آشنایی با صلیب سرخ و هلال احمر و امداد رسانی

صلیب سرخ و هلال احمر بزرگترین سازمان بشر دوستانه دنیا 1863 انجمن سلامت عمومی ژنو توسط پنج شهروند سوئیسی تاسیس شد. این افراد پرستاری و مراقبت از بیماران و مجروحین جنگی بیان می کرد،اقدام به تاسیس انجمن خود نمودند. در کتاب دونانت پیشنهاد شده بود که خدمت به آسیب دیدگان و نظامیان زخمی،فعالیتی بی طرف محسوب گرد.

بانیان این انجمن عبارتند بودند از:

هنری دوفور (1787-1875) ژنرال سوئیسی که در سال اول فعالیت انجمن به عنوان رئیس انجمن، و از آن پس به عنوان رئیس افتخاری باقی ماند.گوستاو موینر (1826-1910) وکیل جوان و باهوش که تمامی عمر خود را در خدمت صلیب سرخ و گسترش سازمان صرف نمود. لوئیس آپیا (1818-1898) و تئودور ماینویر (1806-1869)، وهنری دونانت که پزشکانی با وسعت نظر بوده و سعی بر کاهش دردهای نوع بشر داشتند.

به واسطه تیزهوشی و درایت موینر، کمیته در اکتبر 1863 طی فراخوانی بین المللی از 16 کشور دعوت به عمل آورد تا نسبت به حصول توافقی براصول و باورهای کمیته در مورد حمایت از مجروحان جنگی، اقدام کرده و باورهای بشردوستانه خود را به رسمیت شناسند. کمیته همچنین اصول و باورهای خود را به دیگر ملل دنیا معرفی نمود و از آنها برای عضویت، دعوت به عمل آورد. سرانجام با تلاشهای بانیان و دیگر بشر دوستان، انجمن پنج نفره به جمعیت صلیب سرخ جهانی تبدیل شد.

کنفرانس ژنو به تصمیم گیری درباره قوانین برخورد با اسرا، زخمی ها و غیر نظامیان در جنگها می پرداخت. کنفرانس ژنو از توافق 1863 اعضای صلیب سرخ جهانی به عنوان مرجعی برای تعریف قوانین خود بهره برد. طی این قوانین، بی طرفی جامعه پزشکی در جنگها، حین کمک رسانی و مداوای مجروحین جنگی تعریف شد. در این معاهده بین المللی مصونیت نیروهای امداد رسان و پزشکی در میدانهای جنگ، از حملات نیروهای متخاصم نیز به تائید رسید.

همچنین در همین سال نشان صلیب سرخ رنگ بر روی زمینه سفید، ابتدا توسط 12 عضو و سپس توسط تمامی اعضا به رسمیت شناخته شد. با شروع به کار صلیب سرخ جهانی قانون دیگری نیز به مجموعه قوانین آن افزوده شد. این قانون به محافظت از مجروحین و اسرای جنگی در نبردهای دریایی می پرداخت.
صلیب سرخ، تاکنون در میادین جنگ، جان بسیاری را نجات داده و زخمهای بسیاری را مرهم بخشیده است. اعضای صلیب سرخ در این راستا، خود را از انجام سخت ترین و خطرناک ترین ماموریتها، نیز معاف نکرده اند. بدین ترتیب صلیب سرخ جهانی دامنه فعالیتهای خود را آهسته آهسته گسترش داده است، به طوری که اکنون برنامه های منظم بشر دوستانه خود را در زمان صلح نیز به انجام می رساند.

هانری دونان در 8 مه 1826 در خانواده‌ای مذهبی در شهر ژنو دیده به جهان گشود . درزادگاه هانری دونان، پس از انتشار کتاب خاطرات سولفورینو تعدادی از افراد خیرخواه و سرشناس شهر ژنو از پیشنهادات وی استقبال نمودند و یک کمیته پنج نفره را تشکیل دادند. این کمیته در 23 اکتبر1863 با دعوت از 16 کشور اجلاس را در ژنو برگزار نمود که براساس مصوبه اجلاس کمیته صلیب سرخ تاسیس گردد.صلیب سرخ که معکوس رنگهای پرچم کشور سوئیس زادگاه هانری دونان بود به احترام وی بعنوان نشان کمیته بین‌المللی انتخاب گردید. با تلاشهای هانری دونان و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در جریان اجلاس سال 1864 در ژنو که با شرکت 15 کشور اروپایی برگزار شد اولین کنوانسیون ژنو در مورد کمک‌رسانی به مجروحین جنگهای زمینی به تصویب رسید.

در جنگ سال 1870 میان آلمان و فرانسه که بمحاصره پاریس انجامید، هانری دونان ضمن سازماندهی و جمع‌آوری کمکهای مردمی و انتقال پتو و غذا به جبهه‌ها، به مجروحین جنگ کمک نمود تا از منطقه درگیری خارج شوندوسال بعد کمیته بین‌المللی صلیب سرخ به سرپرستی دونان اسامی اسراء جنگ را اعلام نمود و خانواده‌های آنان را از نگرانی خارج ساخت در سال 1875 نام کمیته به ” کمیته بین‌المللی صلیب سرخ “ تغییر یافت.

در سال 1876 دولت عثمانی بجای استفاده از نشان صلیب سرخ از معکوس رنگهای پرچم خود یعنی هلال احمر در زمینه سفید برای جمعیت ملی خود استفاده کرد که بعدها بسیاری از کشورهای اسلامی آن را بعنوان نشان جمعیت ملی خود بکار بردند. هانری دونان درسال 1901 اولین جایزه صلح نوبل را بخاطر تلاشهای بشردوستانه‌اش دریافت داشت ودر سی‌ام اکتبر سال 1910 در سن 82 سالگی در گذشت. روز تولدهانری دونان یعنی هشتم ماه مه برابر با 18 اردیبهشت همه ساله بعنوان روز جهانی صلیب سرخ وهلال احمر گرامی داشته می‌شود.
دولت ایران در سال 1301 جمعیت ملی خود را تاسیس نمود ولی بجای استفاده از نشان صلیب سرخ و یا هلال احمر علامت شیر و خورشید سرخ را بعنوان نشان جمعیت خود انتخاب کرد.با تلاشها و پیگیری متمادی دولت و جمعیت ایران سرانجام علامت شیر و خورشید در کنفرانس ژنو در سال1929  بعنوان نشان سوم مورد حمایت بین‌المللی، به تصویب رسید. از آن پس سه نشان صلیب سرخ، هلال احمر وشیر وخورشید سرخ بعنوان نشانهای رسمی بین‌المللی شناخته شده ونهایتاً درمتن کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو مصوب 1949 بعنوان نشانهای سه گانه بین‌المللی که تحت حمایت حقوق بین‌الملل بشردوستانه قرارداردبه تصویب رسیدند.    پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1359 دولت ایران با ارسال نامه‌ای به دولت سوئیس بعنوان امین و نگاه دارنده قراردادهای چهارگانه ژنو اعلام نمودکه استفاده از شیروخورشید سرخ را به تعلیق درآورده و بجای آن از نشان هلال احمراستفاده خواهد نمود. از آن پس جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران به جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران تغییر نام داد.
با گسترش ارتباطات بین‌المللی و توجه بیشتر به مسایل اجتماعی و بهداشتی در اوایل قرن بیستم، تعدادی از کشورها  به فکر تاسیس تشکیلات جدیدی در داخل صلیب سرخ افتادند.  به پیشنهاد رئیس صلیب سرخ آمریکا، هانری دیویسون، و جهت یاری رسانیدن به جمعیتهای ملی در زمینه بلایا و سوانح طبیعی و نیز خدمات بهداشتی و اجتماعی، اتحادیه جمعیتهای ملی صلیب سرخ در سال 1919 در شهر پاریس تاسیس گردید که با افزایش کشورهای عضو این اتحادیه درسال 1991، به فدراسیون بین‌المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر تغییر نام داد.   فدراسیون بین‌المللی امروزه با عضویت جمعیت های ملی 178   کشور جهان و به عنوان بزرگترین سازمان بشردوستانه جهان در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای، ملی و محلی به کمک مردم آسیب‌دیده از بلایا و سوانح می‌شتابد و جمعیت های ملی را در زمینه خدمات بشردوستانه و توسعه سازمان یاری می‌دهد.

تاریخچه نهضت بین المللی صلیب سرخ وهلال احمر

در سال 1859 میلادی به دنبال نبرد سخت میان سپاهیان فرانسه و اتریش در سولفرینو ( محلی در شمال ایتالیا ) ، هانری دونان با دیدن صحنه های این جنگ پیشنهاد تاسیس یک جمعیت امدادی داوطلب را داد . وی با دعوت از 16 کشور اروپایی صلیب سرخ را تاسیس کرد و به همین علت هانری دونان را پدر صلیب سرخ می دانند.

در سال 1876 میلادی کشور ترکیه علامت هلال احمر را روی زمینه سفید که معکوس رنگهای پرچم کشور ترکیه است به عنوان آرم جمعیت خود انتخاب کرد.

در ایران اولین گروه امداد ارتش بود و با علامت شیر و خورشید که در سال 1301 توسط دولت ایران پیشنهاد شده بود و در سال 1308 ( 1929 میلادی ) به همراه علائم صلیب سرخ و هلال احمر به رسمیت شناخته شد. پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1360 علامت شیر و خورشید سرخ ایران از علائم حذف و به جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران تغییر کرد.

صلیب سرخ وهلال احمر یک سازمان جهانی است که تمام جمعیتهای آن مقامی یکسان دارند و مسئولیتها و وظایف مشترکی را در کمک به یکدیگر دنبال می کنند.

مبدا پیدایش و علائم آن

در سال 1859 .م. جنگی بین سربازان فرانسوی و اتریش در حوالی سولفرینو شروع شد. به طوری که بعد از 16- 15 ساعت 40000 کشته و زخمی به جای گذاشت.

در سال 1241 ه.ش یک تاجر سوئیسی نیکوکار به نام هانری دونان به شهر کاسپن لیوان در 4 کیلومتری سولفرینو رسید. وقتی آن صحنه های دلخراش را مشاهده کرد ، اوتحت تاثیرقرارگرفت و تصمیم گرفت برای نجات جان مجروحان جنگ کاری بکند. او خاطرات خود را در کتابی به نام « یاد سولفرینو » نوشت ، که از وضع زخمی ها و آسیب دیدگان در آن کتاب مطالبی را بیان کرد و یادآور شد که ایجاد یک سازمان مقدس و بین المللی برای کمک به سربازان زخمی لازم است ، کمیته بین المللی صلیب سرخ بوجود آمد.

علائم صلیب سرخ و جمعیت هلال احمر

در سال 1242 ه.ش برای تجلیل از هانری دونان و احترام به زادگاه او ( سوئیس ) که اولین کنفرانس این سازمان را تشکیل دادند. علامت صلیب سرخ روی زمینه ی سفید که معکوس رنگ های پرچم کشور سوئیس بود ،به عنوان علامت مشخصه ی حرکت صلیب سرخ انتخاب شد. در سال 1255 ه.ش. ( 1876.م. ) به دنبال جنگ روسیه و عثمانی ، دولت روسیه و عثمانی اعلام داشت به جای صلیب سرخ روی پارچه ای سفید به کار خواهد گرفت که معکوس رنگ های پرچم روسیه و عثمانی است. این علائم در سال 1308 ه.ش به عنوان علائم امدادی دارای مصونیّت به رسمیّت شناخته شد. علائم فوق الذکر که مورد حمایت قراردادهای ژنو می باشند ، دارای محتویات فرهنگی بوده و مفهوم مذهبی به طور مستقیم ندارد. باید یادآور شد که برای مسلمانان اندیشه های هانری دونان که در وجود صلیب سرخ بین المللی شناخته می شود تازگی ندارد. به خاطر این که در 1400 سال قبل و حتّی پیش از آن راه انبیاء و اولیاء الهی اصول حیات بخش انسانی را به ما آموخته است. همچنین برای ما مسلمانان آیه ی شریفه ی « تعاونوا علی البر والتقوی ولا تعاونوا علی الاثم و العدوان و اتقوااللّه شدید العقاب » و پیرامون آن نیز دستورات انفاق و خیرات و ایثار و روح اخوت و …. و اصول انسان دوستانه  را به طور وسیع تر و عمیق تر مطرح نموده است. به طوری که این اصول انسان های ایثارگر پرورش می دهد که سرا در خدمت خلق خدا باشد.

اصول اساسی هفتگانه ی صلیب سرخ و هلال احمر

کاملاً با مفاهیم و معیارهای انسانی ما مطابقت دارد و تا حدود زیادی از همین مفاهیم و معیارهای الهی الهام گرفته است. این اصول در سال 1349 به تصویب رسید ودرتمام فعالیت های صلیب سرخ و هلال احمر راهنما بوده ودرهر شرایطی لازم الاجرا می باشد که شامل :

1. انسانیت و بشر دوستی
2. بی غرضی
3. بی طرفی
4. استقلال
5. خدمت داوطلبانه
6. وحدت و انحصار
7. جهان شمولی

هدف کلی فدراسیون

   الهام بخشیدن ، تشویق و کمک در تصحیح و گسترش کلیه ی اشکال فعالیت –  های بشر دوستانه توسط جمعیّت های ملّی به منظور جلوگیری و تسکین آلام بشری و بدین وسیله کمک به حفظ و اشاعه ی صلح در جهان است. بودجه ی عالی فدراسیون درسال 1993 حدود 300 میلیون فرانک فرانسه بوده است.

اهداف سازمان هلال احمر

1. تلاش برای تسکین آلام بشری و ضمانت احترام به حقوق بشر.
2. کوشش در جهت برقراری دوستی و تفاهم متقابل و صلح پایدار میان ملّتها.
3. حمایت از زندگی و سلامت انسان ها.

نقش و وظایف هلال احمر

1. ارائه خدمات امدادی در هنگام بروز حوادث طبیعی مثل زلزله.
2. ارائه کمکهای اولیّه در حوادث غیرمترقبه و پیش بینی نشده به وسیله ی امدادگران.
3. کمک به امر توانبخشی و ارائه ی خدمات اجتماعی در جهت تسکین آلام گان و ایجاد حس تعاون و همکاری. ( امور توانبخشی مثل مرکز فنی ارتوپدی که در زمینه ی وسایل کمکی معلولین و دست و پای مصنوعی فعالیت دارد. )
4. ارسال کمک و اعزام عوامل امدادی و درمانی به بسیاری از کشورها در صورت لزوم.
5. تلاش در جهت تسکین آلام بشری و کمک به امر سلامت جامعه.

تعریف کمک های اولیه

مراقبتها و مجموعه اقداماتی هستند که هنگام وقوع حادثه یا سوانح برای تقلیل سطح ضایعات ، جلوگیری از مرگ ، کم کردن درد و اضطراب بیمار انجام می گیرد و همچنین به منظور پیشگیری از پیشرفت سطح ضایعات و جلوگیری از عوارض سوء بعدی ناشی از سوانح تا قبل از رسیدن به پزشک یا رسیدن شخص مصدوم یا مجروح به مراکز درمانی توسط افراد پزشک.

اهداف آموزش کمک های اولیه

1. نجات و زنده نگه داشتن مصدوم یا بیمار.
2. پیشگیری از صدمات بیشتر.
3. جلوگیری از حوادث بعدی سوء بعدی قبل از رسیدن به مراکز درمانی توسط افراد غیر پزشک.
4. نحوه استفاده صحیح از کیف کمک های اولیه.

سیستم خدمات اورژانس پزشکی

این سیستم به صورت اورژانس های شهری و در قالب ارائه خدمات آمبولانسی توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی به اجرا در می آید. در کشور ما این خدمات از طریق تلفن 115 به طور رایگان در اختیار قرار می گیرد و علاوه بر انجام خدمات اولیه پزشکی ، پذیرش بیماران را در بیمارستان ها میسر می سازد. ارائه کمک های اولیه باید قبل از رسیدن اورژانس آغاز گردد و با رسیدن اورژانس ، می بایست وظیفه ی اصلی مراقبت ها به آنها سپرده شود. به کسی که کمک های اولیه پزشکی را به صورت حرفه ای ارائه می دهد ، تکنسین  گویند. ( EMT )

نقش و وظایف امدادگر در صحنه آسیب

به هر فرد دوره دیده داوطلب یا مامور که اقدام به ارائه کمک های مورد نیاز نماید ، امدادگر گفته می شود. او به عنوان یک فرد کمک دهنده می تواند وظایف متعددی را در صحنه ی آسیب بر عهده گیرد. این وظایف و نقش ها بسته به نوع و شرایط حادثه به شرح زیر متفاوت می باشند.

1. رسیدگی سریع و مناسب به مصدومین موجود در صحنه آسیب یا بیماران ؛
2. حفاظت از سلامت خود ؛
3. حفاظت و ایمنی صحنه آسیب ؛
4. درخواست کمک از مراجع ذیصلاح ( اورژانس ، آتش نشانی ، هلال احمر ، پلیس و … ) ؛
5. مشارکت در انجام عملیات جستجو و نجات

خصوصیات امدادگر 

امدادگران جهت ارائه بهتر کمک های اولیه به مصدومین ، باید ویژگی زیر را داشته باشد :

1. داشتن اطلاعات کافی و مهارت های لازم جهت انجام کمک های اولیه
2. حفظ خونسردی در حین مواجهه با صحنه آسیب و مصدومین
3. سرعت عمل در کار که این امر برای رسیدگی به عوامل تهدید کننده زندگی پر اهمیت می باشد
4. داشتن ابتکار عمل و حداکثر استفاده از حداقل وسایل موجود
5. تسلی بخشیدن به مصدومین و حمایت روانی از آنها

نحوه برخورد و ظاهر امدادگر

به عنوان یک امدادگر می بایست همواره وضع ظاهری ، برخوردها و رفتارهای خود را مورد بررسی مجدد قرار دهید. همچنین اقدامات و کمک های اولیه ارائه شده به مصدومین را مرور نمایید ، زیرا حرفه ای عمل کردن در صحنه آسیب ، بر موفقیت شما به عنوان یک امدادگر می افزاید.

چون معمولاً به عنوان اولین فرد دوره دیده وارد صحنه آسیب می شوید ، ضروری است که خونسرد وموقر باشید ، درغیر این صورت ، مطمئناً توان فکر- کردن از شما گرفته شده و دست به اقدامات غیر ضروری و اشتباه خواهید زد.

واکنش به استرس ها

حادثه همواره با استرس های شدیدی برای امدادگران ، مصدومین و اطرافیانش همراه می باشد. دیدن صحنه های مرگ ، جراحات شدید یکی از خشن ترین صحنه هایی است که امدادگر تجربه می کند و ممکن است تاثیرات زیادی در روان و رفتارهای امدادگر و اطرافیان مصدوم به جای گذارد. لذا در کنار هر تیم امداد و نجات حضور یک روانشناس ضرورت می یابد.

تشکیلات

صلیب سرخ سازمانی اکیدا بی طرف است، و کلیه منابع و توانایی های خود را در جهت اهداف بشر دوستانه و کاهش آلام بشر به مصرف می رساند. کشورهای اسلامی جمعیتی به نام هلال احمر را که همانند صلیب سرخ بوده و ارتباطی نزدیک با آن دارد تاسیس کرده اند.

فدراسیون صلیب سرخ و هلال احمر از 181 عضو تشکیل می شود. دبیرخانه مرکزی در ژنو قرار دارد و بیش از 60 نمایندگی برای پشتیبانی و انتقال کمکهای بین المللی به مناطق جنگی و مصیبت زده، در سراسر دنیا فعال هستند.
جمعیتهای صلیب سرخ و هلال احمر با 97 میلیون داوطلب و 300000 کارمند سالانه به بیش از 230 میلیون نیازمند رسیدگی می کنند. جمعیتهای صلیب سرخ و هلال احمر توسط اعضای داوطلب خود در کشورهای عضو به طور جهانی عمل می کنند و تمامی اعضا هنگام وقوع حوادث مصیبت بار به کمک یکدیگر می شتابند و ه درمان،اسکان آواره گان و پناهنده گان حوادث طبیعی و یا جنگها می پردازند.

اهداف :

فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر، بزرگترین سازمان بشردوستانه دنیاست، که بدون هیچ تبعیضی از قبیل ملیت، نژاد، عقاید دینی و دیدگاههای سیاسی کمکهای خود را به بشریت ارائه می کند. هدف اصلی فدراسیون ارتقاء سطح زندگی مردم آسیب پذیر توسط بسیج نیروهای بشردوستانه است.

صلیب سرخ به عنوان نشانهای رسمی بین‌المللی شناخته شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1359 دولت ایران با ارسال نامه‌ای به دولت سوئیس به عنوان امین و نگهدارنده قراردادهای چهارگانه ژنو اعلام نمود که استفاده از شیر و خورشید سرخ را به تعلیق درآورده و بجای آن از نشان هلال احمر استفاده خواهد نمود.

جایگاه جمعیت صلیب سرخ وهلال احمر از نظر عرف بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر صلیب سرخ وهلال احمر جهانی بزرگترین شبکه بشردوستانه غیرسیاسی و امدادرسانی جهانی را تشکیل می‌دهند. امروزه در سطح بین‌المللی یکی از معیارهای سنجش میزان فعالیتهای بشردوستانه و غیرسیاسی در هر کشور وضعیت جمعیت ملی صلیب سرخ و یا هلال احمر و عدم وابستگی و غیرسیاسی بودن آن است.

• 1- تاریخچه صلیب سرخ و هلال احمر   1
• 2- تاریخچه نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر   5
• 3- مبدأ پیدایش و علائم نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر  7
• 4- اصول اساسی هفتگانه صلیب سرخ و هلال احمر  8
• 5- اهداف سازمان هلال احمر  9
• 6- تعریف کمک های اولیه   10
• 7- اهداف آموزش کمک های اولیه   10
• 8- سیستم خدمات اورژانسی پزشکی    11
• 9- نقش و وظایف امدادگر در صحنه آسیب   11
• 10- خصوصیات امدادگر  12
• 11- واکنش به استرس ها و تأثیر استرس بر مصدومین زنده    13
• 12- علائم استرس   14
• 13- نحوه رسیدگی به فردی که عزیزی را از دست داده است   14
• 14- کمک های اولیه   16
• 15- توصیه های لازم در هنگام زلزله   17
• 16- مشخصات زلزله   18
• 17- صلیب سرخ و هلال احمر  19
• 18- تشکیلات سازمان صلیب سرخ و هلال احمر   23
• 19- اهداف سازمان صلیب سرخ و هلال احمر   24
• 20- روز جهانی صلیب سرخ و هلال احمر    27
• 21- تاریخچه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه   37
• 22- مقدمه  37
• 23- سوابق تشکیل کمیته های ملی حقوق بشر دوستانه  38
• 24- سابقه تأسیس کمیته ملی حقوق بشردوستانه    39
• 25- فعالیت های کمیته ملی حقوق بشر دوستانه   41
• 26- تاریخچه سازمان داوطلبان    45
• 27- وظایف سازمان داوطلبان   49
• 28- تاریخچه سازمان امداد و نجات 55
• 29- کمک های اولیه چیست؟  60
• 30- منابع و مآخذ   64

منبع

کمک های اولیه و امداد ( مؤلف : دکتر فرشید توفیقی )