نیما یوشیج

علی اسفندیاری ” نیما یوشیج ” روز 21 آبان 1274 شمسی در دهکده دور افتاده (( یوش)) مازندران به دنیا آمد . که در خردسالی علی نوری خوانده می شد ، فرزند ابراهیم نوری . نیما نسبت خود را چنین بیان کرده : (( علی بن ابراهیم بن علی بن محمد رضا بن محمد هاشم بن محمد رضا )) . نسبت این خاندان به سلسله بادوسپانیان می رسد و نیما نام خود را از نیماور ، یکی از این بادوسپانیان گرفته است.

او بعدها از سراسر دوران کودکی ، به گفته خودش ، (( جز زد و خوردهای وحشیانه و چیزهای مربوط به زندگی کوچ نشینی و تفریحات ساده در آرامش یکنواخت و کور و بی خبر از همه جا ، چیزی به خاطر نداشت )) .

هنگام تولد نیما 2 سال از سلطنت مظفرالدین شاه می گذشت و هشت سال پس از تولد او این شاه درگذشت . در یازده سالگی اوست که به دنبال نهضت مشروطه دلاوران تبریز و رشت و بختیاری به یاری علماء تهران بر علیه استبداد محمد علی شاه قیام می کنند و قشون مشروطه خواهان وارد تهران میشود .

نیما خواندن و نوشتن را در زادگاه خود نزد آخوند ده آموخت . دوازده سال داشت که با خانواده اش به تهران آمد و پس از گذراندن دوران دبیرستان برای فراگرفتن زبان فرانسه به مدرسه ((سن لوپی)) رفت . در مدرسه خوب کار نمی کرد و تنها نمرات نقاشی و ورزش به دادش می رسید . سال های اول زندگی مدرسه اش به زد و خورد با بچه ها گذشت . اما بعدها مراقبت و تشویق یک معلم خوشرفتار ((نظام وفا)) شاعر بنام ، او را به خط شعر گفتن انداخت . در ابتدا به سبک معمول قدیم و مخصوصا ً به سبک خراسانی شعر می ساخت . اما آشنایی به زبان فرانسه و ادبیات آن زبان راه تازه ای در پیش چشم او گذاشت . ثمره کاوشهای وی در این راه بعد از جدایی از مدرسه و گذراندن دوران دلدادگی ، بدانجا انجامید که ممکن است در منظومه افسانه او دیده شود ، که افسانه را به نظام وفا تقدیم کرده است .

در بیست سالگی موفق به دریافت تصدیقنامه از مدرسه ی عالی سن لوئی می شود که پایان تحصیلات رسمی اوست . نیما در کودکی زندگی مرفهی داشت و آسایش او را فراهم می آوردند . دچار خیالات و در عین حال باهوش بود و قدرت خلاقه داشت .

در اسفند ماه سال 1299 نخستین شعر بلند خود مثنوی ((قصه رنگ پریده خون سرد)) را می سازد و بلافاصله آن را به هزینه خود به چاپ می رساند .

نیما یوشیج در دی ماه سال 1301 شعر مهم ((افسانه)) را می سازد که مشهورترین شعر اوست .

در تاریخ 16 اردیبهشت ماه سال 1305 نیما در 29 سالگی با خانم عالیه ی جهانگیر، فرزند میرزا اسماعیل شیرازی ، ازدواج کرد . این پیوند با وجود فراز و نشیب  فراوان تا پایان زندگی هر دو ادامه یافت .

نیما در مهر 1307 شمسی به همراه همسرش وارد شهریار فروش (بابل) شد . همسرش در این زمان عهده دار تدریس در(( مدرسه دوشیزگان سعدی)) بود ولی او شغل به خصوصی نداشت و تنها به کارهای پراکنده ای که بر عهده گرفته بود ، روزگار می گذراند . در این مدت نیما نامه های بسیاری به دوستانش نوشته است . از لابه لای این نامه ها که شمار آنها به نوزده نامه می رسد ، میتوان به گوشه هائی از زندگی ادبی نیما و از آن جمله آثاری که در این مدت خلق کرده است ، دست یافت . آثاری مانند : تاریخ ادبیات ولایتی – کفش حضرت غلمان – آیدین – حکایت از دو شاعر و سفرنامه بار فروش .

قطعه ((ای شب)) که از یک سال پیش ((دست به دست خوانده و رانده شده بود)) در پاییز سال 1351 شمسی در روزنامه هفتگی ((نوبهار)) انتشار یافت . ادبا ((گفتند انحطاطی در ادبیات آبرومند قدیم رخ داده است )) . مدتها در تجدد ادبی بحث کردند . شاعر کارد می بست ، جرات نداشتند صریحا ً به او حمله کنند . کنایه می زدند ، ولی صداها به قدری ضعیف بود که به گوش شاعر نرسید و بدون جواب ماند . در ظرف این مدت آن قطعه با بعضی شعرهای دیگر ، که در اطراف خوانده شده بود ، در ذوق و سلیقه چند نفر نفوذ پیدا کرد . آن اشخاص پسندیدند ، استقبال کردند و تیر به نشانه رسیده بود . نشانه شاعر قلبهای گرم و جوان بود . نگاه او به چشمهایی بود که برق می زدند و تند نگاه می کنند . شعرهای او برای آنان ساخته شده بود )) . در سالهای 1305 دفترچه ای از اشعار نیما که منظومه ((خانواده سرباز)) و سه قطعه کوتاه ((شیر، انگاسی ، بعد از غروب)) در آن بود ، منتشر شد .

نیما از نگاه بزرگان

جلال آل احمد

مشکل دیگر نیما در زبان اوست ، و در پیچیدگی های ذهنی او که خواننده راحت طلب را سردرگم می کند . خودش یکجا نوشته است (( بعضی از اشعار مخصوص تر به خود من ، برای کسانی که حواس جمع در عالم شاعری ندارند مبهم است )) و باید افزود : حتی برای آنها که حواس جمع دارند گاهی چنین است . اما از اینها گذشته آنچه واقعیت دارد این است که اشعار نیما زیاد خوانده می شود ، و آنچه واقعی تر است اینکه با خواندن و چاپ کردن آنها نیما تظاهر به تجدد می کنند .

مهدی اخوان ثالث 

نیما به این اعتبار که شعرش در قلمرو شعر ناب و بری از آمیختگی ( به زهد و فلسفه و خطابه و وعظ ) و آلودگی ( به مدح) است و سرشار از عصمت و صفای روستایی ، به بابا طاهر می ماند ، مخصوصاً حساسیت و سوز سخنش . و به این اعتبار که در کنه اعراض تصاویر و تماثیل و واقعیات عینی ، جوهر شعرش متکی به قائمه فکری و عمق دردهای بشری است و جهان بینی دارد به خیام می ماند . البته نه با قاطعیت و صراحت خیام که از لطایف هنر اوست ، بلکه با ابهامی غالباً معتدل . و این ابهام زاییده همان تمثیلی و عینی اوست .

محمد حسین شهریار

نیما ، موقعی که بنده تنها غزل سرا بودم و رسیده بودم به حافظ و در حافظ مستغرق بودم ، به من رسید . آن موقع – خدا بیامرزد – مرحوم ” ضیاء هشترودی ” کتاب ((منتخبات آثار)) ش را چاپ کرد . در ((منتخبات آثار)) او ، من برای اولین دفعه با اسم نیما و ((افسانه)) ی نیما آشنا شدم . من ((افسانه)) ی نیما را فقط آنقدر که در آن کتاب هست دیده ام و تفضیلی دارد که من وقتی این را خواندم ((افسانه))ی نیما مرا از حافظ منصرف ساخت . یک ماه ، دو ماه من غرق در این ((افسانه)) بودم .

سخنان نیما یوشیج در مورد شعر و هنر

شعر نشانه یک زندگی عالی و خیلی بشری است ولی در نظر داشته باشیم که وزن و قافیه فقط نماینده این فضیلت نیست . شعر وزن و قافیه نیست ، بلکه وزن و قافیه هم از ابزار کار یک شاعر است . شعر واسطه تشریح و تاثیر دادن و بزرگ و کوچک کردن معنویات و شکافتن و نمودن درونیهای دقیق و نهفته آنهاست .

هنر می خواهد نشان بدهد و تصور کند ، زیرا دانستن کافی نیست . گفتن شعر برای دیگران است ، عده ای یا همه مردم . اثری که هنرمند متوقع است در خریدار هنر به جا بگذارد و به آن اطمینان کند به جای شرح و توصیف زبانی خود او ، بسته به قوت رسوخ تصویرهای اوست . برای این کار تشبیه کردن به عقیده من قوه دادن به اندیشه هایی است که گوینده دارد .

سخنی از نیما 

زیاد فکر نکنید که هنر برای هنر است یا برای مردم . هنر برای هر دوی آنهاست و بالاخره رو به مردم می آید ، زیرا از مردم به وجود آمده و با مردم سر و کار دارد . فقط مواظب باشید که چه چیز شما را مجبور به گفتن می کند گفته های شما برای چه و برای کیست و برای کدام منظور لازم و ممتازی ، و از نبودن آن چه کمبودی برای ملت حاصل می شود .

اگر در پی نوآوری هستید

من زودتر از هر کس دریافته بودم هر زمانی حامل محصول خاصی است . کسی که می گوید هنر این است و نه جز اینکه در هزار سال پیش بوده ، حرفی درست می زند ….

عمده یافتن است در شکل زندگی و زمان زندگی و با یافته های خود بودن … باید درست و حسابی چکیده زمان خود بود و این معنی بدون سفارش صورت بگیرد که هر کس باید مال زمان خود باشد .

شعر ما ایا نتیجه دید ما و روابط واقعی بین ما و عامل خارج هست یا نه و از ما و دید ما حکایت می کند یا نه وقتی که شما مثل قدما می بینید و بر خلاف آنچه که در خارج قرار دارد می آفرینید و آفرینش شما بکلی زندگی و طبیعت را فراموش کرده است با کلمات همان قدما و طرز کار آنها باید شعر بسرایید .

نیما تنها یک شاعر نیست

نیما در شعر خود ((من)) برداشت و شعر را چند صدایی کرد ، اما چند صدایی بودن شعر به معنی حضور چند نفر در شعر نیست .

ما نیما را تنها به عنوان یک شاعر می شناسیم . اینگونه نگاه به نیما چندان کامل نیست . نیما یک هنرمند مدرنیست با نظریاتی نو است . البته نیما با مطالعه و برنامه نظریه می دهد و این چیزی است که باعث موفقیت او می شود .