مقایسه خصیصه سلطه گری و سلطه پذیری در زنان شاغل و غیر شاغل

از زمانهای قدیم مساله سلطه گری و سلطه پذیری از جمله مسائلی بوده است که ذهن نویسندگان را به خود مشغول داشته است . هر چند که این نویسندگان نظرات و دلایل خود را در قالب داستانها بیان کرده اند . اما دید روانشناختی عمیقی داشته اند . به عنوان مثال : میان انسان و جانوران دیگر تفاوتهای گوناگونی وجود دارد که پاره ای عقلی است و پاره ای عاطفی یکی از تفاوتهای عاطفی مهم این است که تمایلات انسان ، برخلاف جانوران ، اساساً بی حد و حصر است و ارضای کامل آنها ممکن نیست . مار بوا وقتی خوراکش را می خورد می خوابد تا آنکه دوباره گرسنه شود . انگیزه فعالیتهای جانوران ، به استثنای موارد نادر ، نیازهای نخستین است . در مورد انسان قضیه فرق می کند . البته بخش بزرگی از نژاد بشر ناچارند برای بدست آوردن ضروریات زندگی آنقدر کار کنند که برای مقاصد دیگران چندان رمقی در آنها باقی نمی ماند . ولی آنهایی که زندگیشان تامین شده باشد به صرف این دلیل دست از کار نمی کشند . خشایار شاه وقتی به آتن لشکر کشید نه خوراک کم داشت و نه پوشاک و نه زن . فرانسیس قدیس و ایگناتیوس لویولا نیازی نداشتند که برای گریز از فقر دست به تاسیس فرقه های بزنند . اینها مردان برجسته ای بودند . همچنین در داستان رستم و سهراب ، قصه های شاهنامه و قصه های تاریخی نظیر هیتلر ، ناپلئون و غیره … ما به طرز زیبایی میل انسانها در داشتن تسلط و قدرت داشتن به دیگران و به همان نسبت تسلیم پذیری و عقاید و خواسته های دیگران را قبول داشته اند را دیده ایم .

ولی مختصری از آن « قدرت» در همه مردمان وجود دارد . همین عنصر است که همکاری اجتماعی را دشوار می سازد . زیرا هر کدام از ما میل داریم که این همکاری را بصورت همکاری میان خدا و پرستگانش در نظر بیاوریم .

رقابت ، نیاز به سازش و حکومت ، میل به شورش ، همراه با آشوب و خونریزی گاه و گاه از همین جا برمی خیزد از میان هوسهای بی پایان انسان ، هوسهای قدرت و شکوه از همه نیرومندترند . این دو هوس یکی نیستند . هرچند بستگی نزدیک باهم دارند . نخست وزیر قدرتش بیشتر و شکوهش کمتر است . پادشاه شکوهش بیشتر و قدرتش کمتر است . ولی معمولاً آسانترین راه به دست آوردن شکوه بدست آوردن قدرت است . این نکته مخصوصاً در مورد مردمانی که با امور اجتماعی و سیاسی سروکار دارند صادق است .

اما این مسئله از قدیم الایام بود و در عصر ما نیز وجود دارد و خواهد داشت و همواره دو گروه و از آدمیان در مقابل و در کنار هم دیده می شوند . رهبران و قدرتمندان و در مقابل زیردستان و پیروان ، کسانی که خود موجب به قدرت رسیدن جباران می شوند .

برخی همواره مطیع و سربه راهند و برخی دیگر تنها در شرایط ترس و وحشت مجبور به اطاعت و فرمانبرداری از دیگران می شوند .

اصولاً چه تفاوتهایی میان این دو گروه از آدمیان وجود دارد ؟

رابطه میان این دو گروه چه نوع رابطه ای می تواند باشد ؟

خصوصیات شخصیتی هر گروه تابع چه رویدادی می باشند ؟

یکی از تفاوتهای مشهور میان زنان و مردان همین تفاوت در میزان سلطه گری و سلطه پذیری آنان است . همواره زنان مطیع پدران ، برادران ، همسران بوده اند . گاهی سلطه پذیری زنان به حدی بوده است که حتی هویت مستقل خود را از دست داده اند .

برای پاسخ دادن به این سوالات و سوالات دیگر در این زمینه به نظرات دانشمندان و نویسندگان و روانشناسان نظر عمیقی می اندازیم .

موضوع پژوهش

موضوع تحقیق عبارت است از بررسی مقایسه ای خصیصه سلطه گری و سلطه پذیری در زنان شاغل و غیر شاغل .

فایده و اهمیت و هدف پژوهش

اصطلاحات سلطه گری و سلطه پذیری کلماتی نیستند که ما بخواهیم به سادگی از آنها عبور کنیم . آنها همواره دو روی سکه هستند . به همان نسبت که ما در قدیم هیتلر ، ناپلئون ، نادر شاه و رضاخان را داشته ایم ، که با اعمال خشونت سعی در جلب و اطاعت و زورگویی به زیردستان بوده اند . امروزه نیز در قالب ها و به اشکال دیگری این مفاهیم را در زندگی روزمره خود داریم .

ولی آنقدر گرفتار و دچار مشغله فکری هستیم که وجود آنها را به شرایط زمان و موقعیت مکانی ربط می دهیم . یا اینکه به سادگی از کنار آنها می گذریم .

چرا باید عده ای به خاطر مقام قدرت و فرمانبرداری و مادیات افاد دیگر را تحت سیطره خود بگیرند . آن هم به شکل غیر صحیح و اصولی آن ؟

و چرا باید افرادی خواسته های خود و عقاید خود را به خاطر نداشتن جایگاه ویژه ای که به آنها داده نشده سرکوب کرد و تن به اطاعت افراد بالا نسبت بدهند .

چگونه می توان رفتار فردی را تبین کرد که در مقابل بالا دستانش محجوب و سربه زیر ، متواضع و حرف گوش کن ، اما در مقابل زیر دستانش و یا همسرش دیکتاتوری است زورگو و خشن بررسی این که چه عواملی در میزان سلطه گری و سلطه پذیری انسانها نقش دارد و چه تفاوتی میان زنان شاغل از نظر سلطه گری و سلطه پذیری وجود دارند . مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است .

فرضیه پژوهش

میزان سلطه گری در زنان شاغل نسبت به زنان غیر شاغل بیشتر است .

تعریف متغیر

ویژگی هایی که پژوهشگران مشاهده و اندازه گیری می کنند متغیر نامیده می شود . واژه متغیر به ویژگی اطلاق می شود که بیش از یک ارزش به آن اختصاص داده می شود و تغییرات را از فردی به فردی یا از شی به شی دیگر نشان می دهد . متغیر را می توان به دوطبقه کمی و کیفی تقسیم کرد . متغیرهایی کمی به متغیرهایی اطلاق می شوند که از نظر مقدار یا ارزش متفاوت هستند و به صورت عدد نوشته می شود مانند : سن، متغیرهایی که از نظر کیفی متفاوت هستند و به صورت غیر عددی نشان داده می شوند متغیر کیفی نامیده می شوند نظیر جنس ـ رنگ مو متغیر بر اساس نقشی که در پژوهش به عهده دارد به دو دسته مستقل و وابسته تقسیم می شوند .

طرح تحقیق

تعریف اصطلاحات

سلطه گری Dominance-Authoritarianism

قرار گرفتن در مرتبه بالاتر در نظامی از سلسله مراتب مبنی بر سلطه گری ، پدیده ای رایج است در جوامع انسانی و برخی گروه های حیوانی .

تعریف عملیاتی : سلطه گری خصلتی است که با مقیاس 4 آزمون برن رویتر سنجیده می شود . ( کسب حداکثر نمره)

سلطه پذیری submission

قرارگرفتن درمرتبه پایین تری در نظامی از سلسله مراتب مبتنی بر سلطه گری

تعریف عملیاتی : خصلتی که با مقیاس 4 آزمون سنجیده می شود (کسب نمره ، حداقل)

سادیسم sadism

آزارگری ، انگیزه ای بیمارگون برای ایجاد درد و ناراحتی در دیگران .

مازوخیسم Masochism

آزار طلبی ، گرایش بیمارگون به ایجاد درد در خود به دست خود یا دیگران .

اطاعت Compliance

گونه ای از نفوذ اجتماعی که در آن شخصی به ظاهر همنوایی نشان می دهد به منظور کسب پاداش و یا اجتناب از تنبیه ولی این لزوماً به معنی آن نیست که وی به عقاید ورفتاری که ابراز می کند اعتقاد دارد .

درون گرایی

آنهایی که جهت گیری درونگرایی دارند به گوشه گیری علاقمند علاقه آنها بیشتر به اندیشه های خود معطوف است تا ارتباط برقرار کردن با دیگران .

برون گرایی

آنهایی که جهت گیری برون گرایی دارند بیشتر به صورت رفتار اجتماعی به معاشرت با دیگران و علاقه به تماس با جهان خارج جلوه گر می شود تا غرق شدن در اندیشه های خود .

ادبیات ، پیشینه تحقیق

بررسی مقایسه ای خصیصه سلطه پذیری در زنان شاغل و غیر شاغل

فصل دوم پژوهش مشتمل بر سه بخش می باشد . در بخش اول نظرات روانشناسان و مکاتب مخالف روان شناسی را که درمورد سلطه گری و سلطه پذیری بحث کرده اند آورده شده است .

در بخش دوم اصطلاحات و تعاریف مختلفی از روانشناسی اجتماعی که درمورد سلطه گری و سلطه پذیری شده است و به روشن شدن مطلب کمک می کند آورده شده است تا که ما دریابیم که یک فرد قدر طلب چگونه بردیگران تسلط می یابد و دیگر اینکه چگونه افرادی دیگر استقلال خود را از دست می دهند و سلطه او را قبول می کنند و دربخش سوم بر مروری از کارهای انجام شده عملی در این زمینه اختصاص دارد .

سلطه گر کیست ؟ سلطه پذیر کیست ؟

سلطه گرایی یکی از خصوصیت های شخصیتی است که از زمان پژوهش کلاسیک { آدورنوـ فرانکل ـ نرونشویک ـ لونیسون و سان فورد 1950} تاکنون به دفعات مورد مطالعه قرار گرفته است .مروی چری و بیرون (1977) در مطالعات مربوط به این میدان نشان می دهد که چگونه تجلیات رفتاری خصوصیت شخصیتی سلطه گرا به موقعیتی مربوط که در آن فرد در تعامل است .توصیفی که وارلا (1971) از شخصی سلطه گر دارد را می توان به عنوان تعریف سنتی این شخصیت به حساب آورد . {وارلاـ 1971}

نوعی شخصیت است که خصوصیت آن عبارت است از وجود نگرشهای بسیلر شدید و تنبیهی در مورد اقلیتهای شخصی ، همراه با چاپلوسی از مرجع بالاتر .

فرد سلطه گر همچنین نسبت به ابهام ناشکیباست… هر چیز را بر حسب سیاه و سفید خوب یا بد می بیند مناسبتهای بین مردم را بیشتر بر طبق منزلت و سلسله مراتب می بیند تا دوستی ، نسبت به ایده های دیگران ناشکیباست . اغلب بطور پاتولوژیک متوجه امور سکی است . اما اغلب چنین علایقی راواپس می زند .1 وارلا نشان داده است که یک تساوی چگونه می تواند از ارزیابی میزان سلطه گرایی افراد مشخص در طرح موقعیتهای ترغیبی استفاده کند .2{استوارات ـ 1369}

توصیفی که اریک هافر از شخص سلطه پذیر دارد این گونه است .

مردمی که زندگی آنها بی ثمر و عاری از ایمنی است . بیش از مردم خود بسنده ومتکی به نفس به فرمانبرداری تمایل نشان می هند . از نظر افراد ناکام ، آزادی از مسئولیت ، جالب تر از آزادی از محدودیت است . آنها مشتاقانه طالب معامله پایاپای ، تقدیم استقلال خویش را در برابر آسودگی از سنگینی اراده کردن ، تصمیم گرفتن و مسئول شکست محتوم بودن است .{اریک ـ1371}

آنها از روی میل عنان زندگی خویش را به دست کسانی می سپارند که برنامه ریزی ، فرماندهی و بر دوش کشیدن تمام مسئولیتها را می پذیرند . چرا که افرادی که زندگی خود را ضایع و باطل شده می بیند، بیش از آزادی طالب برادری و برابری هستند . شوق به برابری تا حدی با اشتیاق به گمنامی یکی است به این معنی که شخصی حکم یک تار را پیدا می کند که با تارهای بی شمار دیگر پیرامون را به وجود می آورد . تاری که از سایر تارها قابل تمیز نیست در این صورت هیچ کس نمیتواند روی ما انگشت بگذارد و ما را با سایرین مقایسه کند و پست تربودن ما را از سایرین در معرض دید بگذارد … { همان منبع ـ1371}

محدودیت های پژوهش

• عوامل چندی می تواند روی نتایج آماری آزمون تاثیر گذار و نتایج را از واقعیت دور کند . این عوامل را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد .
• اکثر پرسشنامه های شخصیت متکی بر توانایی ها و فهم سوال و میزان صداقت شخص در پاسخ دادن به سوالها است .
• برخی از سوالات به گفته آزمودنیها ، مبهم بود و آنها قادر به درک درست از سوال نبوده و در نتیجه در پاسخگویی مشکل داشتن که با راهنمایی آزماینده پاسخ درست را انتخاب می کردند که این اشکال را می توان مربوط به ترجمه داشت .
• در حداکثر سوالهای تستهای شخصیت معمولاً بهترین پاسخ مشخص است هر چند که در اکثر آنها روشهای مختلفی برای جلوگیری از تحریف عمدی و گرایش به  پاسخ های جامعه پسندانه به کار رفته است (مثل تست دروغ سنجی MMPI) ولی با این وجود باز هم شخص آزمودنی هر چه که سعی داشته باشد دقیق و صادق باشد . ولی باز هم ممکن است به پاسخهای خاص گرایش داشته باشد و آن چه را که می خواهد (خود آرمانی) به جای آن چه هست در پاسخ هایش به نمایش بگذارد .
• در ضمن تعداد سوالات آزمون زیاد بود و این باعث خستگی آزمودنی و از میزان وقت در پاسخ های آزمودنی می کاست و آزمونیها معمولاً سوالات آخر را با خستگی و بی حوصلگی پاسخ می دادند . آزمون به طور فردی و در شرایط زمانی و مکانی متفاوتی اجرا شد .
• یکسان نبودن شرایط اجرا با همه تلاش محقق نیز می تواند بر نتایج آزمون تاثیر منفی داشته باشد .
• یکی دیگر از بارزترین محدودیتهای این پژوهش ، همانند دیگر کارهای تحقیقاتی انجام شد و در داخل کشور ایران عدم همکاری مناسب کتابخانه ها و مراکز دانشگاهها و مراکز اداری و شرکتهای تولیدی و غیره … می باشد . و در ضمن دسترسی به تحقیقات جدید که در داخل کشور صورت گرفته بسیار دشوار و با هزینه بالا امکان پذیر است که معمولاً عده کثیری از دانشجویان از عهده ین مخارج بر نمی آیند .

پیشنهادات

• به دانشجویان و محققان ما تسهیلات و امکان خاصی بدهند که دسترسی سهل و سریع به تحقیقات انجام شده در داخل کشور و حتی تحقیقات انجام شده در خارج که سبب پربار شدن کار پژوهش خواهد شد انجام دهند تا محققان و دانشجویان ایرانی سهم بیشتری در پیشرفت در حوزه های علوم انسانی و مخصوصاً روانشناسی داشته باشند .
• اقدام مهمتر فراهم آمدن استفاده ساده بهینه از کتابخانه ها و مراکز علمی دانشگاهی می باشد و از  بین برداشتن مهمتر است دست و پاگیر در این زمینه می باشد .
• تقاضا دارم از مسئولان و دست اندرکاران در این امکانات و تسهیلات ویژه ای به دانشجویان ایرانی ما بدهند و در جهت سطح ارتقاء علمی آنان مساعدتها و کوشش های لازم را مبذول فرمایند .

1 {وارا 1971،ص289}
2 ازکمپ، استوارات ، روانشناسی اجتماعی کاربردیوترجمه فرهاد ماهر ، انتشارات استان قدس رضوی1369ـ ص565

فصل اول: طرح تحقیق

• 1ـ مقدمه
• 2ـ موضوع پژوهش
• 3ـ فایده و اهمیت و هدف پژوهش
• 4ـ فرضیه پژوهش
• 5ـ هدف و فایده تحقیق
• 6ـ تعاریف عملیاتی

فصل دوم:

• 1ـ مقدمه
• 2ـ پیشینه تحقیق
• 1ـ بخش اول :
• سلطه گر کیست؟ سلطه پذیر کیست؟
• سلطه گری و سلطه پذیری از دیدگاه روان تحلیلی
• //               //               // فروید
• //               //               // یونگ
• //              //                // اریک فروم
• //                //              // راسل
• //                //              // آدلر
• //               //              //  هورنای
• //                //              // ملانی کلاین
• سلطه گری و سلطه پذیری از دیدگاه آیزنک
• //                //          //  مانس اشپربر
• بخش دوم :
• همرنگی و همنوایی اجتماعی و نقش آن در سلطه گری و سلطه
• پذیری
• متابعت و فرمانبرداری و نقش آنی
• متابعت
• همانند سازی
• درونی کردن
• توالی دام گستری
• محظوری اخلاقی موفقیت
• قدرت و ایدئولوژی قدرت تسلط

فصل سوم:

• 1ـ روش و ابزار تحقیق
• 2ـ جامعه آماری
• 3ـ نمونه آماری
• 4ـ ابزار (پرسشنامه)

فصل چهارم:

• 1ـ روش تجزیه و تحلیل داده ها
• 2ـ محدودیت های پژوهش
• 3ـ پیشنهادات
• 4ـ فهرست منابع

منابع

1. ارونسون ، الیوت ، روانشناسی اجتماعی ، ترجه دکتر حسین شکر شکن ، انتشارات رشد 1368
2. از کمپ ، استوارت ،‌روان شناس اجتماعی کاربردی ، فرهاد ماهر ،‌انتشارات آستان قدس ، 1369
3. استوار آنتونی ، نسل کشی و انگیزه ویرانگری در استان ، ترجمه پروین بلورچی نشر روایت ، 1373
4. اشپر بر ، مانس نقد و تحلیل جباریت ترجمه کریم قصیم انتشارات دماوند ، 1363
5. اتکینسون ، هیلگارد ، زمینه روانشناسی ترجمه محمد نقی براهنی و دیگران انتشارات رشد ، 1372
6. پروین لارنس ای ، روان شناسی شخصیت (نظریه تحقیق) ترجمه محمد جعفر جوادی و پروین کدیور انتشارات رسا ، 1374
7. دلاور ، علی روشهای آماری در روان شناسی و علوم تربیتی ، انتشارات دانشگاه پیام نور ، 1376
8. راسل ، برتراند . قدرت ، ترجمه نجف دریابندی ، انتشارات خوارزمی چاپ سوم ، 1371
9. روشی لارو ، آن ماری . روان شناسی اجتماعی ،‌ترجمه سید محمد دادگران ، انتشارات مروارید ، 1371
10. شکلتون و فلچر تفاوتهای فردی ، ترجمه یوسف کریمی و فرهاد جمهری ، انتشارات فاطمی ، 1371
11. نوشته جمعی از روانشناسان اجتماعی ، روانشناسی اجتماعی متون اساسی انگلیسی و آمریکایی ، ترجمه پرویز سرندی ، دانشگاه تبریز ، 1377
12. شاملو ،‌ سعید مکتب و نظریه ها در روان شناسی ، انتشارات کهر ـ 1363
13. شولتز ، ای پی شولتز ، تاریخ روانشناسی نوین ، ترجمه علی اکبر سیف و گروه مترجمان انتشارات رشد ، 1373
14. فروم اریک ، جامعه سالم، ترجمه اکبر تبریزی انتشارات بهجت ، 1368
15. فروم اریک ، داشتن یا بودن ، ترجمه اکبر تبریزی ،‌انتشارات مروارید ، 1361
16. کریمی ، یوسف ،‌روان شناسی اجتماعی انتشارات پیام نور ، 1375
17. کریمی ، یوسف ، روانشناسی شخصیت (نظریه ها و مفاهیم ) انتشارات پیام نور ، 1374
18. کویل ، راین هارد ، مقدمه ای بر روانشناسی و جامعه شناسی فاشیسم ، ترجمه مسعود کریم نیا نشر اندیشه های نوین 1359
19. گنجی ، حمزه ، آزمونهای روانی ، انتشارات آستان قدس 1377
20. لامرد ، آندره وبریتوم ،‌فرانسوا ، مقدمه تحقیق در روان شناسی ، ترجمه حمزه گنجی ، نشر پنا افزار ، 1373
21. هامزاریک ، پیرو راستین ، ترجمه فیروزه خلعتبری ، انتشارات شباویز ، 1372
22. هورنای ، کارن ، تضادهای درونی ما ، ترجمه محمد جعفر مصفا ، انتشارات بهجت . 1373
23. پایان نامه ، مقایسه میزان سلطه گری و سلطه پذیری در زنان و مردان ، نگارش صدیقه هاله صفرزاده دامغانی استاد راهنما : دکتر شمس اسفند آبادی ، سال تحصیلی 77ـ76