تفاوت سبک اسنادی کودک عادی و کودک عقب مانده ذهنی

هر ساله میزان قابل توجهی از منابع انسانی و اقتصادی جامعه به علت عقب ماندگی ذهنی دانش آموزان در سنین مختلف به هدر می رود. هرچند تلاش های از قبیل توجه به مسائل بهداشتی وتغذیه نوزادان و جلوگیری از حامله شدن مادران در سنین بالا ، ناسازگاریهای خونی ، اختلالات هورمونی … انجام می شود ولیکن این مسئله همچنان یکی از مشکلات اساسی هر جامعه ای می باشد .

یکی از مسائلی که در زندگی کودکان عقب مانده ذهنی ممکن است زیاد باشد مسئله شکست بیشتر در زندگی آنها باشد . در واقع شکست یک پیامد منفی است که اگر بطور مکرر رخ بدهد منجر به کاهش انگیزه در افراد شود بخصوص اگر این فرد عقب مانده ذهنی باشد که باعث ارزشیابی نادرست آنها از خود و نادیده گرفتن توانایی ها و در نتیجه احساس ضعف و ناتوانی در آنها میگردد.

عوامل زیادی در موفقیت و شکست دانش آموزان دخالت دارند و طبق تحقیقات انجام شده یکی از این عوامل نحوه اسناد دادن آنها می باشد بدین معنی که اسناد  نامطلوب منجر به کاهش انگیزش در آنها می شود. تئوری اسناد از تئوریهای شناختی انگیزش است که هدف آن بررسی شیوه ایی است که افراد ،رویدادها و حوادث را تعیین کرده و به دنبال روابط روابط علت ومعلولی بین آنها هستند. (هاروی ، ویری 1984)

بیان مسئله:                                                                         

ما چگونه رفتارها و انگیزه های دیگران را درک و تغییر می کنیم؟

چگونه باور و نگرش های افراد شکل می گیرد؟

و چرا مردم اینگونه رفتار می کنند؟

برای جواب دادن به این سوال ما باید از فرایند اسناد استفاده می کنیم و باید رفتار افراد را به آمیزه ای از علتها اسناد دهیم .  بدون شک در زندگی خود با افرادی مواجه شده ایم که همواره گناه شکست خود را گردن دیگران یا عوامل مختلف بیرونی می اندازند  و به جای اینکه آن شکست را حاصل اعمال خود بدانند یا خود را مسئول آن شکست بدانند تلاش می کنند تا توجیه قابل قبولی برای شکست خود فراهم کرده و بدین وسیله از ایجاد تصویر منفی از خود در ذهن دیگران اجتناب ورزند. نظریه های اسنادی بر مبنای  چنین تنبیهایی بنا شده اند.

حال سوالی که مطرح می شود این است که آیا اسناد دادن در مورد همه کودکان نیز صدق  می کند و اینکه کودک عقب مانده ذهنی از آن چگونه استفاده می کند. به طور کلی در این تحقیق به دنبال این مسئله هستیم که آیا با افزایش سن نوع اسناد دادن کودکان عادی و عقب مانده ذهنی با هم تفاوت دارد و دیگر اینکه آیا نوع اسناد دادن دختران و پسران با یکدیگر تفاوت دارد واگر دارد بیشتر از سبک رویدادهای منفی یا مثبت استفاده  می نمایند از اینرو بر آن شدیم که بر روی سبک های اسنادی در کودکان عقب مانده ذهنی و اینکه مشکلات و شکستها و موفقیتهای خود را  چگونه وبه چه عواملی نسبت می دهند بررسی نمایم . امیدوارم این تحقیق مقدمه ای کوچک برای توجه بیشتر به این کودکان که در جامعه مانند آنها کم نیز نمی باشند، باشد. یکی دیگر از اهداف این پژوهش بررسی اولیه این مسئله است که در سلامت و بهداشت روان آنها تاثیر بسزایی دارد این نکته مهم دیگر آنکه استفاده به موقع از سبک اسنادی می تواند سبب کاهش اضطراب و فشار روانی افراد به خصوص در این گروه از کودکان می گردد.

دیگر عامل مشکلاتی که این کودکان برای خانواده های خود بوجود می آورند ، نوع نگرشی که خانواده آنها نسبت به آنان دارند. اینکه آنان نیز مانند دیگر افراد جامعه شکست خود را به عوامل بیرونی و ناپایدار و اختصاصی نسبت می دهند یا به گونه دیگر و یا اینکه اصلاٌ این کودکان می توانند از تئوریهای شناختی اسناد استفاده کنند و آیا اسناد دادن برای آنها معنی دارد یاخیر.

فرضیه تحقیق:

فرض ها یا پیش بینی های این پژوهش عبارتند از:

1. بین سبک اسنادی کودکان عقب مانده ذهنی و کودکان عادی تفاوت وجود دارد.
2. سبک اسنادی  کودکان عقب مانده  ذهنی  و کودکان عادی با افزایش سن  تغییر می کند.
3. بین سبک اسنادی دختران عادی و دختران عقب مانده ذهنی تفاوت وجود دارد.
4. بین سبک اسناد پسران عادی و پسران عقب مانده ذهنی تفاوت وجود دارد.
5. بین سبک اسنادی دختران عادی و پسران عادی تفاوت وجود دارد.
6. بین سبک اسنادی پسران عقب مانده ذهنی و دختران عقب مانده ذهنی تفاوت وجود دارد.

تعاریف عملیاتی :

اسناد: عبارت است از فرایندی که افراد بکار می برند تا رویدادها را به عوامل زیر بنایی آن پیوند دهند.  اسناد در روان شناسی اجتماعی یعنی تمایل به ادراک انگیزه ها ،خصوصیات ، مقاصد و تواناییهای افراد دیگر بر اساس مشاهده رفتار آنان به عبارت دیگر تمایلی است کم و بیش خودکار به تبیین اعمال دیگران و خود.  سبک اسناد: اسناد فرآیندی است که منبع حاکم بر رفتار فرد اشاره دارد بین طیفی از درونی  یا بیرونی در نوسان است از یک طرف شخص با سبک اسناد درونی است که مسئولیت اعمال خود را می پذیرد و پیامد های محیطی ر انشان گرفته از حالات درونی خویش می داند خلقیات ها ، نگرش ها، خصوصیات شخصیتی ، توانایی و عملکرد های فرد و بالعکس شخص با سبک اسناد بیرونی تمایل دارد کنترل رفتارهایش را به نیروهای بیرونی نسبت دهد.

تعریف عملیاتی اسناد: نحوه تعبیر و تفسیر علت شکست ها و موفقیت ها که توسط خود آنها که در این پژوهش بر اساس نحوه پاسخگویی به موفقیت های (مثبت ومنفی ) در سه بعد اسنادی ( درونی ، بیرونی ، پایدار،ناپایدار ، اختصاصی کلی ) توسط پرسشنامه سبک اسنادی کودکان     CASQ سنجیده می شود.

سبک اسناد درونی- بیرونی: نسبت دادن علت حادثه یا پدیده به عاملی در خود شخص در تمایل نسبت دادن حادثه یا پدیده به عاملی که مربوط به افراد دیگر یا شرایط غیر شخصی است .

سبک اسناد پایدار- ناپایدار : نسبت دادن علت حادثه یا پدیده به عواملی ثابت در طول زمان در مقابل نسبت دادن علت حادثه یا پدیده به عامل موقت و زود گذر و کم دوام . سبک اسناد کلی– اختصاصی: نسبت دادن علت حادثه یا پدیده به عاملی که در تمام موقعیت های مشابه وجود دارد در مقابل نسبت دادن علت حادثه یا پدیده به عاملی که فقط در همان موقعیت خاص وجود دارد.

عقب مانده ذهنی : اختلالی است که از هر صد کودک سه تن را مبتلا می کند و دو سوم آن پسر  می باشد.عقب مانده ذهنی به محدودیتهای قابل توجه در عملکرد اشاره دارد.

عقب مانده ذهنی با کارکرد عقلانی پایین از متوسط مشخص می شود که همزمان با آن در دو یا چند زمینه زیر محدودیت هایی وجود دارد. ارتباط ، مراقبت از خود ، زندگی در خانه و…می باشد. تعریف عملیاتی عقب مانده ذهنی : گروهی از کودکان هستند که در مراکز نگهداری کودک عقب مانده ذهنی ثبت نام کرده اند و با ظن قوی که این کودکان عقب مانده ذهنی هستند پرسشنامه روی آنها انجام شده است.

مقطع سنی : مقطع سنی که در این پژوهش مورد نظر است مقطع سن 11-9 سال می باشد که بر حسب سن تقویمی آنها است که این مقطع سنی برای هر دو گروه کودک عادی و عقب مانده ذهنی یکسان است.

سابقه پژوهش

یکی از تئوریهای شناختی انگیزشی نظریه اسناد است که در واقع از مباحث جالب  توجه در روان شناسی اجتماعی می باشد و شامل مجموعه گسترده ای  از عقاید ، قواعد و فرضیه هایی است به چگونگی استنباط ما از علل رفتار خود و دیگران مربوط می باشد بطور کلی مدل های اسنادی ، فرضیات معینی درباره نحوه تفکر و رفتار انسان دارد.( بیگی فیروزبخت 1373) هر چند در توسعه و تکامل این نظریه انگیزشی روانشناسان زیادی از جمله مایدر (1958) نقش داشته اند ، ولی شکل سازمان یافته تری از آن توسط برناردواینر(1986) مطرح شده است . محور اصلی این نظریه این است که افراد مختلف معمولاً رویدادهای متفاوتی درعلت یابی موفقیت یاشکست خود دارند که به عنوان صفات نسبتاٌ پایداری شخصیت آن محسوب می شود فرضیه اصلی نظریه انتساب این است که مردم فعالانه در جستجو کشف این موضوع هستند که چرا وقایع اتفاق می افتد. انسانها می خواهند علتهای نهفته در پیامدهای که برای آنها دیگران اتفاق می افتد بدانند انسانها برای توجیه نمودن پیامدهایشان به تحلیل علت ومعلولی نمی پردازند.

در حقیقت بشر پیامدهای رفتاری به توجیه خصوصی نیاز ندارد پیامدهای قابل پیش بینی معمولاً نیاز به انتساب ندارند انتسابها بر درماندگی آموخته شده تاثیر می گذارد، زیرا برخی از انتسابها به خاطر غیر قابل کنترل بودن واقعه ای آزار دهنده به کمبود ها درماندگی می انجامد. در حالی که انتسابهای دیگر این چنین نیستند.

ناهمخوانی پیامدها انتظار رفته با پیامد واقعی موجب حالت ناخوشایند تردید ودودلی می شود که مردم برای حل کردن آن تلاش می کنند.  انتسابها این تردید شناختی را رفع می کنند . در مورد انتسابها نظریه های متفاوتی وجود دارد که قدیمی ترین آنها نظریه هایدر است.

بحث ونتیجه گیری

در این پژوهش کلیه فرضیه های تحقیق تائید نشده است باتوجه به تحلیل داده های آماری از طریق واریانس چند عاملی SSt = µ + SSB + SSW

با توجه به تایید نشدن تمام فرضیه های تحقیق و اینکه بر اساس تحقیقات دوئک در اینکه دختران بیش از پسران تمایل به اسناد دادن موفقیت خود به عوامل بیرونی دارند و همچنین تحقیقات ( فیدی 1973- موری 1975 به نقل از احدی 1373) جنسیت بر نوع اسنادهای مربوط به موفقیت و شکست اثر می گذارد بدین صورت که دختران به طور کلی بیشتر اسناد بیرونی و مردان بیشتر به عوامل درونی تاکید دارند.

و همچنین (مافی 1973) دریافت که پسران در صورت شکست تلاش بیشتری می کنند در حالی که کمتر از آغاز جهت رسیدن به موفقیت تلاش مثبت از خود نشان می دهند .

در این پژوهش ما نتوانستیم ثابت کنیم که علل افزایش سن در دختر و پسر تفاوت وجود دارد . در حالی که در تحقیقات ویگفیلد (1988) نشان داده است که کودکان مسن تر موفقیت را بیشتر به آسانی تکلیف نسبت  می دهند تا کودکان خردسالتر موفقیت رامنجر به شانس نسبت می دادند تا کودکان مسن تر ،کودکان خردسال تر شکست راهم بیشتر به شانس نسبت می دادند تا کودکان مسن تر.

و همچنین بر اساس تحقیقات فرایر (1981) ونیکلز (1978) که نشان دادند کودکان خردسال تر گاهی اوقات تفاوتی بین علیت های چون توانایی و تلاش قائل می شوند.

در این تحقیق علل تائید نشدن فرضیه ها تعداد کم کودکان عادی و عقب مانده بوده است و همچنین همسان نبودن سن تقویمی کودکان و دیگر اینکه کودکان عقب مانده در هر دو سن تفاوتی نمی توانستند بین توانایی و تلاش قائل شوند و دیگر آنکه مشکل در ادراک کودکان بوده است .  بیشتر به سوالی جواب می داند که برایشان آشناتر بوده است.

و یکی دیگر از عواملی که تائید نشدن فرضیه های تحقیق بود این است که در مدارس کودکان استثنایی ما کودکان دیرآموز داریم و در این تحقیق بیشتر کودکان عقب مانده جزء این گروه دیرآموز بودند.

پیشنهادات

بر اساس آشنا شدن کودک به سبک های اسنادی که انجام می دهند لازم است در این مورد قبلاً برای کودکان توضیح داده شود که کودک بتواند تشخیص دهد توانایی – تلاش- ناپایداری پس از آن پرسشنامه سبک اسنادی نیز برای کودکان اجراء شود .

ثانیاً این تحقیق باید روی تعداد بیشتری کودک عادی و عقب مانده اجراء شود که از نظر سطح اجتماعی و اقتصادی یکسان باشند .

ثالثاً آنکه سن عقلی در کودکان عقب مانده باید در یک سطح باشند واز عوامل مزاحم در مدارس باید دور باشد.

محدودیت ها و مشکلات

در این پژوهش از جمله مشکلاتی که با آن مواجه گردیدم نبود پرسشنامه در مراکز دانشگاهها  و دیگری آشنا نبودن مربی و معلمان با واژه اسناد اثرات آن در زندگی روزمره افراد و اینکه همه افراد از آن استفاده می کنند چون بسیاری فکر می کنند که کودک عقب مانده نمی تواند از اسناد استفاده کند .

و چون در ایران در این زمینه کار چندانی  نشده بود ناچار به اکثر منابع خارجی در این زمینه مراجعه نمودم مشکل دیگر که با آن مواجه بودم درمورد اجرای پرسشنامه در مدارس بود که مکان مناسبی برای اجرای پرسشنامه نبود و همچنین وقت کم برای اجرای پرسشنامه مشکل دیگری بود. عدم همکاری خانواده های بعضی از کودکان مشکلی را ایجاد کرده بود .

مشکل عمده و اساسی که وجود داشت در اجرای پرسشنامه بود که کلمات و اصطلاحات آن با فرهنگ جامعه ما همخوانی ندارد.

فصل اول

• مقدمه ۲
• بیان مسئله ۳
• فرضیه تحقیق  ۴
• تعاریف عملیاتی ۵

فصل دوم: پیشینه تحقیق

• سابقه پژوهش ۸
• نظریه هایدر۹
• جونز و دیویس ۱۰
• هارولد کلی ۱۱
• شیور ۱۲
• سه بعدی واینر ۱۳
• خطاها و سوگیری اسناد ۱۴
• سوگیری مربوط به جنس ۱۷
• اسنادها در مورد خود ۱۸
• عاملان در برابر ناظران ۱۹
• سبکهای انتسابی ۲۰
• انتساب های درماندگی انسان ۲۲
• اسناد مربوط به بازده  ۲۴
• اسناد بعد از موفقیت و شکست   ۲۵
• اسنادها و رفتار  ۲۷
• تعریف استثنایی ۲۸
• گروه بندی دانش آموزان استثنایی ۲۹
• تاریخچه عقب ماندگی ذهنی  ۳۰
• تعریف عقب ماندگی ذهنی  ۳۱
• رفتار سازشی ۳۵
• طبقه بندی کودکان عقب مانده  ۳۷
• گروه آموزش پذیر  ۳۹
• تحقیقات داخلی وخارجی ۴۱

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

• روش طرح و تحقیق  ۴۴
• جامعه آماری ۴۴
• نمونه آماری۴۴
• ابزار تحقیق ۴۵
• روش اجرای تحقیق ۴۵
• روش تجزیه و تحلیل ۴۶

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

• تجزیه و تحلیل اطلاعات ۴۸

فصل پنجم : بحث ونتیجه گیری

• نتیجه گیری ۶۵
• پیشنهادات ۶۶
• محدودیت ها و مشکلات ۶۷

منابع

• منابع ۶۹

ضمائم

• ضمائم  ۷۳

منابع

فارسی

1. بست ، جان ، روشهای تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری ، ترجمه : طالقانی – پاشا شریفی ، انتشارات رشد ، چاپ پاییز سال 1371.
2. کریمی ، یوسف ، روانشناسی اجتماعی انتشارات ارسباران سال 1375.
3. جی وبیلو کنترلز، روانشناسی اجتماعی در آموزش وپرورش ، ترجمه : کریمی ، یوسف ، نشر ویرایش  سال 1375.
4. جان مارشال ریو ، انگیزش و هیجان ترجمه سید محمدی یحیی، نشر ویرایش سال 1376.
5. دیوید ال ، روزنهان – مارتین ان پی ، سلیگمن ، روان شناسی نابهنجاری آسیب شناسی روانی (2) ترجمه سید محمدی یحیی تهران 1379.
6. دلاور علی ، احتمالات آمار کاربردی در روان شناسی و علوم تربیتی انتشارات رشد سال 1378.
7. ریتال اتیکنیون –رچارد اتیکنیون ، ارنست هیلگارد – زمینه روانشناسی جلد دوم ترجمه براهینی محمد تقی و همکاران انتشارات رشد سال 1375.
8. میلانی فر بهروز ، روان شناسی کودک و نوجوانان استثنایی انتشارات قومس سال 1379.
9. پیتر کله ، لور ناچان ، روشها و راهبردها در تعلیم و تربیت کودکان استثنایی مترجم ماهر فرهاد انتشارات قومس سال 1372.
10. هربرت جی گروسمن
11. – اصطلاح شناسی و طبقه بندی در عقب ماندگان ذهنی ترجمه ماهر فرهاد انتشارات آستان قدس رضوی سال 1368.
12. امیل هالاهان جیمز ام کافمن – کودکان استثنایی ترجمه ماهر فرهاد ، انتشارات رشد سال 1371 .
13. داورمنش عباس ، آموزش توانبخشی کودکان معلول ذهنی ، سال 1363.
14. سیف نراقی مریم – عزت الله نادری ، روانشناسی و آموزشی کودکان عقب مانده ذهنی ، انتشارات سمت سال 1379.
15. هارولد کاپلان – بنجامین سادوک – فرهنگ جامع روانپزشکی و روانشناسی ) ترجمه : نجاریان محمد و همکاران سال 1373.
16. احدی حسین ، بررسی اسنادهای کلی در دانشجویان دختر وپسر مرکز تربیت معلم مشهد .پایان نامه کارشناسی ارشد ، سال 1372.
17. حبیب الهی سید محمد ، بررسی سبک دانش آموزان با توجه به موفقیت و شکست تحصیلی و جنسیت بر اساس اسناد در زندگی آموخته شده ، پایان نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه تربیت معلم سال 1372.
18. زارع لیلا ، نحوه اسناد دانش آموزان عقب مانده ذهنی خفیف پس از پسخوراند شکست یا موفقیت و رابطه آن با متغیرهای بازده ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران سال 1375.
19. صفادل لیلا ، بررسی تاثیر سبک اسنادی بر میزان تجربه استرس ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی سال 1379.
20. محمدی بهار – شناخت سبک های اسنادی دانش آموزان دختر موفق و ناموفق دوره راهنمایی شهر تهران و بازآموزی اسنادی دانش آموزان دختر ناموفق سال 1376.

لاتین

1. Turner , Lisa 1998, Relation of Attributional Beliefs to Memory Strategy Use in Children and Adolescents with Mental Retardation .
2. Kozub, Francis M ; Porretta,David L. 1999, Internal and External attribution for levels of perceived physical competence in competence in Children with Mental Retardation.
3. Pert, C;Gahoda, a ;squire, J.1999, Attribution of Internal and Role-Taking; Cognitive Factors and Mediators of Aggression whit People Who have Mental Retardation.