زندگینامه دکتر شریعتی

دکتر علی شریعتی سال 1327 به عضویت کانون نشر حقایق اسلامی در می آید که پدرش بنیان گذار آن بود.

مهر 1329 وارد دانشسرای مقدماتی مشهد میشود.علاقه داشت به تحصیل در دبیرستان ادامه دهد اما شاید به لحاظ موقعیت اقتصادی, پدرش مخالف بود. در سال دوم دانشسرا همزمان با اوج گیری نهضت ملی به رهبری دکتر مصدق وارد فعالیت های سیاسی می شود. با محمد نخشب و دکتر کاظم سامی ( دانشجوی پزشکی دانشگاه مشهد) در نهضت خداپرستان ارتباط برقرار می کند.

سال 1331 از دانشسرا فارغ التحصیل می شود و در همان سال به استخدام اداره فرهنگ مشهد در می آید و در مدرسه کاتب پور احمد آباد مشهد شروع به کار میکند.سپس انجمن اسلامی دانش آموزان را در مشهد بنیان گذاری می کند. در همین سال کتاب مکتب واسطه را که متاثر از کتاب ایده آل بشر نوشته ی آشتیانی بود را تالیف می کند.
در سال 1332 به عضویت نهضت مقاومت ملی در می آید. و در سال 1333 موفق به اخذ دیپلم کامل ادبی می شود. سپس در دانشکده ادبیات مشهد پذیرفته می شود و تحصیلاتش را در رشته ادبیات فارسی ادامه می دهد.

سال 1337 از دانشکده ی ادبیات با احراز رتبه اول گروه زیان و ادبیات فارسی فارغ التحصیل می شود.

در 24 تیر همین سال با یکی از همکلاسان خود به نام بی بی فاطمه ( پوران ) شریعت رضوی ازدواج می کند.اوایل خرداد ماه 1338 به دلیل کسب رتبه اول با بورسیه دولتی راهی تحصیل در فرانسه میشود.در سال 1345 به عنوان استاد یار در دانشگاه تهران شروع به کار می کند. همکارانش به دلیل مختلف از او دل خوشی نداشتند حتی بعدها معلوم شد یکی از همکارانش جاسوسی ویزا برای ساواک میگرده.همیشه دوست داشت در خلوت بنویسد و همیشه بساط سیگار و چای را به همراه داشت. پسر عمویش می گوید :
هیچ چیز در زندگی او را از این خوشحال تر نمی کرد که جای خلوتی برای نوشتن بیابد
توجه به روستایان بخصوص کمک به زلزله زدگان طبس و فعالیت ها و سخنرانی های پرشورش برای جمع کمک مردم برای مردم طبس هیچ وقت از یادها نمی رود.
در سال 1347 سخنرانی هایش در حسینه ارشاد و دانشکده آغاز میشود و کتاب های اسلام شناسی و از هجرت تا وفات و توتم پرستی و کویر را به چاپ میرساند.
اواخر سال 1348 به سفر حج نایل می آید. در این سفر با آقایان غلامرضا سعیدی و مرتضی مطهری نیز حضور داشتند.

بعده ها ساواک جلوی تدریس وی را در دانشگاه می گیرد سپس او را مامور می کنند تا در بخش تحقیقات وزارت علوم مشغول به کار شود.آخرین سخنرانی دکتر شریعتی در ارشاد جمعه 19 آبان 1351 آخر ماه مبارک رمضان با عنوان مکتب اگزیستانسیالیسم ایراد گردید.
از اواخر همین سال زندگی مخفیانه دکتر شروع میشود که تا اول مهرماه 1352 ادامه می یابد. در این مدت در منزل خویشاوندان خود در تهران به طور مخفی زندگی میکند و سپس مدت 18 ماه را در زندان انفرادی به سر میبرد.چند ماه بعد حکم باز نشستگی وی را در سن 40 سالگی برای خانواده اش می فرستد. روز آخر سال 1353 به سفارش عبداللطیف الخمیستی ( وزیر امور خارجه الجزیره و همکلاسی دکتر شریعتی) شاه دکتر شریعتی را آزاد میکند و دوران خانه نشینی دکتر آغاز می شود.

در این دوران برای کودکان و نوجوانان کتاب های برای ما و برای شما و برای دیگران و کدو تنبل را مینویسد تا با نام مستعار چاپ شود.از اواسط سال 1355 به طور جدی و پیگیر به فکر مهاجرت است.یکی از دوستانش که شنید میخواهد به اروپا برود به او میگوید : آیا پاسپورت دادن به شما و اجازه سفر به خارج از کشور نوعی توطئه باشد تا شما را در خارج از کشور بی سرو صدا از بین ببرند؟و سرانجام در 26 اردیبهشت 1356 از مهرآباد به مقصد بروکسل پرواز می کند. در توقف آتن برای احتیاط و رد گم کردن از هواپیما پیاده می شود و روز بعد با هواپیمای دیگری راهی بلژیک میشود.از بلژیک نامه ای برای احسان می فرستد و از او میخواهد که برای اخذ روایدش از آمریکا پرس و جو کند ونتیجه را برای وی ارسال کند. دو سه روز بعد از بروکسل به لندن میرود. پس از دو هفته اقامت در ساوتهمپتون به جنوب فرانسه سفر میکند تا چند تن از دوستانش را ببیند در این سفر مهمان دکتر حسن حبیبی میشود و 26 خرداد دوباره به ساوتهمپتون برمیگردد تا آماده استقبال از خانواده اش بشود.27 خرداد خانه یک پاکستانی مقیم انگلستان را اجاره میکند. جواب نامه احسان را 28 خردادماه در انگلیس دریافت می کند. پس ازسفر دکتر شریعتی ساواک سراغ دکتر را میگیرد تا اینکه سه هفته پس از خروج دکتر شریعتی فهمیدند که ایشان از ایران رفته اند. 28 خرداد همسر و فرزندانش عازم آمریکا میشوند که چون نام پوران شریعت رضوی در لیست ممنوع الخروج ها است به ناچار سوسن و سارا به سفر خود ادامه میدهند و مونا و مادرش به ناچار در ایران میمانند. از آن طرف علی شریعتی 28 خرداد به همراه آقای فکوهی و خواهرانش به فرودگاه رفتند که دکتر در آنجا با دیدن دو دخترش موضوع را میفهمد و سپس همگی به خانه دکتر میروند و شب دکتر فکوهی و یکی از خواهرانش به خانه خود باز می گردد. صبح 29 خرداد در حالی که دخترانش و یکی از خواهران آقای فکوهی در طبقه بالا خوابیده اند. آقای فکوهی در می زند و مدتی در را باز نمیکنند تا اینکه خواهر آقای فکوهی بیدار می شود و می رود پایین تا در را باز کند که می بینند دکتر شریعتی در آستانه در ورودی اتاقش به پشت افتاده. روزنامه کیهان و اطلاعات روز 31 خرداد 1356 ضمن اطلاعیه مرگ دکتر شریعتی و علت مرگ را سکته قلبی و ناشی از بیماری ریشه دار یاد کردند. در حالی که علی به گواهی دفترچه بیمه اش که سفید مانده بود هیچ گونه بیماری اعم از قلبی و … نداشته است. پس از مرگش ساواک تلاش بسیاری کرد که جنازه اش را به ایران بیاورد اما موفق نشد و دوستانش همراه احسان توانستند پیکرش را به سوریه منتقل کنند و در زینبیه ی دمشق دفن کنند.

بی حسین شراب و نماز یکی است

…خواهران، برادران!

اکنون شهیدان مرده‌اند، و ما مرده‌ها زنده هستیم. شهیدان سخنشان را گفتند، و ما کرها مخاطبشان هستیم، آنها که گستاخی آن‌ را داشتند که ـ وقتی نمی‌توانستند زنده بمانند ـ مرگ را انتخاب کنند، رفتند، و ما بی‌شرمان ماندیم، صدها سال است که مانده‌ایم. و جا دارد که دنیا بر ما بخندد که ما ـ مظاهر ذلت و زبونی ـ بر حسین(ع) و زینب(س) ـ مظاهر حیات و عزت ـ می‌گرییم، و این یک ستم دیگر تاریخ است که ما زبونان، عزادار و سوگوار آن عزیزان باشیم.

امروز شهیدان پیام خویش را با خون خود گذاشتند و روی در روی ما بر روی زمین نشستند، تا نشستگان تاریخ را به قیام بخوانند.

در فرهنگ ما، در مذهب ما، در تاریخ ما، تشیع، عزیزترین گوهرهایی که بشریت آفریده است، حیات بخش ترین ماده‌هایی که به تاریخ، حیات و تپش و تکان می‌دهد، و خدایی ترین درسهایی که به انسان می‌آموزد که می‌تواند تا «خدا» بالا رود، نهفته است و میراث همه این سرمایه‌های عزیز الهی به دست ما پلیدان زبون و ذلیل افتاده است.
ما وارث عزیزترین امانت‌هایی هستیم که با جهادها و شهادت‌ها و با ارزش‌های بزرگ انسانی، در تاریخ اسلام، فراهم آمده است و ما وارث اینهمه هستیم، و ما مسوول آن هستیم که امتی بسازیم از خویش، تا برای بشریت نمونه باشیم. «وکذالک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا» خطاب به ماست.
ما مسئول این هستیم که با این میراث عزیز شهدا و مجاهدانمان و امامان و راهبرانمان و ایمانمان و کتابمان، امتی نمونه بسازیم تا برای مردم جهان شاهد باشیم و شهید باشیم و پیامبر(ص) برای ما نمونه و شهید باشد.

بازگشت

با تمام وجود اعتقاد دارم که اکنون نه وقت نقد مغرضانه و غیر منصفانه شریعتی که وقت بازگشت و نقد علمی و متعهدانه و منصفانه شریعتی است با بازخوانی ,نقد و تکمیل آثار و افکارش. چه اکنون که نه جنبشی مشاهده می شود و نه حتی حرکتی. کار ما باید تکمیل شریعتی باشد نه تنبیه او! چرا که به قول محمد مهدی جعفری ما اکنون بر روی شانه های شریعتی ایستاده ایم و می توانیم بهتر و بیشتر عمل کنیم و به پیش رویم. .وجدان ها یا همه به خواب رفته یا همه در شرف مرگ. اسلام منحط را باید با اسلام مترقی کوباند و بر این خفتگان در صور دمید. کار فرهنگی باید از همین امروز شروع شود تا در دراز مدت جواب دهد. یکی از مشکلات انقلاب ما آن بود که باید چند ده سال امثال شریعتی می آمدند تا مردم از نظر فرهنگی آماده شوند. اگر کار فرهنگی می شد مطمئنم روی فاجعه را نمی دیدیم(12) تا مردم آگاه نشوند هر حرکت و هر انقلابی محکوم به شکست است. نمی گویم که اصلا این کویریات را کنار بگذاریم و فقط تشیع علوی صفوی و اسلام شناسی و تاریخ ادیان بخوانیم. حرف من اینست که نه افراط و نه تفریط. اگر شب را با گفتگو های تنهایی سر میکنیم روز را به اسلام شناسی اختصاص دهیم (پر واضح است که روی صحبت من با کسانیست که در قلبشان احساس مسئولیت می کنند و می خواهند کاری انجام دهند نه با کسانی که فاقد دو شین اند!(شعور وشرف!)) اگر قرار است کاری شود بهتر است اصولی انجام شود. از حرف های روزمره بیرون بیاییم و پایه های مکتبمان را قوی کنیم و بسط دهیم. و این مهم بدست نمی آید جز با خواندن. خواندن و خواندن. این تازه نصف کار است. نصف دیگرش یاد دادن و تعلیم به آنان که نمی دانند. یکی بدون دیگری ابتر و ناقص است. بیدار کردن آنان که خوابند.(13)هبوطی معکوس از کویر به بوستان (.بوستان بینش و آگاهی نه بوستان بیخیالی و بیخبری!)هبوطی وارونه از هر آنچه هستیم به هر آنچه که باید باشیم. اصلا نقش ما چیست؟

از شهادت

باشهادت دکتر شریعتی محبوبیتی فوق العاده برای او ایجاد شد. همه او را معلم شهید و معلم انقلاب نامیدند. در این جو هیچ کس تحمل شنیدن حرف مخالف شریعتی از مطهری را نداشت. مطهری ای که یک عمر در راه اسلام تلاش کرده بود به یکباره با اظهار نظرهایش در میان جوانان از عرش به فرش آمد. بطوریکه در مراسم چهلم شریعتی در مشهد که بازرگان در دفاع از مطهری سخنرانی کرد حاضران در مراسم اعتراض کردند و استاد محمد تقی شریعتی به نشانه ی ناراحتی جلسه را ترک کرد. با انتشار نامه ی بازرگان و مطهری علیه شریعتی این ضدیت ها و دشمنی ها به اوج رسید. گرچه بازرگان نامه ی دیگری نوشت و از بعضی کلمات تبری جست. ماجرای این نامه را به زمان دیگر موکول می کنیم. دانشجویان مسلمان درآمریکا ضمن نامه ای شدیدا به این دو حمله کردند و شریعتی را بالاتر از آن دانستند که با انتقاد و دشمنی این و آن کوچک شود. آنها نوشتند:

” نسل جوان مسلمان امثال آقای مطهری را که مسائل مردم برایشان مسئله ای نیست و از جیب ملت ارتزاق می کنند و تحریف اسلام راستین و دسیسه گشتن دین در دست جلادان زمان برایشان بی تفاوت است کاری ندارند. ما کسانی را که به زندگی عثمان وار نشسته اند و دم از علی می زنند ,جزو علمای راستین نمی دانیم که خود را مسئول شنیدن حرفهایشان کنیم

1. شهادت. دکتر علی شریعتی صفحه 70
2. عین گفته های سعید حجاریان در روزنامه ایران 30 خرداد 1379
3. خاطرات من از شهید مطهری, علی دوانی ص 48
4. انقلاب اسلامی در ایران ص 115 و 116
5. طرحی از یک زندگی ص 301
6. سیری در زندگانی استاد مطهری ص 82
7. طرحی از یک زندگی ج 2 ص 313