میزان عزت نفس بین زنان متاهل و مجرد

در این تحقیق،به بررسی عزت نفس بین زنان متاهل و مجرد پرداخته شد بدین ترتیب که میزان عزت نفس را با تست کوپر اسمیت مورد سنجش قرار دادیم.

نمونه تحقیق 30 نفر زن متاهل و 30 نفر مجرد در نظر گرفته شد، پس از بدست آوردن نمرات خام، جدول توزیع فراوانی، شاخص های گرایش مرکزی و پراکنش، نمودارهای چند ضلعی ترسیم شد و در نهایت از طریق آزمون t گروههای مستقل به بررسی تفاوت بین عزت نفس دو گروه پرداختیم .

از آنجائیکه t بدست آمده کوچکتر از t جدول بود به این نتیجه رسیدیم که تفاوتی بین عزت نفس زنان متاهل و مجرد وجود ندارد .

مقدمه

در روان شناسی شخصیت و روان شناسی اجتماعی مباحث جنجال برانگیزی مطرح می شوند، این مباحث جذابیت خاصی را برای محققین ایجاد نموده و زمینه مساعدی را برای برپایی تحقیقات بنیادی و کار بردی فراهم ساخته اند. یکی از موضوعاتی که همواره به مانند پلی ارتباط بین روان شناسی شخصیت و روان شناسی اجتماعی را ایجاد می کند،مبحث خویشتن است . در مبحث خویشتن[1]، عزت نفس[2]، کنترل خویشتن[3] و… عنوان می گردد .

در حال حاضر، تحقیقات فراوانی در زمینه عزت نفس صورت می گیرد که عوامل شکل دهنده آن را معرفی خواهند کرد .(کریمی، یوسف،1364، ص 24 )

در زمینه عوامل موثر بر عزت نفس عنوان می گردد که عوامل گوناگونی در ارتباط با آن می باشند ،که این پژوهش هدف آن است از تفاوت های متعددی که بین مجردین و متاهلین وجود دارد عزت نفس مورد ارزیابی قرار می گیرد. به عبارت دیگر رابطه ازدواج و عزت نفس مورد بررسی قرار می گیرد .

موضوع تحقیق:

بررسی میزان عزت نفس بین زنان متاهل و مجرد.

فایده، اهمیت، هدف تحقیق:

یکی از زیر بنایی ترین و مهمترین عوامل موثر در سلامتی روان ، عزت نفس می باشد. چنین به نظر می رسد که بحث پیرامون این موضوع ،یک ضرورت اساسی ، به منظور ارتقاء سطح بهداشت روانی در جامعه می باشد .

نیاز اصلی و اساسی ما در زندگی داشتن احساس خوب در مورد خودمان است ، ما نیاز داریم که خود را از نظر جسمی ، فکری و احساسی و عاطفی انسان خوب و با ارزش بدانیم. چنین احساسی ، نیاز قطعی و اساسی است که بدون دادن اعتبار و ارزش لازم به خودمان هرگز قادر نخواهیم بود تا از احساس آرامش و آسایش درون برخوردار شویم.( نینوایی ،1375،ص 14ـ13)

زنان در جامعه از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند . نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می دهند . این قشر از حساسیت خاصی برخوردار است که اگر به نیاز آنها توجه کافی مبذول نشود، مسلماً خسارت های زیانباری چه از لحاظ اقتصادی ـ اجتماعی به جامعه وارد خواهد آمد .

پس با توجه به اهمیت موضوع عزت نفس و قشر وسیعی از زنان که در جامعه زندگی می کنند برآن شدیم تا به بررسی عزت نفس در بین زنان بپردازیم . از طرفی یکی دیگر از مسائلی که در زندگی زنان مورد توجه قرار گرفت مساله ازدواج است تصمیم گرفته شد که به بررسی عزت نفس در بین زنان متاهل و مجرد پرداخته شود تا مشخص گردد آیا بین زنان متاهل و مجرد از لحاظ عزت نفس تفاوتی وجود دارد یا خیر؟ اگر تفاوتی مشاهده می شود در پی علل باشیم تا پس از شناخت عامل در پی رفع آن برآییم .

فایده دیگر این تحقیق این است که به بالا بردن شعور فرهنگی ایرانیان کمک کنیم تا به نقش اساسی زن در جامعه پی برده شود و به این ترتیب قسمتی از مشکلاتی که سبب آن زنان هستند در جامعه رفع شود .

فرضیه های تحقیق :

در این تحقیق برای رهنمود بخشیدن به فرآیند پژوهش فرضیه های ذیل عنوان می گردند :

فرض صفر

بین میزان عزت نفس و متغیر ازدواج در بین زنان ارتباط معنی داری وجود ندارد.

فرض خلاف

بین میزان عزت نفس و متغیر ازدواج در بین زنان ارتباط معنی داری وجود دارد .

تعریف عملیاتی :

1. عزت نفس طبق تعریف فرهنگنامه ای : ارجمندی خود ، گرامی داشتن خود ، عزیز دانستن خود ( عمید، 1363 ، ص 863 )
2. عزت نفس تصورات ، نگرشها ، ارزیابی هایی که شخص به طور مدام درباره خود انجام می دهد ( کوپر اسمیت ، 1967 )

مفاهیم نظری تحقیق :

عزت نفس یا خود ارزیابی ، اثرات برجسته ای در جریان فکری ، تمایلات ، ارزشها و هدفهای شخص دارد و کلید فهم رفتار اوست . به منظور شناخت کیفیات روانی انسان و پی بردن به روحیات او باید به طبیعت و میزان عزت نفس و معیارهای قضاوت وی درباره «خویشتن» آگاهی یافت . یکی از الگوهای ساختاری عزت نفس «مفهوم خود» است که به توضیح آن می پردازیم .

مفهوم خود

انسان در فرایند جامعه پذیری می آموزد که « خود» را به عنوان موجودی مستقل و جدا از دیگران باز شناسد . خود دارای هویت مشخصی است که دیگران در برابر او واکنش نشان می دهند. نوزاد انسان در بدو تولد مفهومی از خود ندارد و آگاهی از هستی خویش را در فرایند اجتماعی شدن می یابد .

خود شامل تمام افکار، ادراکات و ارزشهایی است که من« آنچه هستم» و « آنچه می توانم انجام دهم» را شامل می شود. این خود ادراک شده به نوبه خود هم بر ادراک فرد از جهان و هم بر رفتار او تاثیر می گذارد .

ابعاد عزت نفس

1. تنفر از خود : کسانی که برای خود عزت نفس اندک قائلند، به حقارت خود معتقدند و دوست داشتنی نیستند. آنها از خود انتظارات غیر منطقی دارند ، همیشه به شدت از خود انتقاد می کنند ، از موقعیتهای اجتماعی هراسناکند ، انتظار شکست می کشند و می خواهند همیشه در حاشیه باشند .
2. شک و تردید درباره خود : افراد دارای عزت نفس متوسط از ویژگیهای چندی برخوردارند. آنها به خود شک می کنند ، خوشبین بوده و انتقاد کمتری را می پذیرند، مایلند خود را با دیگران تطبیق دهند ، آنها برای برطرف کردن تردید خود جویای شناخت و تایید بیرونی هستند . مساله اصلی این افراد عدم اطمینان است . آنها در واقع بازیگر نقشی هستند که دیگران را خوشحال می کند نه خود را .
3. تایید خود : کسانی که برای خود عزت نفس زیادی قایلند ، اساساً به خود اعتماد دارند . چنین حالتی آنها را علاقمند می سازد که با تمام وجود به استقبال مسایلی بروند و ابراز وجود کنند . این امر به آنها شجاعت می دهد تا در مقابل تهدیدها ایستادگی نمایند. چنین افرادی گوشه گیر نبوده ، انتقاد را می پذیرند، ناکامیها را تحمل می کنند . شکست آنها را از پا در نمی آورد و از نظر جسمی سالمند . با وجودی که از نقاط ضعف و قدرت خود آگاه هستند ، از خود انتقاد نکرده ایراد نمی گیرند .( ستوده ، 1376، ص 272،271)

نقش خانواده در شکل گیری عزت نفس:

روان شناسان بر نش قاطع تجارب عاطفی اولیه ( بویژه رابطه مادر و کودک ) در تعیین احساسات، هیجانات و خود ارزشمندی تاکید دارند. به اعتقاد آنان قبل از اینکه نظام شناختی فرد و افکار مربوط به ارزشمندی خود، تکوین یابد، میزان پذیرش کودک بر عزت نفس تاثیر می گذارد .

راجرز کسی که اصطلاح پذیرش یا توجه مثبت غیر مشروط را بکار برد ، اولین کسی است که مستقیماً در مورد نقش روابط خانوادگی در شکل گیری مفهوم خود و عزت نفس صحبت نموده است . او فرض می کرد که عزت نفس بالا ، از محیط خانوادگی که محبت را به اطاعت و یا موفقیت خود مشروط نمی کند، ناشی می شود . والدین کودکان با عزت نفس بالا به طور غیر مشروط ( فقط به خاطر خود کودکان ) به آنان عشق و محبت می ورزند و آنها را با همه ویژگیهایی که دارند، می پذیرند . (پریش، 1991)

عوامل موثر در رشد عزت نفس :

کوپر اسمیت چهار عامل اساسی را در رشد عزت نفس دخیل می داند :

• نخست : میزان دریافت رفتارهای احترام آمیز و پذیرا که شخص از افراد مهم زندگی اش دریافت می دارد . در نتیجه ما خودمان را همان گونه که ارزیابی می شویم ارزیابی می کنیم .
• دوم : تاریخچه موفقیتها و همچنین پایگاه و مقامی که در جهان دارد .
• سوم : شیوه تفسیر تجارب و موفقیت هاست که بر اساس ارزشها و آرزوهای فرد صورت می گیرد .
• چهارم : نحوه پاسخ فرد به از دست دادن ارزش می باشد . افراد ممکن است اعمال تحقیر کننده دیگران و یا شکست های خود را کاهش ، تحریف یا کاملاً سرکوب نمایند . ممکن است حتی قضاوت دیگران را رد کرده یا کاهش دهند و یا برعکس ممکن است به قضاوت های افراد دیگر حساس باشند این توانایی دفاع از عزت نفس تجربه اضطراب راکاهش داده و به حفظ تعامل شخص کمک می کند .

زمینه های عزت نفس :

• عزت نفس اجتماعی
• عزت نفس تحصیلی
• عزت نفس خانوادگی
• عزت نفس جسمانی
• عزت نفس کلی

عزت نفس و عملکرد سودمند :

اکثریت نظریه پردازان کمال معتقدند افرادیکه از میزان عزت نفس بالایی برخوردارند عملکرد خوبی را نشان می دهند مدارک بی شماری از این عقیده حمایت بعمل می آورد .

با مرور تحقیقات فراوانی که در زمینه عزت نفس وجود دارد متوجه می شویم که میزان عزت نفس با سطح سازگاری با روی زندگی ارتباط دارد .

از این تحقیقات نتیجه گیری دیگری نیز بدست آمده است :

1. بهداشت روان شناختی و جسمانی مطلوب و استقامت در برابر تاثیرات فشار روانی
2. رضایتمندی از شغل ، تحصیل ، زندگی شخصی
3. اظهار شایستگی و اعتقاد به این عمل که تلاشهای فعالانه با موفقیت در حیطه های گوناگون مورد تقویت قرار میگیرد .
4. بازی و همکاری با دیگران و سئوال کردن در کلاس درس
5. رقابت در مدرسه ، محیط شغلی و موقعیت های اجتماعی
6. خلق مناسب و افسردگی پایین
7. ارتباط با دیگران و توانایی برای شناخت نیازها و تمایل یاری رساندن به دیگران
8. انتقاد و مخالفت با عقاید سنتی دیگران
9. مقاومت و عدم تسلیم در مقابل همنوایی اجتماعی

بطور خلاصه اشخاصی که عزت نفس بالایی دارند احساس خوشحالی و رضایتمندی را در زمینه های گوناگون زندگی تجربه می کنند . آنها براین باورند که تلاشهای فعالانه به کسب پاداش منجر می شود و بدین علت اینگونه کوششها را به نمایش می گذارند هرچند که این افراد به پاداش خود دست می یابند ولی در حیطه های متنوع زندگی با دیگران رقابت می کنند و از لحاظ جسمانی و روان شناختی عملکرد مناسبتری را نشان می دهند .

تحقیقات انجام شده در ایران:

بر اساس تحقیقی که در سال 70ـ69 توسط اسماعیل بیابانگرد در تهران بر روی دانش آموزان دبیرستانی در مورد عزت نفس و منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی انجام شد چنین نتایجی حاصل شد : همانند تحقیق کوپر اسمیت (1967) افراد با عزت نفس بالا بیشتر از افراد با عزت نفس پائین احساس اطمینان، خلاقیت، با استعداد بودن و ابراز وجود می کنند .وی بین این سه متغیر رابطه ای معنادار مشاهده نمود .

تحقیق دیگری توسط هادی پور شافعی در سال 1370 در دانشگاه تربیت معلم انجام شد و نشان داد که بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . تحقیقی در سال 1370 توسط خانم معصومه دانشی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج با عنوان عزت نفس بین نوجوانان دختر و پسر صورت گرفت که نشان داد تفاوت معناداری بین عزت نفس دختران وپسران نوجوان وجود دارد .

تحقیقی که توسط صالحی در سال 1373 به منظور بررسی اثر تعدد نقش و احساس رضایت از آن بر میزان عزت نفس و فشار روانی بر دبیران مشهد انجام شد نشان داد که :بین میزان نقش پذیری زنان و میزان استرس آنها رابطه ای معنادار وجود ندارد . بین رضامندی و استرس رابطه ای وجود ندارد و بین نقش پذیری زنان و عزت نفس رابطه وجود دارد .

1. بختیاری ، فرضعلی، بررسی عزت نفس و رابطه آن با هیجان پذیری در بین دانش آموزان مقطع راهنمایی شهرستان خدابنده، پایان نامه دانشکده مدیریت و برنامه ریزی،1375
2. بیابانگرد، اسماعیل با مقدمه ای از دکتر غلامعلی افروز، روشهای افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان ،تهران انجمن اولیای مربیان جمهوری اسلامی ایران 1371 چاپ اول
3. بیابانگرد ،اسماعیل،روانشناسی نوجوانان،تهران دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1376
4. پور شافعی ، هادی، رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال سوم دوره متوسطه شهرستان قاین، پایان نامه تهران دانشگاه تربیت معلم،1370
5. ستوده ،هدایت ال..،روان شناسی اجتماعی ، تهران انتشارات آوای نو،1376
6. سادات .محمدعلی،اخلاق اسلامی،انتشارات مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی 1369
7. سیاسی ،علی اکبر، نظریه های مربوط به شخصیت، نشر دانشگاهی 1366
8. شاملو، سعید،بهداشت روانی
9. عمید،حسن، فرهنگ فارسی عمید،تهران انتشارات امیرکبیر 1363
10. کریمی ،یوسف،روانشناسی اجتماعی، دانشگاه پیام نور 1364
11. لی ،مای، شخصیت انتشارات دانشگاه تهران
12. میرزا بیگی، علی، نقش نیازهای روانی ، بهداشت روانی، آموزش و پرورش تهران انتشارات اطلاعات 1371
13. نفیسی،غلامرضا و زند، پارسا سنجش و ارزشیابی، تهران دانشگاه آزاد اسلامی 1376