی وجود داشته و ضرورت این مسئله از نظر سازگاری با هیجان ها و موقعیت های اضطرابی برای افراد بسیار ضروری است. لذا در این پژوهش، محقق به دنبال بررسی این رابطه و میزان  تاثیر در بین دانشجویان دانشگاه تربیت معلم برآمده و شناخت این امر نه تنها از این لحاظ بلکه از جهت پیشگیری از عوارض اضطرابها و یا کنترل آن در افرادی با ویژگی الگوی رفتاری ‎A وجود دارد ایجاب می‎کند تا بدنبال این اثرات از لحاظ علمی پرداخته شود و امید است این پژوهش در راستیا این اهداف موثر واقع گردد. زیرا اهمیت هر پژوهش در نتایج و ثرماتی است که در رفع مشکلات و دستیابی به راه‎حل معضلات حاصل می‎شود.

اهداف پژوهش:

هدف کلی: بررسی و مقایسه میزان اضطراب درتیپ های شخصیتی ‎A و ‎B

اهداف اختصاصی:

1. بررسی میزان اضطراب در افراد با تیپ شخصیتی‎ ‎A
2. بررسی میزان اضطراب در افراد با تیپ شخصیتی ‎B

فرضیه‎های پژوهش:

1. میزان اضطراب در افراد تیپ شخصیتی ‎A چقدر است؟
2. میزان اضطراب در افراد تیپ شخصیتی ‎B چقدر است؟
3. بین میزان اضطراب افراد تیپ ‎A و ‎B تفاوت وجود دارد.

روش تحقیق:

در این تحقیق از روش علی ‎- مقایسه‎ای، استفاده شده است. زیرا محقق بدنبال کشف روابط بین عوامل و شرایط خاصی است، که قبلاً به وقوع پیوسته است. به عبارتی محقق به دنبال برسری امکان وجود روابط علی و معلولی از راه مشاهده و مطالعه نتایج موجود و زمینه قبلی آنها، به امید یافتن علت وقوع پدیده‎هاست و از طرف دیگر محقق امکان کنترل مستقیم بر متغیرها را ندارد. لذا مناسبترین روش تحقیقی، همین روش پس رویدادی یا علی ‎- مقایسه‎ای است.

جامعه تحقیق:

جامعه پژوهش شامل دانشجویان دختر 18 تا 22 ساله دانشگاه تربیت معلم می‎باشند.

حجم نمونه:

تحقیق حاضر را 20 نفر از دانشجویان تربیت معلم تهران که ساکن در خوابگاه دانشجویی این دانشگاه هستند، تشکیل داده که این تعداد در 2 گروه 10 نفری از افراد با تیپ شخصیتی ‎A و ‎B می‎باشند.

تعریف متغیرهای پژوهش:

الف‎- تعریف نظری اضطراب: کاپلان و سادوک اضطراب را از دیدگاه بالینی چنین تعریف می‎کنند: «یک علامت هشداردهنده، که خبر از خطری قریب‎الوقوع می‎دهد و شخص را برای مقابله با تهدید آماده می‎سازد.» (ترجمه پورافکاری، 1379)

ب- تعریف عملیاتی میزان اضطراب: منظور از میزان اضطراب در پژوهش حاضر، نمره‎ای است که آزمودنی در مقیاس اضطراب سنج کتب کسب می‎کند.

الف- تعریف نظری تیپ شخصیتی ‎A: فریدمن و روزنمن تیپ شخصیتی ‎A را اینطور تعریف می‎کنند: «ترکیبی از عمل‎- عاطفه که نزد هر کسی قابل مشاهده است،‌ که پرخاشگرانه در تلاش همیشگی برای نیل به حداکثر ممکن در حداقل زمان و در صورت لزوم در مقابل تلاش‎های دیگر اشیاء و اشخاص،‌ درگیر شده باشد.» (ترجمه مرمر، 1372)

– تعریف نظری تیپ شخصیتی ‎B: افراد با تیپ ‎B افرادی‎اند که با این ویژگی‎ها شناخته می‎شوند. سخن دیگران را قطع نمی‎کنند، بندرت مشت خود را گره می‎کنند و یا انگشت خود را به نشانه تایید گفته خود بالا می‎برند و این افراد استعداد کمی نسبت به فشار دارند و به علت انعطاف‎پذیر بودنشان واقع‎بین‎ترند. اشتباهات خود را پذیرفته و آنها را فرصتهایی برای آوزش می‎بینند و زمانی که حوادث در کنترلشان نیست،‌ خود را کنترل می‎کنند (ترجمه کدیور، جوادی، 1381)

ب- تعریف عملیاتی تیپ شخصیتی ‎A و ‎B: منظور از تیپ شخصیتی ‎A و ‎B نمره‎ای است که فرد در مقیاس تیپ‎شناسی ‎A و ‎B کسب می‎کند.

تعریف اضطراب:

استفاده از لغت «مضطرب»[5] تصور شخصی را به خاطر می‎آورد که روی زمین آهسته قدم برنمی‎دارد، دستهایش را می‎فشرد، ابروهایش چین خورده و قلبش سنگین می‎شود، تنفس او زیاد شده و قدرت تمرکز ندارد.

توصیف شخصی: شامل احساس ناآرامی، ناتوانی،‌ احساس سنگینی معده، و سبکی سر میشود. استفاده عموم از لغت اضطراب به پیش‎بینی احتمالات ترسناک از آینده اشاره دارد. لغاتی مثل دلهره[6]، دلواپسی[7]، نگرانی[8]، پروا[9]، غالباً با لغت اضطراب رابطه دارند.

تعاریف نظری اضطراب دامنه وسیعی دارند،‌ اما عموماً نظریه‎پردازها آن را به صورت ناآرامی می‎شناسند. برحسب منبع (داخلی یا خارجی) فرایند یا پویایی‎های احساس، علایم و نشانه‎های احساس و مداخله مناسب جهت تخفیف وضعیت اضطرابی را مشخص می‎سازند. در برخی دیدگاه‎های نظری اضطراب به عنوان جنبه‌رشد شخصیت تلقی می‎گردد. خصوصاً وقتی که شخص با وضعیتهای جدید روبرو می‎شود. اضطراب در نظریه‎های مختلف شخصیت و رفتار، همین‎طور در تعیین بیماری ناشی از تنیدگی‎های هیجانی، فیزیولوژیکی و اجتماعی، مفهوم کلیدی است (بک، راولیز، ویلیامز، 1988) (پایان‎نامه تربیت معلم تهران، 1382).

کاپلان، اضطراب طبیعی را احساس بیم و نگرانی منتشر و بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم می‎داند که همراه با یک یا چند احساس جسمی می‎باشد. مثل احساس خالص شدن سردل، تنگی نفس و قفسه سینه، تپش قلب، تعریق، سردرد، یا میل جبری ناگهانی برای دفع ادرار و نیز بی‎قراری و میل برای حرکت (ترجمه پورافکاری نصرت‎ا‎…، 1379).

پیه‎رون (1973)، اضطراب را ناراحتی روانی و بدنی که بر اثر ترس مبهم و احساس ناامنی و تیره‎روزی قریب‎الوقوع در فرد آدمی بوجود می‎آید، می‎داند (دادستان، 1378).

اضطراب وضعیت شدید شد تحریک هیجانی است که نگرانی یا ترس را هم دربردارد. مثل ترس، فرد احساس می‎کند که تهدید می‎شود. برخلاف ترس، فرد اغلب، منبع تهدید را به شکل مبهم یا نه چندان دقیق ادراک می‎کند (یامیالی، طاهری، 1373).

بحث و نتیجه‎گیری

همانگونه که در فصل (4)، به هنگام تجزیه و تحلیل فرضیه‎ها و بررسی سوالات تحقیق مشاهده کردیم، بین میزان اضطراب در تیپ شخصیتی ‎A و ‎B تفاوت معنی‎داری وجود دارد و میزان اضطراب تیپ شخصیتی ‎A از میزان اضطراب افراد تیپ شخصیتی ‎B بیشتر محاسبه شد.

بنابراین در این فصل با توجه به داده‎های آماری و محاسبات انجام شده و تجزیه و تحلیل یافته‎ها، نتایج فوق بدست آمد. لذا بر اساس آزمون ‎t استودنت در گروه‎های مستقل (دو گروه 10 نفری تیپ فوق ‎A و ‎B) چون مقدار ‎t مشاهده شده بیشتر از میزان ‎t جدول بود، لذا فرضیه تحقیق تایید می‎شود.

میزان هماهنگی بین یافته‎های تحقیق حاضر و تحقیقات گذشته داخلی و خارجی:

در پژوهش حاضر مشخص شد که میزان اضطراب تیپهای شخصیتی ‎A و ‎B با هم از لحاظ آماری تفاوت دارند و این نتایج با یافته‎های پژوهشی روزنمن و فریدمن (1974) و نیز با یافته‎های پژوهش گروه مطالعاتی فرانسوی و بلژیکی (1982) (ریس و ریشتر، هاینریخ (1985) و نیز با یافته‎های پرایس (1982) همخوانی و هماهنگی دارد و نتایج این تحقیقات را تایید می‎کند. همچنین این یافته‎ها با پژوهشهای داخلی نظیر تحقیقات همراهی در سال 1378 نیز تطابق و هماهنگی دارد.

میزان تعمیم‎پذیری نتایج به جامعه آماری:

این تحقیق را برحسب محدودیتها، می‎توان به دانشجویان دختر دانشگاه تربیت معلم تهران (واحد کرج) و با کمی احتیاط به دانشجویان همین دانشگاه (واحد تهران)  نیز تعمیم داد. زیرا این تحقیق در واحد حصارک کرج دانشگاه تربیت معلم صورت گرفته است و با توجه به روش نمونه‎گیری امکان تعمیم یافته‎ها به جامعه آماری بسیار محدود و با احتیاط همراه است.

محدودیت های تحقیق:

• پایین بودن حجم نمونه که می‎تواند در نتایج حاصله تاثیر معنادار داشته باشد
• نامناسب بودن زمان  و مکان اجرای پرسشنامه‎ها
• عدم اطمینان از غرض‎ورزی و صداقت آزمودنیها در پاسخ دادن به سوالات پرسشنامه
• شرایط محیطی و عاطفی در هنگام تکمیل پرسشنامه بر آزمودنی حاکم بوده و محقق در کنترل آن دخالتی نداشته است
• با توجه به موضوع، نتایج این تحقیق می‎تواند به خارج از دانشگاه تربیت معلم تهران تعمیم داده شود.
• نمونه این تحقیق علاوه بر تعداد کم دانشجویان (به علت کمبود امکانات در وقت و هزینه) به علت اینکه فقط از بین دانشجویان دختر دانشگاه انتخاب شده‎اند لذا نمی‎تواند معرف کامل نتایج قابل اطمینان برای کل افراد تیپ شخصیتی ‎A و ‎B باشند.

پیشنهادات

الف) پژوهشی:

• برای افزایش دقت و تعمیم نتایج تحقیق بهتر است چنین تحقیقی در سطح وسیع‎تر جامعه صورت پذیرد.
• برای اینکه دانشجو فرصت کافی برای پژوهش و مطالعه داشته باشد بهتر است که دانشجو کار خود را یک ترم زودتر با هماهنگی استادان راهنما انجام داده و اقدام به پژوهش کند.
• امکانات پژوهشی بیشتر از طرف دانشگاه در جهت دستیابی به آزمونها و پرسشنامه‎ها فراهم گردد در جهت بالا بردن سطح و کیفیت پایان‎نامه‎های دوره‌ کارشناسی اقدامات مفیدی به عمل آید.

ب) کاربردی:

• برگزاری کلاسهای توجیهی و کارگاه هایی برای کاهش اضطراب، به خصوص افراد با تیپ شخصیتی ‎A
• پخش برنامه‎هایی در خصوص راههای کاهش اضطراب و مهارتهای مقابله با آن از طریق دانشگاهها و موسسات درمانی و یا صدا و سیما
• تاکید کمتر بر رقابت در سطح آموزشی و تشویق خود انگیخته از طریق ایجاد احساس نیاز به یادگیری مطالب درسی و آموزشی. زیرا بسیاری از افراد در اثر همین رقابت در محیط های آموزشی ویژگی‎های تیپ شخصیتی ‎A در آنها تقویت و تشدید می‎گردد.

• – چکیده تحقیق

فصل اول

• – مقدمه
• – بیان مسئله
• – ضرورت و اهمیت تحقیق
• – فرضیات یا سوالات تحقیق
• – روش تحقیق
• – جامعه پژوهش
• – حجم نمونه
• – تعریف واژه‎ها و اصطلاحات
• الف: تعریف نظری
• ب: تعریف عملیاتی

فصل دوم

• «پیشینه تحقیق»
• بخش اول:
• – تعریف اضطراب و انواع آن
• – شدت اضطراب
• – علل و انگیزه‎های اضطراب
• – شیوع اضطراب
• – اضطراب از دیدگاه مکاتب روانشناسی
• بخش دوم:
• – تعریف تیپهای شخصیتی (مفهوم الگوهای رفتاری ‎A و ‎B و توسعه آن)
• – تیپ شخصیتی ‎A و بیماریهای جسمی
• – رابطه الگوی رفتاری ‎A و ‎B با رفتارها و متغیرهای دیگر
• بخش سوم:
• – تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
• – تحقیقات انجام شده در ایران

فصل سوم

• – روش تحقیق
• – جامعه پژوهش
• – نمونه پژوهش
• – روش نمونه‎گیری
• – ابزار اندازه‎گیری
• – روایی و پایایی ابزار اندازه‎گیری
• – روش آماری

فصل چهارم

• – تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده‎ها
• – جداول آماری
• – آزمون فرضیه

فصل پنجم

• بحث و نتیجه‎گیری
• بررسی نتایج
• میزان تعمیم‎پذیری یافته‎های پژوهش به جامعه آماری
• – محدودیتهای تحقیق
• – پیشنهادات
• – ضمائم
• – منابع

منابع

1. دادستان ‎- پریرخ ‎- روانشناسی مرضی تحولی از کودکی تا نوجوانی،‌ تهران، انتشارات ژرف، 1379.
2. – بیرجندی، پروین، روانشناسی رفتار غیرعادی،‌ تهران، انتشارات دهخدا، 1378.
3. – شاملو، سعید، بهداشت روانی،‌ تهران، انتشارات رشد، 1369.
4. – پورافکاری، نصرت‎ا‎…، نشانه‎های بیماری روانی، تبریز، انتشارات تابش، 1375.
5. – کاپلان، هارولد، سادوک، بنیامین، 1988، خلاصه روانپزشکی، ترجمه پورافکاری، نصرت‎ا‎…، تبریز، انتظارات ذوقی، 1379.
6. – حسینی، سید ابوالقاسم، روشهای پیشگیری از اختلالات واکنشی و روانی، انتشارات آستان قدس رضوی، 1365.
7. – روزنهان، دیوید.ال، سلیگمن، مارتین. ای.پی، آسیب‎شناسی روانی، ترجمه سید محمدی، یحیی (جلد اول)، نشر ساوالان، 1381.
8. – راتوس، ‌اسپنسر.اِ.، روانشناسی عمومی،‌ ترجمه حمزه ‌گنجی، انتشارات ویرایش، چاپ دوم (جلد 2)، 1378.
9. – مارشال. ریو. جان. انگیزش و هیجان، ترجمه سید محمدی، یحیی، نشر ویرایش، 1381.
10. – برونر، فرانک، فرهنگی توصیفی، یاسایی، مهشید، طاهری،‌ فرزانه، تهران، انتشارات طرح نوح، 1373.
11. – کوپر. کارل. ای، فشار روانی، راههای شناخت و مقابله، تجربمه قراچه‎داغی، مهدی، شریف‎زاده، ‌ناهید، تهران، چاپ خوشرنگ، 1373.
12. – لوتانز، فرد، رفتار سازمانی (جلد اول)، ترجمه سرمد، غلامعلی، (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 1985)، تهران، انتشارات موسسه بانکداری ایران، 1372.
13. – اتکینسون، ریتال، اتکینسون، ریچارد، س، هیلگارد، ارنست. ر. زمینه‎ روانشناسی جلد (2)، ترجمه براهنی، محمدتقی و همکاران، تهران، انتشارات رشد، 1381.
14. – نادری، عزت‎ا‎…، سیف نراقی، مریم، روشهای تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن، ویرایش چهارم، تهران، انتشارات بدر، 1380.
15. – دلاور، علی،‌ روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران، نشر ویرایش، 1380.
16. – دلاور، علی، آمار و احتمالات کاربردی در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران، انتشارات و نشر، 1379
17. – گنجی، حمزه، ارزشیابی شخصیت (پرسشنامه‎ها)، تهران، نشر ساوالات،  1381.
18. – قائمی،‌ علی، ترس و اضطراب در کودکان، تهران، انتشارات امیری، 1364.

مجلات پژوهشی و فصلنامه‎ها:

1. – سیف، علی‎‎اکبر، استرس و اضطراب از دیدگاه نظریه یادگیری در پژوهشی در مقاله روانی، اجتماعی، شماره‌ 6 و 7، سال چهارم، 1371.
2. – پژوهشهای روانشناختی، فصلنامه علمی ‎- پژوهشی، دوره‌3 شماره 3و4و8، 1372-1374.
3. – پژوهشهای تربیتی،‌ فصلنامه علمی‎- پژوهشی، دانشگاه تربیت معلم، جلد هشتم، شماره 1 و 2، بهار و تابستان، 1379.

پایان نامه‎ها:

1. – ویسی،‌اسدالله، پایان‎نامه، مقطع کارشناسی رشته مشاوره و راهنمایی، بررسی سخت‎رویی و مولفه‎های آن با پیشرفت تحصیلی، دانشگاه تربیت معلم، تهران، 1379.
2. – جان بزرگی، مسعود،‌بررسی اثرات آموزش تنش‎زدایی تدریجی بر عوامل اضطراب شخصیت، پایان‎نامه دوره کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر پریرخ دادستان، دانشگاه تربیت مدرس، 1371.
3. – پناهی‎ شهری،‌ محمود،‌ بررسی مقدماتی روایی و اعتبار و نرم سیاهه حالت، صفت اضطراب اسپیلبرگر (فرم 2-1983) در بین دانشجویان و دانش‎آموزان تهران، در سال 72-1371.
4. – پایان‎نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر حیدرعلی هومن، مشاورت دکتر رضا زمانی، دانشگاه تربیت مدرس، 1372.
5. – هاشمی نسب، سیده مریم، بررسی مقایسه میزان و شیوع اضطراب در بین  دانشجویان کارشناسی، رشته انسانی و ریاضی دانشگاه تربیت معلم واحد کرج، به راهنمایی دکتر عبداللهی، تیر ماه 1382.
6. – اعظمی، اصغر، بررسی رابطه منبع کنترل الگوی رفتاری ‎A و ‎B و رضایت شغلی مدیران مدارس دانشگاه تربیت معلم تهران،‌پایان‎نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، 1379.
7. – معمار، محمدعلی، بررسی رابطه منبع کنترل الگوی رفتاری ‎A و ‎B در دبیران مدارس راهنمایی شهر اصفهان با رضایت شغلی آنان، پایان‎نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، 1374.
8. – مقاله شهیدی، شهریار، 1991.
9. Shahidi . Shahriar. 1991. Type A behavior pattern and competition in adults and adolescents (Ph.discretion. university of London)